Σε μια ιστορική έκκληση, ο φυλακισμένος Κούρδος αρχηγός του PKK Αμπντουλάχ Οτζαλάν κάλεσε τον περασμένο μήνα την κουρδική οργάνωση να καταθέσει τα όπλα, να διαλυθεί και να τερματίσει την επί δεκαετίες σύγκρουσή της με το τουρκικό κράτος.
Η επίλυση της σύγκρουσης δεν θα είναι χωρίς εμπόδια, δεδομένης της πολυπλοκότητάς της και της εμπλοκής πολλών ενδιαφερομένων πλευρών.
Ωστόσο, εάν η διαδικασία προχωρήσει θετικά, θα μπορούσε όχι μόνο να προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία για την αναδιαμόρφωση της εσωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, αλλά και της εξωτερικής της πολιτικής - κυρίως των σχέσεών της με τις γειτονικές χώρες που έχουν κουρδικούς πληθυσμούς, δηλαδή τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν.
Τι σημαίνει λοιπόν αυτή η διαδικασία για την περιοχή και πέραν αυτής;
Το PKK και οι Κούρδοι της Συρίας
Η έκκληση για τη διάλυση του PKK ήρθε σε μια εποχή που η Συρία είχε εισέλθει σε μια νέα φάση, μετά την κατάρρευση του τετραετούς καθεστώτος Άσαντ, το οποίο χρησιμοποιούσε επί μακρόν το PKK ως εργαλείο κατά της Τουρκίας. Ιστορικά, η Συρία έχει χρησιμεύσει ως βασικό καταφύγιο για τους μαχητές του PKK για να εκπαιδεύονται και να εξαπολύουν επιθέσεις κατά της Τουρκίας. Το συριακό παρακλάδι του PKK, το YPG, είχε επίσης ενισχύσει τη θέση του ενόψει του γεγονότος ότι η Συρία ήταν ένα αποτυχημένο κράτος, γεγονός που ώθησε την Τουρκική Δημοκρατία να ξεκινήσει αρκετές στρατιωτικές επιχειρήσεις προκειμένου να εξαλείψει την απειλή. Η Άγκυρα έκρινε ότι αποτελούσε. Ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν χαρακτηρίσει το PKK ως τρομοκρατική οργάνωση, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, υπό την ηγεσία των YPG, δεν έχουν χαρακτηριστεί ως τέτοιες. Επιπλέον, θεωρείται από την Ουάσινγκτον ως βασικός παράγοντας στη μάχη κατά του ΙΚ από το 2014.
Παρά τον ισχυρισμό του διοικητή των ΑμυντικώνΔυνάμεων της Συρίας (SDF) ότι το κάλεσμα του Οτζαλάν δεν ισχύει για την ομάδα, καθώς θεωρεί τον εαυτό της διαφορετικό από το PKK, οι SDF εξελίσσουν τη στρατηγική τους δεδομένης της αλλαγής στην ηγεσία της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας. Στοχεύει στην επίλυση ζητημάτων με τη νέα κυβέρνηση της Δαμασκού, προκειμένου να ενσωματωθεί στη νέα δομή ασφαλείας της Συρίας. Με την αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στη Συρία και την αλλαγή της πολιτικής των ΗΠΑ, τόσο τα περιφερειακά κράτη όσο και οι μη κρατικοί δρώντες έχουν αρχίσει να επανεκτιμούν τις στρατηγικές τους.
Το PKK και το Ιράκ
Πέρα από τη Συρία, η επιτυχία αυτής της διαδικασίας θα επηρεάσει και την παρουσία του ΡΚΚ στο Ιράκ, ιδιαίτερα σε μια εποχή που η Άγκυρα και η Βαγδάτη ενισχύουν τους δεσμούς ασφαλείας και πολιτικής τους. Στο παρελθόν, ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών ήταν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας κατά του PKK στο Ιράκ, τις οποίες η Βαγδάτη θεωρούσε ως παραβίαση της κυριαρχίας της.
Ωστόσο, εάν το ΡΚΚ διαλυθεί και αφοπλιστεί στα όρη Καντίλ του βόρειου Ιράκ, θα αλλάξει σημαντικά τη δυναμική της ασφάλειας μεταξύ Τουρκίας και Ιράκ, αφαιρώντας το κύριο σημείο διαμάχης από την εκκολαπτόμενη σχέση τους. Στο βόρειο Ιράκ, η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν χαιρέτισε επίσης το κάλεσμα του Οτζαλάν, περιγράφοντάς το ως ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη σταθερότητας στην περιοχή.
Η διάλυση του PKK θα είχε επίσης επιπτώσεις στο Ιράν, όπου το Κόμμα Ελεύθερης Ζωής του Κουρδιστάν, που ιδρύθηκε με βάση την ιδεολογία του PKK, διατηρεί κατάπαυση του πυρός με την Τεχεράνη από το 2011. Η έκκληση του Οτσαλάν για "όλες τις ομάδες να καταθέσουν τα όπλα" επεκτείνεται σε όλες τις παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, σηματοδοτώντας μια ευρύτερη περιφερειακή μετατόπιση. Στο παρελθόν, το Ιράν εκμεταλλεύτηκε τις κουρδικές ομάδες για να αντιμετωπίσει την επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή. Το τέλος του PKK στην περιοχή πιθανότατα θα αναγκάσει το Ιράν να αλλάξει τη στρατηγική του απέναντι σε ομάδες όπως το Κόμμα Ελεύθερης Ζωής του Κουρδιστάν. Επιπλέον, οι τουρκο-ιρανικές εντάσεις αυξήθηκαν στα ύψη την περασμένη εβδομάδα μετά την προειδοποίηση της Άγκυρας προς την Τεχεράνη να μην υποστηρίξει τις SDF στη Συρία.
Τα σχέδια Ερντογάν για το PKK
Στην εσωτερική πολιτική αρένα της Τουρκίας, οι αναλυτές εκτιμούν ότι ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος πιέζει για συνταγματική τροποποίηση ώστε να παρατείνει ενδεχομένως περαιτέρω τη θητεία του, θα χρειαστεί υποστήριξη πέραν του κόμματός του.
Η εξασφάλιση νέων εταίρων συνασπισμού - ιδίως από τα φιλοκουρδικά κόμματα - θα είναι ζωτικής σημασίας. Ενώ η προηγούμενη ειρηνευτική διαδικασία με το ΡΚΚ, η οποία έλαβε χώρα μεταξύ 2011 και 2014, κατέρρευσε λόγω των εξελίξεων στη Συρία και των εσωτερικών πολιτικών αγώνων, αυτή η νέα πρόσκληση έρχεται σε μια εποχή πρωτοφανών πολιτικών αλλαγών και αλλαγών ασφαλείας στην περιοχή. Εάν όλες οι κουρδικές ομάδες που συνδέονται με το PKK ακολουθήσουν το κάλεσμα του Οτσαλάν να αφοπλιστούν και να διαλυθούν, αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια σημαντική τομή για όλα τα μέρη, φέρνοντας τη σταθερότητα που όλοι αυτοί οι περιφερειακοί παράγοντες επιθυμούν εδώ και δεκαετίες.
Το PKK και το ευρύτερο πλαίσιο
Αυτή η ανανεωμένη ειρηνευτική διαδικασία θεωρείται επίσης ως μέσο για την ενίσχυση όχι μόνο της οικονομίας της Τουρκίας, αλλά και του Ιράκ και της Συρίας, ενώ παράλληλα απομακρύνεται ένα σημαντικό εμπόδιο για την επανένταξή τους σε μια περιφερειακή οικονομία υπό την ηγεσία της Τουρκίας. Αρκετά έργα βρίσκονται ήδη στην ατζέντα, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου οδού ανάπτυξης με το Ιράκ.
Το ΡΚΚ αποτέλεσε απειλή και εργαλείο στα χέρια των προηγούμενων κυβερνήσεων της Συρίας, του Ιράν και του Ιράκ, αλλά χρησιμοποιήθηκε επίσης από το Ισραήλ ως γεωπολιτικό εργαλείο σε περιφερειακές συγκρούσεις. Για παράδειγμα, το Ισραήλ υποστήριξε ιστορικά τις κουρδικές αυτόνομες περιοχές στη Συρία και το Ιράκ, θεωρώντας τις ως δυνητικά εργαλεία κατά του Ιράν. Η ισραηλινή πολιτική έναντι των Κούρδων παραμένει στενά συνδεδεμένη με το όραμά του για την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Αυτή η προσέγγιση θεωρείται απειλή από όλα τα περιφερειακά κράτη, όχι μόνο τώρα αλλά και πριν από δεκαετίες.
Με την εμφάνιση μιας νέας συριακής κυβέρνησης, την αποδυνάμωση της επιρροής του Ιράν και το σχέδιο της Ουάσινγκτον να τερματίσει τη στρατιωτική της στρατηγική στην περιοχή, η ειρηνευτική διαδικασία μπαίνει στην ημερήσια διάταξη σε μια κομβική στιγμή. Ενώ όλοι οι περιφερειακοί παράγοντες έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους στην πρόσκληση, η συγκρατημένη αισιοδοξία παραμένει. Μόνο ο χρόνος θα δείξει αν η έκκληση για αφοπλισμό του PKK θα ξεκινήσει μια νέα εποχή ειρήνης, δίνοντας τέλος σε τέσσερις δεκαετίες συγκρούσεων.
