Όταν ο υποστράτηγος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν, ο στρατιωτικός ηγέτης του Σουδάν, βρέθηκε πολιορκημένος από δυνάμεις ανταρτών στην πρωτεύουσα της αφρικανικής χώρας το περασμένο καλοκαίρι, κάλεσε έναν απίθανο σύμμαχο για βοήθεια: τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Ο Ζελένσκι είχε λόγους να λάβει το αίτημα στα σοβαρά: ο Μπουρχάν προμήθευε αθόρυβα το Κίεβο με όπλα από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία το 2022, σύμφωνα με Ουκρανούς και Σουδανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους. Επιπλέον, οι Σουδανοί αντάρτες υποστηρίχθηκαν από τη ρωσική παραστρατιωτική ομάδα Wagner, η οποία εξόρυξε επίσης χρυσό στη χώρα και τον χρησιμοποιούσε για να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες από την κλήση, Ουκρανοί κομάντος αποβιβάστηκαν στο Σουδάν και άρχισαν να μάχονται για να απωθήσουν τις δυνάμεις των ανταρτών από την πρωτεύουσα, Χαρτούμ, σύμφωνα με αρκετούς Ουκρανούς στρατιώτες που συμμετείχαν στην επιχείρηση.
Η πρώτη γραμμή στον πόλεμο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας εκτείνεται τώρα στην Αφρική.
Με τις μάχες στην Ουκρανία να έχουν περιέλθει σε τέλμα, μια παγκόσμια μάχη για όπλα και οικονομικούς πόρους διαμορφώνεται, καθώς και οι δύο πλευρές θέτουν θεμέλια για έναν πόλεμο που θα μπορούσε να διαρκέσει πολλά ακόμη χρόνια.
Η Μόσχα εξορύσσει ενεργά χρυσό και εκπαιδεύει μαχητές σε πολλές αφρικανικές χώρες εδώ και χρόνια, αλλά τώρα εντείνει την οικονομική πίεση για να αποτρέψει μικρότερες χώρες, όπως ο Ισημερινός, από το να στείλουν όπλα στο Κίεβο, έστω και έμμεσα.
Για την Ουκρανία, η αποστολή στρατευμάτων στην Αφρική είναι ένα τολμηρό νέο εγχείρημα - μέρος μιας στρατηγικής για να διαταραχθούν οι στρατιωτικές και οικονομικές επιχειρήσεις της Ρωσίας στο εξωτερικό, να γίνει ο πόλεμος πιο δαπανηρός για τη Μόσχα και να τοποθετηθεί ως προπύργιο ενάντια στις ρωσικές εισβολές, συμπεριλαμβανομένων περιοχών όπου η Δύση ήταν απρόθυμος να εμπλακεί άμεσα.
«Είναι αδύνατο να ξεπεράσεις τη Ρωσία απλά πολεμώντας σε ένα μικρό κομμάτι γης, όπως η πρώτη γραμμή στην Ουκρανία», είπε ένας 40χρονος Ουκρανός αξιωματικός, ο οποίος χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Prada» και ηγήθηκε μιας από τις ουκρανικές ομάδες στο Σουδάν. «Εάν έχουν ορυχεία χρυσού στο Σουδάν, πρέπει να τα καταστήσουμε μη κερδοφόρα», λέει στη Wall Street Journal.
Αλλά η επιχείρηση ενέχει σημαντικό πολιτικό κίνδυνο σε μια στιγμή που η δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία αμφιταλαντεύεται. Στο Σουδάν, η Ουκρανία βυθίζεται σε μια εσωτερική σύγκρουση σε μια ξένη χώρα, όπου δεκάδες χιλιάδες άμαχοι έχουν σκοτωθεί και οι ΗΠΑ λένε ότι και οι δύο πλευρές έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου. Ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν έχει προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε χώρα παρέχει υλική υποστήριξη «φέρει την ευθύνη για την ενθάρυνση διάπραξης φρικαλεοτήτων κατά του σουδανικού λαού».
Σε μια συνέντευξη, ο υποστράτηγος Κιρίλο Μπουντάνοφ, ο οποίος ηγείται της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ουκρανίας, γνωστής ως HUR, αρνήθηκε να σχολιάσει εάν είχε αναπτύξει στρατεύματα στο Σουδάν, αλλά περιέγραψε το σκεπτικό για την αποστολή ουκρανικών δυνάμεων στο εξωτερικό. «Ο πόλεμος είναι μια επικίνδυνη επιχείρηση», είπε ο Μπουντάνοφ. «Είμαστε σε έναν πλήρη πόλεμο με τη Ρωσία… Έχουν μονάδες σε διάφορα μέρη του κόσμου και μερικές φορές προσπαθούμε να τις χτυπήσουμε εκεί».
Η πρώτη αποστολή μαχητών της Ουκρανίας στο Σουδάν
Το πρώτο κύμα ουκρανικών στρατευμάτων - σχεδόν 100 στρατιώτες, κυρίως από τη μονάδα Τιμούρ του HUR - προσγειώθηκε με ναυλωμένο αεροσκάφος στο Σουδάν στα μέσα Αυγούστου. Η ρωσική επιρροή στη χώρα έγινε αμέσως εμφανής: Σουδανοί στρατιώτες που είχαν εκπαιδευτεί σε ρωσικές στρατιωτικές σχολές υπηρέτησαν ως μεταφραστές.
🇺🇦 "Ukrainian special forces conducted operations in Sudan against the Russian PMC Wagner and their local allies", - Babel
— MAKS 23 🇺🇦👀 (@Maks_NAFO_FELLA) October 6, 2023
👀 Budanov: "Ukraine will destroy Russian war criminals anywhere in the world." pic.twitter.com/P3ADDnfYv5
Η πρώτη αποστολή των Ουκρανών ήταν να βοηθήσουν τον Μπουρχάν να βγει από το Χαρτούμ, όπου η ομάδα ανταρτών, γνωστή ως Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης, τον είχε περικυκλώσει. Όμως, λίγο μετά την άφιξή τους, ο Μπουρχάν πήγε με ένα κομβόι στο συγκρότημα έξω από την πρωτεύουσα όπου βρίσκονταν οι Ουκρανοί. Οι φρουροί του τον είχαν βγάλει λαθραία από το Χαρτούμ, σύμφωνα με Σουδανούς αξιωματούχους.
Ο Μπουρχάν ευχαρίστησε τους Ουκρανούς για τις προσπάθειές τους και στη συνέχεια κατευθύνθηκε στο Πορτ Σουδάν, μια πόλη στην Ερυθρά Θάλασσα που οι δυνάμεις του έλεγχαν ακόμη. Συνάντησε τον Ζελένσκι στο αεροδρόμιο Shannon της Ιρλανδίας λίγες εβδομάδες αργότερα.
«Συζητήσαμε τις κοινές μας προκλήσεις ασφαλείας, δηλαδή τις δραστηριότητες παράνομων ένοπλων ομάδων που χρηματοδοτούνται από τη Ρωσία», έγραψε ο Ζελένσκι στο Telegram την ώρα της συνάντησης. Ευχαρίστησε επίσης τον Μπουρχάν για τη «συνεπή υποστήριξη του Σουδάν στην κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας».
Οι Ουκρανοί είδαν Σουδανούς μαχητές με σανδάλια
Τα ουκρανικά στρατεύματα προμήθευσαν τους φρουρούς του Μπουρχάν με νέα τουφέκια και σιγαστήρες AKM και στη συνέχεια έστρεψαν την προσοχή τους στην προσπάθεια να απωθήσουν τους υποστηριζόμενους από τη Βάγκνερ αντάρτες έξω από το Χαρτούμ.
Ένας 30χρονος αξιωματικός του HUR γνωστός με το ψευδώνυμο King, ο οποίος μετέφερε την πρώτη ομάδα Ουκρανών που έφτασε στο Σουδάν, είπε ότι η ομάδα του βρήκε ένα πολύ διαφορετικό είδος σύγκρουσης από αυτή που είχαν αφήσει πίσω στην Ανατολική Ευρώπη. Οι στρατιώτες και από τις δύο πλευρές πολεμούσαν με σανδάλια και μερικές φορές άδειαζαν γεμιστήρες πυροβολώντας με τα όπλα τους σηκωμένα πάνω από τα κεφάλια τους, λόγω παντελούς έλλειψης ορατότητας. Μεγάλο μέρος του σουδανικού στρατού δεν είχε πληρωθεί από τότε που άρχισαν οι μάχες μήνες νωρίτερα, καταστρέφοντας τα κίνητρά τους. Οι μαχητές δεν φορούσαν σημάνσεις για να δείξουν σε ποια πλευρά βρίσκονταν και τα φιλικά πυρά ήταν τακτική απειλή.
Η ευκαιρία των Ουκρανών για νυχτερινές επιθέσεις στο Σουδάν
Καμία πλευρά δεν επιτέθηκε τη νύχτα. Οι Ουκρανοί, εξοπλισμένοι με γυαλιά νυχτερινής όρασης και drone, είδαν την ευκαιρία.
"Αυτό ήταν το μεγάλο μας πλεονέκτημα - ξέραμε πώς να λειτουργούμε τη νύχτα", είπε ο King.
Θα έφευγαν από τη βάση τους γύρω στις 8 μ.μ., κατευθυνόμενοι προς την πόλη σε ομάδες περίπου μισής ντουζίνας, ταξιδεύοντας με τα βανάκια. Σε ένα βίντεο που είδε η Journal, οι Ουκρανοί πυροβόλησαν εναντίον μιας πολυκατοικίας, για την οποία είπαν ότι ήταν βάση των RSF. Μόλις έφτασαν οι ενισχύσεις των RSF, οι Ουκρανοί έριξαν πυρομαχικά πάνω τους μέσω drone. (Είπε ότι δεν υπήρχαν άμαχοι στην περιοχή).
Ukraine is now fighting Russia in Sudanhttps://t.co/9OL6XzfVsj#Ukraine’s special forces are helping #Sudan’s army to fight RSF rebels who are backed by #Russia’s #Wagner mercenaries. Ukraine aims to disrupt Moscow’s military & economic op‘ns abroad and make the war more costly pic.twitter.com/vFUPgRsRLx
— Geopolitics (@PhilipCMead) March 6, 2024
Στην αρχή, οι μαχητές των RSF - οι οποίοι είχαν συνηθίσει να κοιμούνται στο ύπαιθρο κατά μήκος της πρώτης γραμμής - φάνηκαν απρόθυμοι από τις νυχτερινές επιδρομές. Τότε, άρχισαν να κρύβουν τις θέσεις τους.
Οι ουκρανικές ομάδες αποσύρονταν πάντα στη βάση τους μέχρι το πρωί, όντας ιδιαιτέρως επιφυλακτικές στο να τραβήξουν την προσοχή. «Ακόμα κι αν θέλαμε να κάνουμε κάτι κατά τη διάρκεια της ημέρας, είμαστε μια ομάδα λευκών ανθρώπων», είπε ο King. «Όλοι θα καταλάβαιναν τι συνέβαινε».
Όπλα και χρυσός
Το Σουδάν έχει γίνει πεδίο μάχης στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας επειδή είναι πλούσιο σε δύο πόρους: όπλα και χρυσό.
Κατά τη διάρκεια συχνών συγκρούσεων στη χώρα για αρκετές δεκαετίες, όπλα εισέρχονταν - άμεσα και έμμεσα - από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα και αλλού. Ως αποτέλεσμα, το Σουδάν είχε πολλά όπλα να διαθέσει στις αρχές του 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και το Κίεβο έψαχνε για όλα τα όπλα που μπορούσε να βρει.
«Πήραμε πολλά όπλα από το Σουδάν ταυτόχρονα. Διαφορετικές χώρες το πλήρωσαν», είπε ο Μπουντάνοφ, επικεφαλής των στρατιωτικών πληροφοριών της Ουκρανίας. «Είχαν μεγάλη γκάμα όπλων…Μπορείτε να βρείτε τα πάντα, από κινέζικα μέχρι αμερικανικά όπλα εκεί».
The #Darfur Bar Association is working with international legal experts to compel the #Sudan warring parties to agree on a ceasefire. The DBA also investigates the involvement of the Emirates and the #Wagner Group into the war .#SudanNews #SudanWar https://t.co/Alv4xq8nWh pic.twitter.com/XEML2rsWlR
— Radio Dabanga (@RadioDabanga) January 27, 2024
Εν τω μεταξύ, η Ρωσία έχει εδώ και καιρό εξαπολύσει επιχειρήσεις εξόρυξης στο Σουδάν για χρυσό. Η Βάγκνερ ηγήθηκε της επιχείρησης της Μόσχας στη χώρα, όπως και σε πολλά άλλα αφρικανικά έθνη. Εκπαίδευσαν μαχητές των RSF, οι οποίοι με τη σειρά τους παρείχαν ασφάλεια για ρωσικές οντότητες στα ορυχεία.
Πριν από την έναρξη της σύγκρουσης στο Σουδάν την περασμένη άνοιξη, μόνο το 30% του χρυσού που εξορύσσεται στη χώρα ήταν επίσημα εγγεγραμμένο στην κεντρική τράπεζα, αφήνοντας 4 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρυσό ετησίως, σύμφωνα με Σουδανούς αξιωματούχους και ακτιβιστές. Μεγάλο μέρος αυτού του λαθρεμπορίου χρυσού κατέληξε σε ρωσικά χέρια, λένε ακτιβιστές.
Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος, οι RSF αρνήθηκαν αρχικά την προσφορά της Βάγκνερ για βαρέα όπλα, ανησυχώντας μήπως αποξενώσουν τις ΗΠΑ. Αλλά μετά από στρατιωτικές αποτυχίες τον Απρίλιο, η ομάδα αντέστρεψε την πορεία της, σύμφωνα με διεθνείς αξιωματούχους ασφαλείας. Στις 28 Απριλίου, μια συνοδεία από pickup Toyota υπό την επίβλεψη της Βάγκνερ έφερε όπλα, συμπεριλαμβανομένων αντιαρματικών πυραύλων από τη γειτονική Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου η Βάγκνερ έχει δημιουργήσει μια βάση ισχύος τα τελευταία χρόνια. Η Βάγκνερ άρχισε επίσης να στρατολογεί άνδρες από την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία για να πολεμήσουν στο Σουδάν και οι RSF σύντομα προχώρησαν στο Χαρτούμ.
#Sudan_update #Wagner group provided #missiles to RSF during the current #war. pic.twitter.com/c8lmF7m8cg
— Enass Muzamel (@EnassMuzamel2) May 29, 2023
Η αλλαγή μετά τον θάνατο του Πριγκόζιν
Μετά τον θάνατο του ηγέτη της Βάγκνερ, Γεβγκένι Πριγκόζιν πέρυσι, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανέλαβε τον έλεγχο των επιχειρήσεων της ομάδας στην Αφρική , αν και εξακολουθεί να είναι ευρέως γνωστή ως Βάγκνερ. Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.
Τα στρατεύματα της Βάγκνερ τείνουν να μείνουν πίσω από τις μάχες στο Σουδάν. Σε 2½ μήνες στο Σουδάν, είπε ο King, η ομάδα του δεν είδε δυνάμεις της Βάγκνερ από τη Ρωσία, αν και εντόπισε τηλεφωνικά σήματα που πηγαινοέρχονται μεταξύ Χαρτούμ και Αγίας Πετρούπολης.
Τον Νοέμβριο, η ομάδα του King επέστρεψε στη βάση της και ο Prada έφτασε με νέα στρατεύματα από τη μονάδα Timur. Η ομάδα του συνέλαβε έναν Ρώσο μαχητή της Βάγκνερ και σκότωσε άλλους δύο. Ο Prada είπε ότι ο άνδρας συνελήφθη κατά τη διάρκεια μιας μάχης στο Ομντουρμάν, τη δίδυμη πόλη του Χαρτούμ στη δυτική όχθη του ποταμού Νείλου, έχοντας αρχικώς μπερδευτεί σχετικά με το ποιοι μαχητές ήταν σε ποια πλευρά, και έμεινε όταν η δική του πλευρά υποχώρησε.
Δύο Σουδανοί άνδρες συνελήφθησαν επίσης μαζί με τον Ρώσο μαχητή της Βάγκνερ και ο Prada είπε ότι η ομάδα του σκότωσε δώδεκα ακόμη Σουδανούς μαχητές που φορούσαν σήματα της Βάγκνερ.
«Η Βάγκνερ έχει γίνει σαν franchise στο Σουδάν. Πολεμούν χρησιμοποιώντας ντόπιους. Τους δίνουν σήματα, τους πληρώνουν έναν μισθό και λένε, 'Τώρα είσαι Βάγκνερ', είπε ο Prada. «Δεν ήταν ποτέ στόχος μας να κυνηγήσουμε μεμονωμένους στρατιώτες της Βάγκνερ. Ο στόχος ήταν να διαταραχθούν τα ρωσικά συμφέροντα στο Σουδάν».
Τα drone
Τα ουκρανικά στρατεύματα άρχισαν επίσης να εκπαιδεύουν Σουδανούς στρατιώτες σε ορισμένες από τις ίδιες τακτικές που τους βοήθησαν να συγκρατήσουν την προέλαση του μεγαλύτερου ρωσικού στρατού, ειδικά τη χρήση drone.
Ουκρανοί στρατιώτες είπαν ότι οι σουδανικές δυνάμεις είχαν ήδη παραγγείλει μερικά drone-καμικάζι, τα οποία πυροδοτούνται όταν χτυπούν έναν στόχο. Αλλά οι Σουδανοί είχαν σημαντικές ελείψεις. Οι Ουκρανοί εντόπισαν τα εξαρτήματα που χρειάζονταν και τους βοήθησαν να προμηθευτούν προηγμένα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 ικανά για αεροπορικές επιδρομές ακριβείας, τα οποία έφθασαν τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με Σουδανό στρατιωτικό αξιωματούχο και σύμβουλο της RSF. (Αξιωματούχοι από το HUR αρνήθηκαν να σχολιάσουν σχετικά με τη βοήθεια του Σουδάν στην προμήθεια Bayraktar).
Οι Ουκρανοί τόνισαν τη σημασία της διακοπής των προμηθειών των RSF στο Χαρτούμ και σύντομα άρχισαν να επικεντρώνονται στο να χτυπήσουν δρόμους προς την πόλη. Τα βίντεο που είδε η Journal δείχνουν drone FPV να χτυπούν επανειλημμένα φορτηγά γεμάτα μαχητές καθώς περνούσαν μια γέφυρα στο Χαρτούμ.
«Ήταν ενθουσιασμένοι με τα drones FPV», είπε ο King για τα σουδανικά στρατεύματα. «Στο τέλος, καμιά δεκαριά άτομα έμαθαν πώς να τα χρησιμοποιούν και να χτυπούν στόχους, με επιβεβαίωση βίντεο».
Ένας 28χρονος στρατιώτης από τη μονάδα Τιμούρ του HUR είπε ότι συνεργάστηκε επίσης με τις σουδανικές δυνάμεις για την εύρεση οδών ανεφοδιασμού προς το Χαρτούμ. Σε μια επιχείρηση, είπε, παγίδευσαν ένα φορτηγό που είχε χαλάσει στη μέση του δρόμου.
«Το επόμενο πρωί, όταν το εχθρικό pickup γεμάτο πεζικό και όπλα πέρασε, το πυροδοτήσαμε», είπε. Το περιοδικό είδε ένα βίντεο από την έκρηξη.
Ο Prada και η ομάδα του επέστρεψαν στην Ουκρανία στις αρχές του έτους. Καμία ομάδα της Ουκρανίας δεν είχε θύματα.
Η επιρροή της Ουκρανίας εξακολουθεί να γίνεται αισθητή στο Σουδάν. Τις τελευταίες εβδομάδες, οι δυνάμεις του Μπουρχάν ανέκτησαν τον έλεγχο μεγάλων τμημάτων του Ομντουρμάν - η πρώτη μεγάλη προέλασή τους στη σύγκρουση. Οι ειδικοί αποδίδουν τα κέρδη, σε μεγάλο βαθμό, σε επιθέσεις ακριβείας με drone, καθώς και στην ανάπτυξη των επίλεκτων μονάδων του σουδανικού στρατού. Το Κίεβο έστειλε επίσης πρόσφατα ένα φορτίο αλεύρου σίτου στο Πορτ Σουδάν, το οποίο έφτασε την περασμένη εβδομάδα.
Η RSF διατηρεί τον έλεγχο σε τμήματα του δυτικού Χαρτούμ, καθώς και σε περιοχές του δυτικού και του νότιου Σουδάν.
