Ιοί και βακτήρια, που βρίσκονται σε αδράνεια για αιώνες, παγιδευμένα στους πάγους, έρχονται στην επιφάνεια καθώς η θερμοκρασία της Γης αυξάνεται. Το ενδεχόμενο «ξύπνημα» των αρχαίων αυτών ιών, μπορεί μια μέρα να προστεθεί στη λίστα των δυσοίωνων συνεπειών από το λιώσιμο των πάγων.
Οι επιστήμονες που εργάζονται στον αρκτικό κύκλο, έχουν βρει κατά τις τελευταίες δεκαετίες αρκετούς ιούς οι οποίοι, σύμφωνα με κάποιους, θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν αν λιώσει το παγωμένο στρώμα υπεδάφους, που τους κρατά «φυλακισμένους».
Το 2015, ερευνητές στη Σιβηρία εντόπισαν έναν γιγάντιο ιό 30.000 ετών, που ονομάζεται Mollivirus sibericum και κατάφερε να μολύνει μια αμοιβάδα σε ένα εργαστηριακό πείραμα.
Περίπου μία δεκαετία νωρίτερα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν τον πρώτο ιό Mimivirus, ένα δείγμα 1.200 γονιδίων που έχει διπλάσιο πλάτος από ό,τι οι παραδοσιακοί ιοί. Βρισκόταν θαμμένος κάτω από στρώματα πάγου, που έλιωναν, στη ρωσική τούνδρα. Σημειώνεται, για λόγους σύγκρισης, πως ο ιός HIV έχει μόλις εννέα γονίδια.
Επίσης, τον Αύγουστο του 2016, σε ένα απομακρυσμένο σημείο της σιβηρικής τούνδρας, στη χερσόνησο Yamal του αρκτικού κύκλου, ένα 12χρονο αγόρι πέθανε και τουλάχιστον 20 άτομα νοσηλεύτηκαν, αφότου μολύνθηκαν από άνθρακα. Σύμφωνα με το BBC, η θεωρία είναι ότι πριν από περισσότερα από 75 χρόνια, ένας τάρανδος μολύνθηκε με άνθρακα και πέθανε, ενώ παγιδεύτηκε στο παγωμένο στρώμα υπεδάφους. Έμεινε εκεί μέχρι τον καύσωνα του καλοκαιριού του 2016, οπότε και ξεπάγωσε το σημείο και ο άνθρακας «απελευθερώθηκε», περνώντας στο νερό και το έδαφος, και στη συνέχεια στα τρόφιμα. Πάνω από 2.000 τάρανδοι στην περιοχή μολύνθηκαν, ενώ ο φόβος είναι πως δεν πρόκειται για μία μεμονωμένη περίπτωση.
Άνθρωποι και ζώα έχουν μείνει θαμμένοι στο παγωμένο υπέδαφος για αιώνες, οπότε είναι πιθανό ότι και άλλοι μολυσματικοί παράγοντες μπορούν να απελευθερωθούν. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν μόρια RNA από τον ισπανικό ιό της γρίπης του 1918 σε σορούς που είχαν θαφτεί σε μαζικούς τάφους στην τούνδρα της Αλάσκας. Η βουβωνική πανώλη και η ευλογιά είναι πιθανότατα επίσης θαμμένες στη Σιβηρία.
Πρέπει να ανησυχούμε;
Σύμφωνα με τον επιστημονικό συντάκτη των New York Times, Carl Zimmer, ο οποίος μελετά σχετικό θέμα στο πρόσφατο βιβλίο του «Ένας πλανήτης ιών» (A Planet of Viruses), η πιθανότητα να «δραπετεύσουν» αυτοί οι ιοί και να μολύνουν τους ανθρώπους είναι μικρή. Σε παλαιότερη συνέντευξή του στο Business Insider, είχε δηλώσει πως «αυτοί οι συγκεκριμένοι ιοί μολύνουν αμοιβάδες. Οπότε αν είστε αμοιβάδα, πρέπει να φοβάστε πραγματικά».
«Δεν υπάρχουν ανθρώπινα παθογόνα που να έχουν βγει από το παγωμένο υπέδαφος της Σιβηρίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα εμφανιστούν ιοί, αλλά υπάρχουν τόσοι πολλοί ιοί στα ζωντανά ζώα, που νομίζω ότι πρέπει να θέσουμε αυτούς τους "κατεψυγμένους" ιούς πολύ χαμηλά στη λίστα των ανησυχιών μας», τόνισε ο Zimmer. Επιπλέον, σε πρόσφατο email του στο Business Insider, ο Zimmer επισήμανε ακόμα ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους τεράστιους ιούς έχουν βρεθεί μετά από το λιώσιμο δειγμάτων αρκτικού πάγου σε εργαστήρια - δεν βγήκαν μόνοι τους από τους πάγους στο φυσικό περιβάλλον.
Πάντως, δεν μπορούν όλα τα βακτήρια να επανέλθουν στη ζωή, μετά την απόψυξη. Το βακτήριο του άνθρακα μπορεί να το κάνει επειδή σχηματίζει σπόρους, οι οποίοι είναι εξαιρετικά ανθεκτικοί και μπορούν να επιβιώσουν στο παγωμένο υπέδαφος για περισσότερο από έναν αιώνα. Άλλα βακτήρια, που μπορούν επίσης να σχηματίσουν σπόρους και να επιβιώσουν είναι ο τέτανος και το κλωστηρίδιο της αλλαντίασης. Κάποιοι μύκητες αλλά και κάποιοι ιοί, μπορούν να επιβιώσουν για μεγάλες περιόδους.
Ο εξελικτικός βιολόγος σε γαλλικό πανεπιστήμιο, Jean-Michel Claverie, ο οποίος ήταν μέρος της ομάδας επανέφερε τον ιό Mollivirus sibericum καθώς και έναν ακόμα (τον Pithovirus sibericum), ανέφερε σε έρευνα του 2014 ότι αυτοί οι ιοί μολύνουν μόνο μονοκύτταρες αμοιβάδες. Όμως η μελέτη δείχνει ότι και άλλοι ιοί, που θα μπορούσαν να μολύνουν τους ανθρώπους, μπορούν να αναβιώσουν με τον ίδιο τρόπο.
«Μετά τη μελέτη μας αλλά και εκείνες άλλων, υπάρχει πλέον μία μη-μηδαμινή πιθανότητα να μπορούν παθογενή μικρόβια να επανέλθουν στη ζωή και να μας μολύνουν», αναφέρει ο Claverie. «Πόσο πιθανό είναι αυτό, δεν είναι γνωστό, αλλά αποτελεί μία πιθανότητα. Μπορεί να είναι βακτήρια που μπορούν να θεραπευτούν με αντιβιοτικά, ή ανθεκτικά βακτήρια, ή ένας ιός. Αν το παθογόνο δεν έχει έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί το ανοσοποιητικό σύστημά μας να μην είναι προετοιμασμένο. Οπότε ναι, αυτό θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο», καταλήγει.
Με πληροφορίες από Business Insider και BBC
σχόλια