Πριν από ένα χρόνο, η κινεζική κυβέρνηση «έκλεισε» την πόλη Γουχάν. Εβδομάδες πριν, αξιωματούχοι υποστήριζαν ότι η επιδημία ήταν υπό έλεγχο. Μόνο μερικές δεκάδες περιπτώσεις συνδέθηκαν με μια αγορά ζώων. Στην πραγματικότητα, όμως, ο ιός είχε εξαπλωθεί σε όλη την πόλη.
Αυτή είναι η ιστορία των πέντε κρίσιμων ημερών πριν το ξέσπασμα του κορωνοϊού.
Έως τις 30 Δεκεμβρίου, αρκετά άτομα είχαν εισαχθεί σε νοσοκομεία στην κεντρική πόλη της Γουχάν, αφού είχαν αρρωστήσει με υψηλό πυρετό και πνευμονία.
Η πρώτη γνωστή υπόθεση ήταν ένας άντρας στα 70 του που είχε αρρωστήσει την 1η Δεκεμβρίου. Πολλοί από αυτούς συνδέονταν με την αγορά ζωντανών ζώων, την αγορά θαλασσινών Huanan, και οι γιατροί είχαν αρχίσει να υποψιάζονται ότι δεν επρόκειτο για μία συμβατική και γνωστή περίπτωση πνευμονίας.
Δείγματα από μολυσμένους πνεύμονες είχαν σταλεί σε εταιρείες γενετικής για να προσδιορίσουν την αιτία της νόσου και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα είχαν δείξει ένα νέο κορωνοϊό παρόμοιο με το Sars. Οι τοπικές υγειονομικές αρχές και το Κέντρο Ελέγχου Νόσων της χώρας (CDC) είχαν ήδη ειδοποιηθεί, αλλά τίποτα δεν είχε ειπωθεί στο κοινό.
Αν και κανείς δεν το γνώριζε εκείνη τη στιγμή, οι άνθρωποι που είχαν μολυνθεί ήταν μεταξύ 2.300 και 4.000, σύμφωνα με ένα πρόσφατο μοντέλο του MOBS Lab από το Northeastern University της Βοστώνης.
Η επιδημία πιστεύεται επίσης ότι διπλασιαζόταν σε μέγεθος κάθε λίγες μέρες. Οι επιδημιολόγοι λένε ότι σε αυτό το πρώιμο στάδιο, κάθε μέρα, κάθε ώρα ήταν κρίσιμη.
30 Δεκεμβρίου 2019: Ειδοποίηση για ιούς
Περίπου στις 16:00 στις 30 Δεκεμβρίου, ο επικεφαλής του Τμήματος Έκτακτης Ανάγκης στο Κεντρικό Νοσοκομείο της Γουχάν έδωσε τα αποτελέσματα ενός τεστ, που πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο Capital Bio Medicals στο Πεκίνο.
Τον έλουσε κρύος ιδρώτας καθώς διάβαζε την έκθεση, σύμφωνα με μια συνέντευξη που δόθηκε αργότερα στα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Στην κορυφή της έκθεσης υπήρχαν οι κρίσιμες λέξεις: «SARS CORONAVIRUS» (Κορωνοϊός Sars). Τους είχε επισημάνει με έντονο κόκκινο χρώμα και το έδωσε στους συναδέλφους του στον ιστότοπο WeChat της Κίνας.
Μέσα σε μιάμιση ώρα, η πιξελιασμένη εικόνα με τον μεγάλο κόκκινο κύκλο έφτασε σε γιατρό στο τμήμα οφθαλμολογίας του νοσοκομείου, στον Li Wenliang.
Την μοιράστηκε σε ομάδα του πανεπιστημίου, προσθέτοντας την προειδοποίηση, «Μην κυκλοφορήσετε το μήνυμα έξω από αυτήν την ομάδα. Ζητήστε από την οικογένεια και τους αγαπημένους σας να λάβουν προφυλάξεις.»
Όταν ο Sars εξαπλώθηκε στη νότια Κίνα στα τέλη του 2002 και του 2003, το Πεκίνο συγκάλυψε την επιδημία, επιμένοντας ότι όλα ήταν υπό έλεγχο. Αυτό επέτρεψε στον ιό να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
Η απάντηση του Πεκίνου προκάλεσε διεθνή κατακραυγή, θυμό και διαμαρτυρίες εντός της Κίνας. Μεταξύ του 2002 και του 2004, το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (Sars) συνέχισε να μολύνει περισσότερους από 8.000 ανθρώπους και να σκοτώνει σχεδόν 800 παγκοσμίως.
Τις επόμενες ώρες, στιγμιότυπα από την οθόνη του μηνύματος του Li διαδόθηκαν ευρέως στο διαδίκτυο. Σε όλη την Κίνα, εκατομμύρια άνθρωποι άρχισαν να μιλούν για τον Sars στο ίντερνετ.
Θα αποδειχθεί ότι οι αναφορές έκαναν ένα λάθος. Δεν επρόκειτο για τον Sars, αλλά ένα νέο είδος κορωνοϊού αρκετά παρόμοιο ωστόσο. Αλλά αυτή ήταν μια κρίσιμη στιγμή. Οι ειδήσεις για πιθανό ξέσπασμα του ιού, είχαν διαρρεύσει.
Η Επιτροπή Υγείας του Γουχάν γνώριζε ήδη ότι συνέβαινε κάτι στα νοσοκομεία της πόλης. Εκείνη την ημέρα, έφτασαν αξιωματούχοι από την Εθνική Επιτροπή Υγείας στο Πεκίνο και εστάλησαν δείγματα από πνεύμονες σε τουλάχιστον πέντε κρατικά εργαστήρια στο Γουχάν και στο Πεκίνο για να παρακολουθήσουν τον ιό παράλληλα.
Καθώς τα μηνύματα που υποδήλωναν την πιθανή επιστροφή του Sars, τα νέα άρχισαν να κατακλίζουν τα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Επιτροπή Υγείας Wuhan έστειλε δύο εντολές στα νοσοκομεία. Τους διαμήνυσαν να αναφέρουν όλες τις περιπτώσεις απευθείας στην Επιτροπή Υγείας και τους είπε να μην δημοσιοποιήσουν τίποτα χωρίς άδεια.
Μέσα σε 12 λεπτά, αυτές οι εντολές διέρρευσαν στο διαδίκτυο.
Ίσως χρειαζόταν μερικές ακόμη μέρες για να περάσουν οι ειδήσεις από τα κινεζικά κοινωνικά μέσα στον ευρύτερο κόσμο, αν δεν υπήρχαν οι προσπάθειες της βετεράνου επιδημιολόγου Marjorie Pollack.
Η συντάκτρια του ProMed-mail, ένας οργανισμός που στέλνει ειδοποιήσεις για κρούσματα ασθενειών παγκοσμίως, έλαβε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από μια επαφή στην Ταϊβάν, ρωτώντας την αν ήξερε κάτι για τη συνομιλία στο διαδίκτυο.
Τον Φεβρουάριο του 2003, το ProMed ήταν ο πρώτος οργανισμός που έγραψε για τον Sars. Τώρα, η Pollack είχε deja vu. «Η αντίδρασή μου ήταν:«Έχουμε μπελάδες », είπε στο BBC.
Τρεις ώρες αργότερα, τελείωσε την περιγραφή για τη λήψη έκτακτης ανάγκης, ζητώντας περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη νέα εστία. Μέχρι τα μεσάνυχτα και μέσα σε ένα λεπτό είχε σταλεί στους περίπου 80.000 συνδρομητές της ProMed.
31 Δεκεμβρίου: Προσφορές για βοήθεια
Καθώς η λέξη άρχισε να διαδίδεται, ο καθηγητής George F Gao, γενικός διευθυντής του Κέντρου Ελέγχου Νόσων της Κίνας, άρχισε να λαμβάνει προσφορές για βοήθεια από όλον τον κόσμο.
Η Κίνα ανανέωσε την υποδομή των μολυσματικών ασθενειών μετά το Sars και το 2019, ο Gao είχε υποσχεθεί ότι το τεράστιο διαδικτυακό σύστημα παρακολούθησης της Κίνας θα μπορούσε να αποτρέψει ένα αντίστοιχο ξέσπασμα ενός ιού.
Αλλά δύο επιστήμονες που ήρθαν σε επαφή με τον Geo λένε ότι ο επικεφαλής του CDC δεν φαινόταν να ανησυχεί.
«Έστειλα ένα πολύ μεγάλο κείμενο στον Gao, προσφέροντας του μια ομάδα επιστημόνων», δήλωσε ο δρ Peter Daszak, πρόεδρος της ερευνητικής ομάδας EcoHealth Alliance, με έδρα τη Νέα Υόρκη, στο BBC. Αλλά, όπως λέει, το μόνο που έλαβε ως απάντηση ήταν μία ευχή για καλή χρονιά.
Ο επιδημιολόγος Ian Lipkin του Πανεπιστημίου της Κολούμπια στη Νέα Υόρκη προσπαθούσε επίσης να προσεγγίσει τον Gao. Οι λεπτομέρειες που αποκαλύπτει o Lipkin για τη συνομιλία τους προσφέρουν νέες πληροφορίες για το τι ήταν διατεθειμένοι να πουν οι κορυφαίοι Κινέζοι αξιωματούχοι σε αυτό το κρίσιμο σημείο.
«Είχε εντοπίσει τον ιό. Ήταν ένας νέος κορωνοϊός. Και δεν ήταν πολύ μεταδοτικός. Αυτό δεν αντιστοιχούσε στην αλήθεια γιατί είχα ακούσει ότι πάρα πολλοί άνθρωποι είχαν μολυνθεί,», δήλωσε ο Lipkin στο BBC. «Δεν νομίζω ότι ήταν παραπλανητικός. Νομίζω ότι έκανε λάθος» λέει.
Ο Lipkin πιστεύει ότι ο Gao θα έπρεπε να είχε κυκλοφορήσει τα αποτελέσματα που είχαν ήδη αποκτήσει. Η άποψή μου είναι ότι το βγάζεις. Αυτό είναι πολύ σημαντικό» πρόσθεσε.
Ο Gao, ο οποίος απέρριψε τα αιτήματα του BBC για συνέντευξη, είπε στα κρατικά μέσα ενημέρωσης ότι τα αποτελέσματα κυκλοφόρησαν το συντομότερο δυνατό και ότι δεν είπε ποτέ δημόσια ότι δεν υπήρχε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Εκείνη την ημέρα, η Επιτροπή Υγείας της Γουχάν εξέδωσε δελτίο τύπου που ανέφερε ότι είχαν εντοπιστεί 27 περιπτώσεις ιογενούς πνευμονίας, αλλά ότι δεν υπήρχαν σαφείς ενδείξεις μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Πέρασαν ακόμα 12 ημέρες πριν η Κίνα να μοιραστεί τα γενετικά αποτελέσματα με τη διεθνή κοινότητα.
Η κινεζική κυβέρνηση απέρριψε πολλαπλά αιτήματα συνέντευξης από το BBC. Αντ 'αυτού, έδωσε λεπτομερείς δηλώσεις σχετικά με την ανταπόκριση της, οι οποίες αναφέρουν ότι στην καταπολέμηση του Covid-19 η Κίνα «ενήργησε πάντοτε με διαφάνεια, υπευθυνότητα και εγκαίρως».
1 Ιανουαρίου 2020: Διεθνής απογοήτευση
Το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι νέα κρούσματα μολυσματικών ασθενειών παγκόσμιας ανησυχίας θα πρέπει να αναφέρονται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας εντός 24 ωρών. Ωστόσο, την 1η Ιανουαρίου, ο ΠΟΥ δεν είχε ακόμη επίσημη ειδοποίηση για την πανδημία.
Την προηγούμενη μέρα, αξιωματούχοι είχαν εντοπίσει την ανάρτηση του ProMed, οπότε ήρθαν σε επαφή με την Εθνική Επιτροπή Υγείας της Κίνας.
«Ήταν άξιο αναφοράς», λέει ο καθηγητής Lawrence Gostin, Διευθυντής του Συνεργαζόμενου Κέντρου του ΠΟΥ για την εθνική και παγκόσμια νομοθεσία για την υγεία, στο Πανεπιστήμιο Georgetown στην Ουάσιγκτον, και μέλος των ειδικών των Διεθνών Κανονισμών Υγείας. «Η αποτυχία αναφοράς ήταν παραβίαση των Διεθνών Κανονισμών Υγείας».
Η δρ Maria Van Kerkhove, επιδημιολόγος του ΠΟΥ που 'έγινε επικεφαλής του τεχνικού τμήματος του οργανισμού για τον Covid-19, συμμετείχε στην πρώτη από τις πολλές τηλεδιασκέψεις έκτακτης ανάγκης, στα μέσα της νύχτας την 1η Ιανουαρίου.
«Είχαμε αρχικά τις ενδείξεις ότι μπορεί να είναι ένας νέος κορωνοϊός. Για εμάς δεν ήταν θέμα αν θα συνέβαινε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά ποια είναι η έκτασή της και πού συμβαίνει αυτό».
Δύο μέρες μετά η Κίνα απάντησε στον ΠΟΥ. Αλλά αυτό που αποκάλυψε ήταν ασαφές. Ότι δηλαδή υπήρχαν τώρα 44 περιπτώσεις ιογενούς πνευμονίας άγνωστης αιτίας.
Η Κίνα λέει ότι επικοινωνούσε τακτικά και πλήρως με τον ΠΟΥ από τις 3 Ιανουαρίου. Ωστόσο, οι ηχογραφήσεις των εσωτερικών συναντήσεων του ΠΟΥ που έλαβε το πρακτορείο ειδήσεων Associated Press, ορισμένες από τις οποίες κοινοποιήθηκαν στο PBS Frontline και στο BBC, δείχνουν μια διαφορετική εικόνα. Αποκαλύπτουν δε, την απογοήτευση που ένιωσαν ανώτεροι αξιωματούχοι του ΠΟΥ την επόμενη εβδομάδα.
«Δεν υπάρχουν οι αποδείξεις ότι η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο αρκεί. Πρέπει να δούμε τα δεδομένα», ακούγεται να λέει ο διευθυντής του προγράμματος έκτακτης ανάγκης του ΠΟΥ, Mike Ryan.
Ο ΠΟΥ υποχρεώθηκε νομικά να δηλώσει τις πληροφορίες που είχε παράσχει η Κίνα. Αν και υποπτεύονταν τη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, ο ΠΟΥ δεν μπόρεσε να το επιβεβαιώσει, τουλάχιστον για τις επόμενες τρεις εβδομάδες.
«Αυτές οι ανησυχίες δεν είναι κάτι που προβλήθηκε ποτέ δημοσίως. Αντίθετα, διαβιβάστηκαν στην Κίνα», λέει ο Dake Kang του AP. «Τελικά, η εντύπωση που είχε ο υπόλοιπος κόσμος ήταν ακριβώς αυτό που ήθελαν οι κινεζικές αρχές. Δηλαδή ότι όλα ήταν υπό έλεγχο».
2 Ιανουαρίου: Σιωπή των γιατρών
Ο αριθμός των ατόμων που μολύνθηκαν από τον ιό διπλασιαζόταν σε μέγεθος κάθε λίγες μέρες, και όλο και περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζονταν στα νοσοκομεία της Γουχάν.
Αλλά τώρα, αντί να επιτρέπουν στους γιατρούς να μοιράζονται τις ανησυχίες τους δημοσίως, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης ξεκίνησαν μια εκστρατεία για να σιγάσει τις όποιες φωνές.
Στις 2 Ιανουαρίου, η Κεντρική Τηλεόραση της Κίνας παρουσίασε ένα θέμα για τους γιατρούς που διέδωσαν τις ειδήσεις για ένα ξέσπασμα τέσσερις ημέρες νωρίτερα.
Οι γιατροί, αναφορές των οποίων αποδίδονται ως «φήμες» και «χρήστες του Διαδικτύου», παραπέμφθηκαν για ανάκριση από το Γραφείο Δημόσιας Ασφάλειας της Γουχάν και «αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τον νόμο».
Ένας από τους γιατρούς ήταν ο Li Wenliang, ο οφθαλμίατρος του οποίου η προειδοποίηση είχε γίνει viral. Υπέγραψε την καταδίκη του. Τον Φεβρουάριο, ο γιατρός πέθανε από Covid-19.
Οι Κινέζοι κυβερνήτες λέει ότι αυτό δεν αποτελεί απόδειξη ότι προσπαθούσε να καταστείλουν οι αρχές τις ειδήσεις για το ξέσπασμα, και ότι οι γιατροί όπως ο Li κλήθηκαν προκειμένου να μην διαδώσουν μη επιβεβαιωμένες πληροφορίες.
Όμως ο αντίκτυπος ήταν κρίσιμος. Γιατί παρόλο που έγινε φανερό στους γιατρούς ότι υπήρχε, στην πραγματικότητα, μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, οι αρχές τους εμπόδισαν να το δημοσιοποιήσουν.
Ένας επαγγελματίας στον τομέα της υγείας από το νοσοκομείο του Li, το Wuhan Central, είπε στο BBC ότι τις επόμενες μέρες «υπήρχαν τόσοι πολλοί άνθρωποι που είχαν πυρετό. Ήταν εκτός ελέγχου. Αρχίσαμε να πανικοβαλλόμαστε. (Αλλά) το νοσοκομείο μας είπε ότι απαγορευόταν να μιλήσουμε στον οποιονδήποτε.».
Η κινεζική κυβέρνηση μας είπε ότι «χρειάζεται μια αυστηρή επιστημονική διαδικασία για να προσδιοριστεί εάν ένας νέος ιός μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο».
Οι αρχές θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν για άλλες 18 ημέρες ότι δεν υπήρχε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
3 Ιανουαρίου: Μυστικό σημείωμα
Τα εργαστήρια σε όλη τη χώρα αγωνίστηκαν για να χαρτογραφήσουν την πλήρη γενετική ακολουθία του ιού. Ανάμεσά τους ήταν ένας διάσημος ιολόγος από τη Σαγκάη, ο καθηγητής Zhang Yongzhen, που ξεκίνησε την διαδικασία εντοπισμού της αλληλουχίας στις 3 Ιανουαρίου.
Αφού εργάστηκε για δύο μέρες συνεχόμενα, κατάφερε να την αποκρυπτογραφήσει. Τα αποτελέσματά του αποκάλυψαν έναν ιό που ήταν παρόμοιος με τον Sars, και επομένως πιθανώς μεταδοτικός.
Στις 5 Ιανουαρίου, το γραφείο του Zhang έγραψε στην Εθνική Επιτροπή Υγείας με την σύσταση για λήψη προληπτικών μέτρων σε δημόσιους χώρους.
«Εκείνη την ίδια μέρα, προσπαθούσε να δημοσιεύσει πληροφορίες το συντομότερο δυνατό, έτσι ώστε ο υπόλοιπος κόσμος να δει τι ήταν και έτσι θα μπορούσαμε να κάνουμε διαγνώσεις», λέει ο ερευνητής του Zhang, καθηγητής Edward Holmes, ένας εξελικτικός ιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.
Αλλά ο Zhang δεν μπορούσε να δημοσιοποιήσει τα ευρήματά του. Στις 3 Ιανουαρίου, η Εθνική Επιτροπή Υγείας είχε στείλει ένα μυστικό μνημόνιο σε εργαστήρια, που απαγόρευαν στους μη εξουσιοδοτημένους επιστήμονες να εργάζονται με τον ιό και να αποκαλύπτουν τις πληροφορίες στο κοινό.
«Αυτό που έκανε πραγματικά αυτή η μυστική ειδοποίηση ήταν να σιωπά τους μεμονωμένους επιστήμονες και τα εργαστήρια από το να αποκαλύπτουν πληροφορίες σχετικά με αυτόν τον ιό και ενδεχομένως να επιτρέπουν τη διαρροή του στον έξω κόσμο, ανησυχώντας του ανθρώπους» λέει ο Dake Kang του AP.
Κανένα από τα εργαστήρια δεν δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα της γενετικής αλληλουχίας του ιού. Η Κίνα συνέχισε να υποστηρίζει ότι ήταν ιογενής πνευμονία χωρίς σαφή ένδειξη μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Πέρασαν έξι μέρες ακόμα μέχρι να ανακοινωθεί ότι ο νέος ιός ήταν ένας κορωναϊός. Και ακόμη και τότε, δεν μοιράστηκε (η Κίνα) τις γενετικές αλληλουχίες για να επιτρέψει σε άλλες χώρες να αναπτύξουν πρακτικές και τεστ και να αρχίσουν να εντοπίζουν την εξάπλωση του ιού.
Τρεις μέρες αργότερα, στις 11 Ιανουαρίου, ο Zhang αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να αναλάβει δράση. Επιβιβάστηκε σε αεροπλάνο από το Πεκίνου για Σαγκάη, εξουσιοδοτώντας τον Holms να κυκλοφορήσει την αλληλουχία.
Η απόφαση ελήφθη με προσωπικό κόστος. Το εργαστήριό του έκλεισε την επόμενη μέρα για «διορθώσεις» αλλά η κίνησή του είχε σπάσει το κινεζικό αδιέξοδο.
Την επόμενη μέρα οι κρατικοί επιστήμονες κυκλοφόρησαν τις ακολουθίες που είχαν αποκτήσει. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα ανέλαβε δράση και δόθηκαν οδηγίες και τεχνικές για διαγνωστικό τεστ, που ήταν διαθέσιμο στο κοινό από τις 13 Ιανουαρίου.
Παρά τα στοιχεία από επιστήμονες και γιατρούς, η Κίνα δεν θα επιβεβαίωνε ότι υπήρχε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο μέχρι τις 20 Ιανουαρίου.
Στην αρχή κάθε νόσου, λέει ο ειδικός στον τομέα της υγείας, Lawrence Gostin, η κατάσταση είναι πάντα χαοτική.
«Θα ήταν πολύ δύσκολο να ελεγχθεί αυτός ο ιός, από την πρώτη μέρα. Αλλά μέχρι την στιγμή που μάθαμε (η διεθνής κοινότητα) ότι ο ιός ήταν μεταδοτικός από άνθρωπο σε άνθρωπο, είχε ήδη εξαπλωθεί. Αυτή ήταν η ευκαιρία που είχαμε και τη χάσαμε.»
Όπως λέει ο Wang Linfa, ιολόγος για τις νυχτερίδες στην Ιατρική Σχολή Duke-Nus στη Σιγκαπούρη: «Η 20η Ιανουαρίου είναι η διαχωριστική γραμμή, πριν από αυτό οι Κινέζοι θα μπορούσαν να έχουν ενεργήσει πολύ καλύτερα».
Με πληροφορίες του BBC
