Όταν η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή της στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, ο Βίκτορ* ήταν έτοιμος να πεθάνει για την πατρίδα του. Προσφέρθηκε εθελοντικά να υπερασπιστεί το Κίεβο όταν εμφανίστηκαν τα Ρωσικά τανκς και εντάχθηκε στις ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας.
Την άνοιξη του 2023 πολεμούσε στο χωριό Tonenke, κοντά στην ανατολική πόλη Avdiivka. «Όταν έφτασα ήμουν εξαιρετικά κινητοποιημένος. Αν χρειαζόταν, θα έδινα τη ζωή μου», θυμάται.
Σταδιακά, ωστόσο, απογοητεύτηκε. Η μάχη ήταν λυσσαλέα. «Οι Ρώσοι κατέστρεφαν τις θέσεις μας στο έδαφος», είπε, ενώ υποστήριξε ότι ανώτεροι Ουκρανοί διοικητές έδιναν μη ρεαλιστικές εντολές. Τότε, ενώ υπερασπιζόταν ένα ερειπωμένο κτίριο, ένα πάνελ έπεσε στον ώμο του. Αφού έκανε ενέσεις για να αντιμετωπίσει τον πόνο, του είπαν να επιστρέψει στο μέτωπο. «Συνειδητοποίησα ότι είμαι ένα τίποτα. Απλά ένας αριθμός», θυμάται μιλώντας στον Guardian.
Τον Μάιο του ίδιου έτους, ο Βίκτορ εγκατέλειψε τη θέση του για να αναζητήσει περαιτέρω ιατρική περίθαλψη. Δεν επέστρεψε και ο διοικητής του τον σημείωσε ως απών. Ο Βίκτορ είναι μόνο ένας από τους χιλιάδες Ουκρανούς στρατιώτες που εγκατέλειψαν τις μονάδες τους. Ο ακριβής αριθμός είναι στρατιωτικό μυστικό, αλλά οι Ουκρανοί αξιωματούχοι παραδέχονται ότι ο αριθμός είναι μεγάλος. Λένε ότι είναι κατανοητό, καθώς οι κουρασμένοι στρατιώτες συχνά υπηρετούν επί μήνες χωρίς ένα κανονικό διάλειμμα.
Ευρέως διαδεδομένο το πρόβλημα της λιποταξίας στην Ουκρανία
Το θέμα της λιποταξίας έχει γίνει πρωτοσέλιδο στην Ουκρανία. Την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση ξεκίνησε έρευνα πάνω στην 155η μηχανοκίνητη ταξιαρχία. Πενήντα έξι στρατιώτες της εξαφανίστηκαν ενώ εκπαιδεύονταν στη Γαλλία και εκατοντάδες ακόμη λέγεται ότι αγνοούνται.
Ο διοικητής της μονάδας, Dmytro Riumshyn, συνελήφθη. Αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης 10 ετών για παράλειψη εκτέλεσης των υπηρεσιακών του καθηκόντων και μη αναφορά μη εξουσιοδοτημένων απουσιών.
Μετά από τρία χρόνια πολέμου, η Ουκρανία έχει τεράστιες έλλειψης στρατιωτών, ιδίως πεζικού. Αυτό διευκόλυνε τον ρωσικό στρατό να προελαύνει στα ανατολικά. Υπάρχουν, επίσης, διάφορα διαρθρωτικά ζητήματα.
Νέες ταξιαρχίες δημιουργήθηκαν από το μηδέν, αλλά οι επιδόσεις τους ήταν κακές. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολόντιμιρ Ζελένσκι, διέταξε πρόσφατα αλλαγή κατεύθυνσης, με την ενσωμάτωση πολλών νεοσύλλεκτων στα ήδη υπάρχοντα τάγματα.
Κάποιοι λιποτάκτες διατηρούν χαμηλό προφίλ. Άλλοι, ωστόσο, ζουν και εργάζονται χωρίς να το κρύβουν. Ο Βίκτορ είπε ότι επέστρεψε στην ταξιαρχία του τον Αύγουστο του 2023, αλλά ενημερώθηκε ότι δεν ήταν επιθυμητός.
Κάποτε ήταν εκπαιδευμένος ελεύθερος σκοπευτής, όμως τώρα διευθύνει ένα συνεργείο στη δυτική Ουκρανία, όπου επισκευάζει στρατιωτικά οχήματα δωρεάν. Έχει σκοτώσει Ρώσους; «Πολλούς», απάντησε.
«Οι άνθρωποι αγκάλιαζαν τους στρατιώτες στους δρόμους, τώρα ανησυχούν μήπως τους επιστρατεύσουν»
Έπειτα μίλησε για το πώς έχει αλλάξει το κλίμα στις τάξεις του Ουκρανικού λαού μετά από χρόνια πολέμου. «Όλοι είναι κουρασμένοι. Η διάθεση έχει αλλάξει. Οι άνθρωποι αγκάλιαζαν τους στρατιώτες στους δρόμους. Τώρα ανησυχούν μήπως τους επιστρατεύσουν».
Ο Βίκτορ πρόσθεσε ότι υπάρχει σοβαρή έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού στην πρώτη γραμμή. Τον Φεβρουάριο του 2023 του δόθηκε 10ήμερη άδεια - μόνο και μόνο για να ανακληθεί μια μέρα αφότου επέστρεψε στο σπίτι του, καθώς η πόλη Avdiivka δέχθηκε επίθεση. Δύο άτομα από τον λόχο του είχαν σκοτωθεί και όλοι οι υπόλοιποι είχαν τραυματιστεί, είπε.
«Ένας τύπος έχασε το χέρι του. Ένας άλλος ένα πόδι. Κάποιοι είχαν τραύματα από σφαίρες. Κανείς δεν είναι εντελώς καλά. Ακόμα και έτσι, καταφέραμε να επιτύχουμε κάποια πράγματα», δήλωσε.
Ένας άλλος λιποτάκτης, ο Oleksii*, δήλωσε ότι συμμετείχε σε ουκρανικές επιθέσεις στις νότιες περιοχές Mykolaiv και Kherson. Περιέγραψε μια μάχη ως χαοτική, με σφαίρες να πετούν, όλμους να προσγειώνονται σε ένα ξέφωτο και ανεπαρκή υποστήριξη από το πυροβολικό. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2022 διαπληκτίστηκε με έναν νέο διοικητή, ζήτησε ανεπιτυχώς μετάθεση και τραυματίστηκε. «Έφτασα σε σημείο βρασμού. Έτσι αποφάσισα να πάω εκεί όπου κανείς δεν μπορεί να με βρει», είπε.
Πολλοί στρατιώτες έχουν παράπονα από τους Ουκρανούς στρατηγούς
Από τότε, ο Oleksii κρύβεται. «Θα δούμε τι θα συμβεί. Ίσως, με πιάσουν και με στείλουν στην πρώτη γραμμή», είπε. Πρόσθεσε ότι θα έπαιρνε ξανά τα όπλα αν οι Ρώσοι έμπαιναν στην πόλη του ή αν ο ουκρανικός στρατός γινόταν μια πραγματικά μεταρρυθμισμένη δύναμη τύπου ΝΑΤΟ, με καλύτερους στρατηγούς. Ερωτηθείς αν είναι ευτυχισμένος, απάντησε: «Είμαι ζωντανός. Όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος τόσο περισσότεροι άνθρωποι σαν εμένα θα υπάρχουν».
Η Olha Reshetylova, επίτροπος της Ουκρανίας για την προστασία των δικαιωμάτων των στρατιωτών, δήλωσε ότι κατανοεί γιατί κάποιοι άνθρωποι έφυγαν. «Ας είμαστε ειλικρινείς. Το πρόβλημα είναι μεγάλο. Είναι φυσικό σε μια κατάσταση όπου έχεις περάσει τρία χρόνια μεγάλου πολέμου. Οι άνθρωποι είναι εξαντλημένοι. Θέλουν να δουν τις οικογένειές τους. Τα παιδιά τους μεγαλώνουν χωρίς αυτούς. Οι σχέσεις διαλύονται. Οι σύζυγοι δεν μπορούν να περιμένουν για πάντα. Νιώθουν μόνοι».
Συμπλήρωσε ότι πολλά μέλη των ένοπλων δυνάμεων έχουν εύθραυστη ψυχική υγεία. Μια μικρή σύγκρουση με έναν ανώτερο αξιωματικό θα μπορούσε να τους «πυροδοτήσει» να εγκαταλείψουν τη μονάδα τους, είπε.
«Η ποινική τιμωρία δεν είναι λύση»
Υπήρχαν και τραυματισμοί. «Πρόκειται για ένα περίπλοκο πρόβλημα. Δεν μπορούμε να το λύσουμε με ποινική τιμωρία. Αν έρθει η ώρα να επιλέξεις ανάμεσα στο να σκοτωθείς και να πας στη φυλακή, φυσικά εκείνη τη στιγμή θα επιλέξεις τη δεύτερη επιλογή».
Η Reshetylova είναι γνωστή στην Ουκρανία για τον ακτιβισμό της υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ανέλαβε τη νεοσύστατη θέση της τον Ιανουάριο μετά από αίτημα του Ζελένσκι. Ο ρόλος της είναι να εξισορροπεί τις ανάγκες του κράτους με τη δίκαιη μεταχείριση απέναντι στα άτομα. «Έχουμε αυτή τη μετασοβιετική κληρονομιά όπου ο στρατιώτης είναι σκλάβος του διοικητή του. Αλλά ο στρατός της Ουκρανίας μετασχηματίζεται. Προσπαθούμε να τον αλλάξουμε, να τον κάνουμε πιο σύγχρονο και προσανατολισμένο στον άνθρωπο», δήλωσε η ίδια, σε συνέντευξή της στο Κίεβο.
Το κοινοβούλιο της Ουκρανίας έχει συζητήσει πώς να προσελκύσει περισσότερους νεοσύλλεκτους. Οι λιποτάκτες αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης 12 έως 15 ετών. Το περασμένο καλοκαίρι, οι βουλευτές κατάργησαν τις ποινικές κυρώσεις για όσους επιστρέφουν οικειοθελώς στα παλιά τους τάγματα, με πλήρη αποκατάσταση των παροχών τους. Έχει επίσης ψηφιστεί ένα νομοσχέδιο που επιτρέπει στους στρατιώτες να μετατίθενται σε διαφορετικές μονάδες, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις μεταξύ κατώτερων και ανώτερων βαθμών.
Η Reshetylova δήλωσε ότι οι μεταθέσεις ήταν αντιδημοφιλείς με τους διοικητές, οι οποίοι τις μπλόκαραν επειδή τους έλειπαν στρατιώτες. Η κυβέρνηση επεξεργάζεται μια νέα λύση, είπε, επιτρέποντας την υποβολή αιτήσεων μέσω της εφαρμογής Army+ του υπουργείου Άμυνας. Εν τω μεταξύ, σχεδιάζονται αλλαγές για την προσέλκυση των ανδρών ηλικίας 18 έως 25 ετών, οι οποίοι επί του παρόντος εξαιρούνται από την κινητοποίηση.
Οι Ουκρανοί στρατιώτες είναι ψυχικά κουρασμένοι
Ο Andrii Hrebeniuk, αρχιλοχίας ενός τάγματος πεζικού που μάχεται στην πόλη Velyka Novosilka της περιφέρειας Ντονέτσκ, δήλωσε ότι οι στρατιώτες χάνονται «αρκετά συχνά». «Κάποιοι επιστρέφουν. Κάποιοι όχι», είπε. «Πρόκειται περισσότερο για ψυχική κούραση παρά για τραυματισμούς. Χρειάζονται μια ψυχολογική επανεκκίνηση. Πηγαίνουν να δουν τις οικογένειές τους και επανεμφανίζονται μετά από μερικούς μήνες». Ερωτηθείς αν τους καταλαβαίνει, απάντησε: «Δεν τους καταλαβαίνω και δεν τους καταδικάζω».
Η 110η μηχανοκίνητη ταξιαρχία του Hrebeniuk έκανε την περασμένη εβδομάδα το ασυνήθιστο βήμα να δηλώσει ότι είχε κρίσιμη έλλειψη προσωπικού. Είχε αρκετά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυροβολικό, αλλά καθόλου πεζικό, σε μια περίοδο συνεχών ρωσικών επιθέσεων.
«Πρέπει να σπάσουμε το στερεότυπο ότι αν καταταγείς θα είσαι νεκρός σε πέντε λεπτά», δήλωσε ο Hrebeniuk, προτού συνεχίσει. «Απλά πράγματα σε κρατούν ζωντανό, όπως το να σκάβεις, να καθαρίζεις τα όπλα σου και να δίνεις προσοχή κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης πρώτων βοηθειών».
Η Reshetylova είπε ότι υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες που παραμένουν στις θέσεις τους και «δεν πάνε πουθενά».
Η κρίση στρατολόγησης θα μπορούσε να επιλυθεί, πρόσθεσε, αν οι σύμμαχοι της Ουκρανίας έστελναν τα δικά τους στρατεύματα. Αν δεν το κάνουν και το Κίεβο καταρρεύσει, ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα συνεχίσει την επέλαση του.
«Όπως το βλέπω εγώ, είναι οι στρατοί της Ευρώπης που απουσιάζουν χωρίς άδεια. Δεν καταλαβαίνουν -ή δεν θέλουν να καταλάβουν- ότι αυτός είναι και δικός τους πόλεμος», κατέληξε.
* Όχι το πραγματικό του όνομα
Με πληροφορίες από Guardian
