Καθώς τα ρομπότ γίνονται αρκετά έξυπνα, τόσο ώστε να μπορούν να ανιχνεύσουν τα συναισθήματά μας και να ανταποκριθούν κατάλληλα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουν κι αυτά κάτι σαν δικά τους συναισθήματα. Αλλά, αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι μπορεί να τα κάνει ποτέ περισσότερο ανθρώπινα από εμάς. Η αντικατάσταση των ανθρώπων με τα ρομπότ στον πόλεμο είναι ίσως το μεγαλύτερο πεδίο που απασχολεί τη σύγχρονη ρομποτική. Κάτι σαν τα ρομπότ κλώνους που οραματίστηκε ο George Lukas για τον «Πόλεμο των Άστρων», τα οποία μπορεί να μην κρύβουν την μηχανική ευφυία του HAL 3000 και να τραγουδούν με γαλήνια ηρεμία το «Daisy Bell» αλλά τουλάχιστον ενσωματώνουν πολλές λειτουργίες που οι επιστήμονες προσπαθούν, με κάθε τρόπο, να εντάξουν σε υπολογιστικά συστήματα για πάνω από τέσσερις δεκαετίες. Η Octavia, είναι ένα από αυτά τα εξελιγμένα ανθρωποειδή ρομπότ η οποία έχει σχεδιαστεί για να σβήνει φωτιές σε ναυτικά πολεμικά πλοία και η μεγάλη της ιδιαιτερότητα είναι ότι έχει καταφέρει να κατακτήσει μια εντυπωσιακή γκάμα εκφράσεων του προσώπου.
Όταν η Octavia είναι απενεργοποιημένη, μοιάζει με μια κούκλα ανθρώπινου μεγέθους. Έχει ένα απαλό λευκό πρόσωπο με μια μικρή μύτη και τα πλαστικά της φρύδια κάθονται ομοιόμορφα πάνω στο μέτωπό της σαν δυο μικρά μαξιλαράκια. Όταν, όμως, είναι ανοιχτή, τα βλέφαρά της ανοίγουν προς τα πάνω και αρχίζει να δείχνει συγκίνηση. Μπορεί να γνέφει με το κεφάλι της σε μια χειρονομία κατανόησης, μπορεί να ανοίξει διάπλατα τα μάτια και να σηκώσει τα δύο της φρύδια σε μια άκρως πειστική έκφραση συναγερμού, ή μπορεί να γυρίσει το κεφάλι της στη μία πλευρά και να κλειδώσει, απότομα, το στόμα της, δείχνοντας έτσι την ανθρώπινη σύγχυση.
Όταν η Octavia είναι απενεργοποιημένη, μοιάζει με μια κούκλα ανθρώπινου μεγέθους. Όταν, όμως, είναι ανοιχτή, τα βλέφαρά της ανοίγουν προς τα πάνω και αρχίζει να δείχνει συγκίνηση. Μπορεί να γνέφει με το κεφάλι της σε μια χειρονομία κατανόησης, μπορεί να ανοίξει διάπλατα τα μάτια και να σηκώσει τα δύο της φρύδια σε μια άκρως πειστική έκφραση συναγερμού.
Έχει και μια κωμική πλευρά, μπορεί να πιάσει το ένα της φρύδι, να κλείσει το άλλο της μάτι, ενώ χτυπά τα μεταλλικά της δάχτυλα ρυθμικά, σαν να σχεδιάζει μια πράξη ρομποτικής εκδίκησης. Όμως, η μεγάλη γκάμα των εκφράσεων του προσώπου της Octavia δεν είναι το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της. Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι η συναισθηματική της επίδραση είναι μια ακριβής απάντηση στις αλληλεπιδράσεις της με τον άνθρωπο. Χαίρεται, για παράδειγμα, όταν αναγνωρίζει έναν από τους άνδρες της ομάδας της. Φαίνεται έκπληκτη όταν κάποιος από αυτούς της δώσει μια εντολή που δεν περίμενε. Ή φαίνεται, απόλυτα, συγχυσμένη εάν κάποιος της πει κάτι που δεν καταλαβαίνει.
Η Octavia είναι ένα ρομπότ που μπορεί να δείξει την κατάλληλη συναισθηματική επίδραση στους «ανωτέρους» της, επειδή επεξεργάζεται τεράστιες ποσότητες πληροφοριών για το περιβάλλον της. Μπορεί να δει, να ακούσει και να αγγίξει. Λαμβάνει ένα τεράστιο οπτικό απόθεμα από το γύρω περιβάλλον της χρησιμοποιώντας τις δύο κάμερες ενσωματωμένες στα μάτια της και αναλύει πληροφορίες όπως χαρακτηριστικά του προσώπου, τη χροιά της φωνής και τα ρούχα. Μπορεί να ανιχνεύσει τις φωνές των ανθρώπων, χρησιμοποιώντας τέσσερα μικρόφωνα και ένα πρόγραμμα αναγνώρισης φωνής που ονομάζεται Sphinx. Μπορεί να εντοπίσει 25 διαφορετικά αντικείμενα με το άγγιγμα, έχοντας μάθει να χρησιμοποιεί τα δάχτυλά της για να τα χειριστεί φυσικά σε διάφορες πιθανές θέσεις και σχήματα. Από κοινού, αυτές οι αντιληπτικές δεξιότητες του ρομπότ αποτελούν μέρος της «Ενσωματωμένης Γνωσιακής Αρχιτεκτονικής» του, η οποία τού επιτρέπει - σύμφωνα με τους δημιουργούς του στο Ναυτικό Κέντρο Εφαρμοσμένης Έρευνας στην Τεχνητή Νοημοσύνη - να «σκέφτεται και να ενεργεί με τρόπους παρόμοιους με των ανθρώπων».
Αυτό μπορεί να μοιάζει συναρπαστικό, αλλά δεν είναι απαραίτητα συγκλονιστικό. Τουλάχιστον, όχι για κάποιον που μπορεί να είναι «εκπαιδευμένος» στην ιδέα των μηχανών που ενεργούν σαν άνθρωποι. Τα «Αυτόματα» (automatons), οι αυτόματοι μηχανισμοί που δημιουργήθηκαν στη Γαλλία του 18ου αιώνα μπορούσαν να χορέψουν, να μετρήσουν με ακρίβεια το χρόνο, να παίξουν τύμπανα ή μινουέτα στο πιάνο. Κάποιοι άλλοι, ή μάλλον κάποιες που μεγάλωσαν στη δεκαετία του '80, μπορεί να θυμούνται την Baby Alive, μια κούκλα που «έβρεχε» το βρακάκι της. Παραδείγματα υπάρχουν πάρα πολλά. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο είμαστε συνηθισμένοι με τις εξανθρωπισμένες μηχανές. Πολλά από τα μηχανικά επιτεύγματα των περασμένων αιώνων – η ικανότητα των μηχανών να νικήσουν έναν «γκραν μαιτρ» στο σκάκι ή να παίξουν ένα μετρικά ακριβές σονέτο – θεωρούνται πλέον ξεπερασμένα.
Οι ενέργειες της Octavia, όμως – το φοβερό άνοιγμα των ματιών της όταν αισθάνεται χαρά ή έκπληξη, το παιχνίδισμα των φρυδιών της όταν μπερδεύεται – φαίνεται ότι πηγαίνουν το όλο θέμα ένα βήμα παραπέρα: υπονοούν ότι εκτός από τη σκέψη που κάνει, αισθάνεται επίσης ανθρώπινα συναισθήματα. Οι συναισθηματικές επιπτώσεις της Octavia, σύμφωνα με τον Gregory Trafton, o oποίος είναι επικεφαλής του Ναυτικού Κέντρου Εφαρμοσμένης Έρευνας στην Τεχνητή Νοημοσύνη έχουν απλώς ως στόχο να αποδείξουν το είδος της σκέψης που μπορεί να κάνει για να διευκολύνει τους ανθρώπους να αλληλεπιδρούν μαζί της. Μόνο που δεν είναι πάντα εύκολο να σχεδιάσεις μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ της σκέψης και της αίσθησης. Όπως λέει άλλωστε και ο Trafton, «Είναι σαφές ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων μπορεί να είναι διαφορετικά, αλλά ωστόσο επηρεάζουμε ο ένας τον άλλο». Άρα, εάν, όπως λέει, «τα συναισθήματα επηρεάζουν τη γνώση και η γνώση επηρεάζει το συναίσθημα», η ικανότητα της Octavia να σκέφτεται, να έχει λογική και να αντιλαμβάνεται, μάς οδηγεί σε μεγαλύτερα ερωτήματα για την άνοδο των έξυπνων μηχανών. Σε ποιο σημείο οι μηχανές θα είναι αρκετά έξυπνες ώστε να αισθάνονται κάτι; Και πώς θα το ξέρουμε αν αυτό συμβαίνει πραγματικά;
Η Octavia είναι προγραμματισμένη με τη «θεωρία του νου», που σημαίνει ότι μπορεί να προβλέψει τις ψυχικές καταστάσεις των μελών της ομάδας της! Κατανοεί, δηλαδή, ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν δυνητικά αντιφατικές πεποιθήσεις ή προθέσεις. Όταν η Octavia λαμβάνει μια εντολή η οποία διαφέρει από τις προσδοκίες της, τρέχει στο «μυαλό» της προσομοιώσεις για να διαπιστώσει τι μπορεί να σκέφτεται αυτός που έδωσε την εντολή και γιατί το άτομο αυτό σκέφτεται ότι αυτός ο απροσδόκητος στόχος μπορεί να είναι «έγκυρος». Το κάνει αυτό αυτό περνώντας από τα δικά της «μοντέλα» του κόσμου αλλά αλλάζοντας τα ελαφρώς, ελπίζοντας να βρει κάποιο που θα την οδηγήσει στον προσδοκώμενο στόχο της εντολής. Όταν γυρνάει το κεφάλι της προς τη μία πλευρά και μπερδεύει τα φρύδια της, το κάνει για να δείξει ότι τρέχει αυτές τις προσομοιώσεις, προσπαθώντας να καταλάβει καλύτερα τι ακριβώς θέλει ο συνάδελφος της ομάδας της που της ζήτησε κάτι. Η Octavia δεν είναι προγραμματισμένη με συναισθηματικά μοντέλα. Άλλωστε, η θεωρία του δικού της εγκεφάλου βασίζεται σε ένα γνωστικό μοτίβο, το οποίο ζει και λειτουργεί βασισμένο στην ενσυναίσθηση, το πιο αγαπημένο ανθρώπινο συναίσθημα όλων των επιστημόνων που σχεδιάζουν σήμερα την Τεχνητή Νοημοσύνη των ρομπότ.
Η Octavia έχει τη δική της σελίδα στο Facebook, ενώ πριν λίγο καιρό απέκτησε και έναν ακόμη μηχανικό σύντροφο, τον George. H ομάδα των επιστημόνων που εργάζονται πάνω στην Τεχνητή Νοημοσύνη τους συχνά παίζει μαζί τους και κάθε τόσο δημιουργεί «παιχνιδιάρικες» ιστορίες σε βίντεο που καταγράφουν την εξέλιξη των πρώτων ρομπότ που πραγματικά μαθαίνουν πώς να μάς καταλαβαίνουν.
σχόλια