Μόλις πριν από πέντε χρόνια, η ισλαμιστική ομάδα της Συρίας Hayat Tahrir al Sham ήταν μια τζιχαντιστική δύναμη κολλημένη «στα σχοινιά» που πάσχιζε για να επιβιώσει μετά από χρόνια επιθέσεων από το καθεστώς Άσαντ που υποστηρίζεται από τη Ρωσία.
Τώρα, στο προπύργιο της στην επαρχία Ιντλίμπ, η HTS διαθέτει στρατιωτική ακαδημία· μια κεντρική διοίκηση. Ταχέως αναπτυσσόμενες εξειδικευμένες μονάδες, συμπεριλαμβανομένων πεζικού, πυροβολικού, ειδικών επιχειρήσεων, αρμάτων μάχης, drones και ελεύθερων σκοπευτών· ακόμη και μια τοπική βιομηχανία κατασκευής όπλων.
Οι δυνατότητες της αναζωογοννημένης ομάδας ανταρτών ήταν εμφανείς την περασμένη εβδομάδα στην τολμηρή επιδρομή της στη βόρεια Συρία που άφησε τους παρατηρητές της χώρας έκπληκτους. «Έχει μετατραπεί τα τελευταία τέσσερα, πέντε χρόνια σε ένα ουσιαστικά μοντέλο στρατιωτικής οργάνωσης», είπε ο Άαρον Ζέλιν, ειδικός στην ομάδα στο think-tank του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον.
Η προμήθεια βασικών όπλων ήταν σχετικά εύκολη για την HTS: Η Συρία ήταν γεμάτη όπλα από το 2011, όταν η Τουρκία και οι αραβικές χώρες, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, πλημμύρισαν τη χώρα με όπλα για να βοηθήσουν στην ενίσχυση των ανταρτών στον εμφύλιο πόλεμο ενάντια στο καθεστώς που υποστηρίζει το Ιράν.Ωστόσο, η εγχώρια διαδικασία κατασκευής της HTS, ιδιαίτερα drone και πυραύλων, της επέτρεψε να θέσει νέες απειλές σε ένα καθεστώς που δεν διαθέτει σημαντικές δυνατότητες κατά drone. Τις τελευταίες ημέρες, η μαχητική ομάδα δημοσίευσε γλαφυρά πλάνα από επιθέσεις αυτοκτονίας με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε συνάντηση διοικητών σε κτήριο του συριακού στρατού και άλλη επίθεση με drone στην αεροπορική βάση στη Χάμα στην κεντρική Συρία.
Τα drone της Hayat Tahrir al Sham
Στο νεοσύστατο αποσχισθέν μίνι κράτος του, όπου κατοικούν μεταξύ 3 και 4 εκατομμυρίων ανθρώπων, οι αντάρτες παράγουν drone σε μικρά εργαστήρια που βρίσκονται σε σπίτια, γκαράζ ή μετασκευασμένες αποθήκες, βασιζόμενοι σε τρισδιάστατους εκτυπωτές όταν δεν έχουν πρόσβαση σε εξαρτήματα, σύμφωνα με ειδικούς. «Αυτή είναι μια κοινή ιστορία στις σύγχρονες συγκρούσεις σήμερα: έχουμε δει παρόμοιες τακτικές στο Αζερμπαϊτζάν, την Ουκρανία και αλλού», δήλωσε ο Μπρόντερικ ΜακΝτόναλντ, ερευνητής συγκρούσεων στο King's College του Λονδίνου. Μεγάλο μέρος της απαιτούμενης τεχνογνωσίας θα μπορούσε να αντληθεί από διαδικτυακούς πόρους, είπαν οι αναλυτές.
Μια επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος το 2023 σε συριακή στρατιωτική ακαδημία στη Χομς, η οποία σκότωσε τουλάχιστον 100 ανθρώπους, ήταν μια «απόδειξη του σχεδίου», είπε ο Ζελίν. Κανείς δεν ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, αλλά ευρέως εικάζεται ότι πραγματοποιήθηκε από το HTS. Ο ΜακΝτόναλντ, ο οποίος παρακολούθησε τη χρήση drone από αντάρτες αυτή την εβδομάδα, είπε ότι η ομάδα είχε αναπτύξει στο παρελθόν μικρά drones που μπορούν να πετάξουν σε τεθωρακισμένα οχήματα και να ρίξουν χειροβομβίδες. Στη συνεχιζόμενη επίθεσή τους έχουν επίσης χρησιμοποιήσει εγχώρια drones πυραύλων και μεγαλύτερα μοντέλα που μπορούν να ταξιδέψουν πιο μακριά και να μεταφέρουν μεγαλύτερο ωφέλιμο φορτίο. Είχαν χρησιμοποιήσει drone για επιτήρηση και για να στοχοποιήσουν το καθεστώς πριν στείλουν μαχητές στη μάχη, είπε ο Ζέλιν. Σε μία «πρώτη φορά για μη κρατικούς φορείς», είπε ότι οι αντάρτες είχαν ρίξει φυλλάδια από drone πάνω από περιοχές αμάχων για να ενθαρρύνουν τις αποστασίες.
Οι πύραυλοι της Hayat Tahrir al Sham
Η HTS επένδυσε επίσης στην παραγωγή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, ρουκετών και βλημάτων όλμων. Κατά τη διάρκεια της επίθεσής τους, οι μαχητές αποκάλυψαν ένα νέο σύστημα κατευθυνόμενων πυραύλων, για το οποίο λίγα είναι γνωστά, αλλά ο Τσαρλς Λίστερ του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής το περιέγραψε ως «ένα τεράστιο πύραυλο με τεράστια πυρομαχικά στο μέτωπο». Ο πύραυλος πιστεύεται ότι ονομάζεται «Qaysar». «Αυτό αντικατέστησε την ανάγκη για φορτηγά-βόμβες αυτοκτονίας, κάτι που [η HTS] θα είχε κάνει πριν από πέντε χρόνια», είπε ο Λίστερ, προσθέτοντας ότι οι κατευθυνόμενοι πύραυλοι είχαν εκτοξευθεί δεκάδες χιλιόμετρα σε ανοιχτό έδαφος πριν από μια νέα επίθεση.
Το δικό της οπλοστάσιο έχει συμπληρώσει όπλα που η HTS διεκδίκησε όταν αφόπλιζε άλλες ομάδες ανταρτών ή όταν αιχμαλώτιζε καθεστωτικούς στρατιώτες στη μάχη. Η τελευταία προέλαση της ομάδας απέφερε περισσότερο εξοπλισμό: βίντεο στα κανάλια κοινωνικής δικτύωσης των ανταρτών παρουσιάζουν κατασχεμένα στρατιωτικά όπλα και τεθωρακισμένα οχήματα του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ρωσικής κατασκευής. «Έχουν συλλάβει τεράστιες ποσότητες εξοπλισμού: όχι μόνο τανκς και [τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού], αλλά και αντιαεροπορικά συστήματα. Έχουν ένα Pantsir [Ρωσικής κατασκευής] και αρκετούς άλλους αντιαεροπορικούς πυραύλους που έχουν συλλάβει, καθώς και πολλαπλά ελαφρά αεροσκάφη επίθεσης, τα οποία προσπαθούν να καταλάβουν πώς να τα χρησιμοποιήσουν», είπε ο ΜακΝτόναλντ. «Εάν μπορέσουν να θέσουν σε λειτουργία [τα συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας], θα μετριάσει μια από τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετώπιζαν πάντα το HTS και άλλες ομάδες ανταρτών, την έλλειψη άμυνας έναντι των ρωσικών αεροπορικών επιδρομών», είπε.
Τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές έχουν σημειώσει ένα ακμάζον εμπόριο στη μαύρη αγορά μεταξύ δυνάμεων του καθεστώτος και της HTS για όπλα και πυρομαχικά. Οι ειδικοί επιμένουν ότι η Τουρκία, ο κύριος υποστηρικτής άλλων ανταρτικών φατριών κάτω από την ομπρέλα του Συριακού Εθνικού Στρατού, δεν προμηθεύει άμεσα την HTS. Η Άγκυρα, μαζί με τις ΗΠΑ και άλλα κράτη, έχει χαρακτηρίσει το ισλαμιστικό κίνημα τρομοκρατική οργάνωση. Ωστόσο, μέρος του τρέχοντος αποθέματος της HTS ελήφθη από ομάδες ανταρτών που υποστηρίζει η Άγκυρα στη βορειοδυτική Συρία, είπαν οι αναλυτές.
Η HTS και ορισμένες ομάδες ανταρτών που υποστηρίζονται άμεσα από την Τουρκία διατηρούν στενό συντονισμό, συμπεριλαμβανομένης της τρέχουσας επίθεσης, και τα όπλα αναδιανέμονται μεταξύ των ομάδων. Η Τουρκία έχει δώσει στους αντάρτες Toyota 4x4, τεθωρακισμένα οχήματα και οχήματα μεταφοράς προσωπικού, «συνήθως μεταχειρισμένα τουρκικά πράγματα που είναι εκτός λειτουργίας στον τουρκικό στρατό», δήλωσε ο Μαλίκ Μαλίκ αλ Αμπντέχ, Σύρος αναλυτής. Αυτός ο εξοπλισμός χρησιμοποιείται από μια ομάδα με πολύ διαφορετική δομή από πριν από τέσσερα χρόνια. Όταν η HTS αποδέχθηκε μια εκεχειρία με τη μεσολάβηση της Τουρκίας και της Ρωσίας το 2020, χρησιμοποίησε την επακόλουθη περίοδο σχετικής σταθερότητας για να επανεξετάσει τη στρατηγική και το στρατιωτικό δόγμα της.
Η οργάνωση της Hayat Tahrir al Sham
Μέχρι τότε, η HTS είχε μιμηθεί σε κάποιο βαθμό τη δομή του συριακού στρατού, όπως επίσης αναπαρήγαγε πολιτικούς θεσμούς όπως τα δικαστήρια στην Ιντλίμπ, δήλωσε ο Νταρίν Καλίφα, ειδικός επί της HTS στο think-tank της Crisis Group. Στη συνέχεια, είπε, η ομάδα συνειδητοποίησε ότι η προσέγγιση βασιζόταν σε πόρους και σε μεγάλες ομάδες νεοσυλλέκτων που δεν διέθετε η HTS.
Αντίθετα, σύμφωνα με τον Τζερόμ Ντρέβον, ειδικό επί της Τζιχάντ στο think-tank της Crisis Group, «άντλησαν έμπνευση από τα δυτικά στρατιωτικά δόγματα». Κοίταξαν ιδιαίτερα τις βρετανικές ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες είναι μικρότερες και πιο ευκίνητες, είπε ο Ντρέβον του είπε ο αρχηγός της ομάδας και ο στρατιωτικός αρχηγός. Η HTS θα μπορούσε να καλέσει περίπου 30.000 μαχητές, είπαν οι ειδικοί: 15.000 μαχητές πλήρους απασχόλησης και χιλιάδες ακόμη εφέδρους, καθώς και άνδρες από άλλες ένοπλες ομάδες της αντιπολίτευσης στο συμμαχικό του δίκτυο. Η ταχεία προέλαση της ομάδας στο βόρειο τμήμα της Συρίας θα ενθάρρυνε περισσότερους να συμμετάσχουν, είπαν.
Η ποικιλομορφία των μαχητών της ήταν το κλειδί για την επιτυχημένη ανάκαμψη της ομάδας. Αφού ο πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ κατέστειλε βάναυσα τη μαζική εξέγερση το 2011 που μετατράπηκε σε εμφύλιο πόλεμο, οι ανταρτικές ομάδες βαλκανοποιήθηκαν, μετατρέποντας τη χώρα σε ένα συνονθύλευμα αντιμαχόμενων τσιφλικιών. Η HTS αυτή τη στιγμή ήταν μια ομάδα μερικών δεκάδων σκληροπυρηνικών τζιχαντιστών, παρακλάδι της al-Nusra, μιας τζιχαντιστικής δύναμης που εμφανίστηκε στο χάος του πολέμου. Η HTS τελικά απορρόφησε ορισμένους επιζώντες αντιπάλους. Οι τάξεις της διογκώθηκαν και περιλαμβάνουν ξένους και βετεράνους τζιχαντιστές από άλλες συγκρούσεις στην περιοχή, καθώς και λιγότερους ιδεολογικούς αντάρτες. Οι μαχητές έπρεπε τώρα να είναι ιδεολογικά συνεκτικοί, είπε ο Ντρέβον, και να συντονιστούν καλύτερα στο πεδίο της μάχης. Για να το πετύχει αυτό, η HTS δημιούργησε τη στρατιωτική της ακαδημία πριν από περίπου δυόμισι χρόνια. Οι αποστάτες του καθεστώτος και οι ξένοι τζιχαντιστές φαίνεται ότι έπαιξαν βασικό ρόλο.
Η HTS έπεισε περίπου 30 πρώην αξιωματικούς του στρατού του καθεστώτος, που είχαν αυτομολήσει σε άλλες ομάδες ανταρτών, να ιδρύσουν την ακαδημία, είπε ο Ντρέβον. Επανέλαβαν τη στρατιωτική θητεία του καθεστώτος, καθιερώνοντας εννέα μήνες εκπαίδευσης χωρισμένη σε τρίμηνες προσαυξήσεις βασικής, μέσης και προχωρημένης. Οι απόφοιτοι έμαθαν επίσης πειθαρχία συμπεριφοράς, είπε ο Καλίφα, ο οποίος τόνισε τις δραστικές διαφορές μεταξύ της κατάληψης της επαρχίας Ιντλίμπ από την HTS το 2015 και σήμερα.
Το 2015 η ομάδα ήταν υπεύθυνη για εκκαθαρίσεις στην Ιντλίμπ, δίνοντας στους ντόπιους δύο επιλογές μεταξύ θανάτου ή μετάνοιας για τις αμαρτίες τους. Αλλά μετά την αποκήρυξη των δεσμών με την Αλ Κάιντα τον επόμενο χρόνο, διατηρώντας τις αυταρχικές τάσεις, η HTS επιδιώκει τώρα να επιδείξει δημόσια ανοχή για τις θρησκευτικές μειονότητες. Επέτρεψε στους Χριστιανούς να τελούν λειτουργία στις εκκλησίες του Χαλεπίου από τότε που ανέλαβε τον έλεγχο, σύμφωνα με εικόνες στα social media, έναν τοπικό επίσκοπο και την ίδια την ομάδα.
Η ομάδα επέδειξε επίσης πειθαρχία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τηρώντας σχεδόν απόλυτη σιωπή για να εξασφαλίσει το στοιχείο του αιφνιδιασμού στις δυνάμεις του Άσαντ, είπε ο Λίστερ. Ο ΜακΝτόναλντ είπε ότι ορισμένες από τις ειδικές δυνάμεις της ομάδας «πήγαν στο Χαλέπι το βράδυ πριν από την επίθεση των HTS στην πόλη την περασμένη Τετάρτη, και σύμφωνα με πληροφορίες στόχευσαν αξιωματικούς του καθεστώτος».
Η προέλαση των ανταρτών προς τη μεγάλη πόλη της Χάμα, η οποία παρέμεινε στα χέρια του καθεστώτος κατά τη διάρκεια 13 ετών βάναυσου εμφυλίου πολέμου, έχει υπογραμμίσει την αδυναμία του συριακού στρατού και των πολιτοφυλακών υπέρ του καθεστώτος, οι οποίοι — παρόλο που υποστηρίζονται από δυνάμεις από τη Ρωσία και το Ιράν και το δίκτυο πληρεξουσίων της Τεχεράνης — εγκατέλειψαν τις θέσεις τους φοβούμενοι την προέλαση των ανταρτών.
«Το HTS έχει κάνει πολύ δρόμο μέσα σε πέντε χρόνια», είπε ο Drevon. «Τώρα πρέπει να περιμένουμε και να δούμε πού θα πάνε από εδώ».
