Οι ρωσικές αρχές αντέδρασαν με ασυνήθιστη οργή στη σύλληψη του ιδρυτή του Telegram Πάβελ Ντούροφ από τις γαλλικές αρχές.
Το Telegram αποτελεί κάτι περισσότερο από μια απλή εφαρμογή μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη Μόσχα, αναφέρει σε άρθρο της η Wall Street Journal. Ρώσοι στρατιώτες και κατάσκοποι εξαρτώνται από την πλατφόρμα για την επικοινωνία στο πεδίο της μάχης, συμπεριλαμβανομένης της καθοδήγησης του πυροβολικού, του συντονισμού των κινήσεων και της συλλογής πληροφοριών.
«Πολλοί χαρακτηρίζουν αστειευόμενοι τη σύλληψη του Πάβελ Ντουρόφ ως τη σύλληψη του επικεφαλής αξιωματικού πληροφοριών των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων», δήλωσε ο Αλεξέι Ρογκόζιν, σύμβουλος του ρωσικού κοινοβουλίου και πρώην ανώτερο στέλεχος της στρατιωτικής βιομηχανίας.
Ο ρωσικός στρατός μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022 διαπίστωσε ότι οι μονάδες του δυσκολεύονταν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και ότι η μη κρυπτογραφημένη ραδιοφωνική του επικοινωνία υποκλέπτονταν εύκολα από Ουκρανούς. Οι σύγχρονες επικοινωνιακές δυνατότητες ήταν σπάνιες και παραμένουν τέτοιες, δεδομένης της ταχείας επέκτασης των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων από τότε.
Οι τεχνολογίες που έχει κληρονομήσει η Ρωσία από τη σοβιετική εποχή, εν τω μεταξύ, έχουν αποδειχθεί ακατάλληλες για έναν νέο τύπο πολέμου στον οποίο τα drones και η άμεση μεταφορά εικόνων και βίντεο παίζουν κρίσιμο ρόλο. Tόσο οι Ρώσοι όσο και οι Ουκρανοί στρατιωτικοί άρχισαν να βασίζονται σε εμπορικές πλατφόρμες. Ενώ οι Ουκρανοί προτιμούν δυτικούς παρόχους όπως το Signal ή το Discord, οι Ρώσοι επέλεξαν το Telegram επειδή εδρεύει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το οποίο διατηρεί καλές σχέσεις με τη Μόσχα. Πιστεύουν ότι η εφαρμογή είναι πιο ασφαλής απέναντι στις δυτικές υποκλοπές. «Όσο άγριο κι αν ακούγεται, η μετάδοση πληροφοριών, η στόχευση του πυροβολικού, η μετάδοση ροών από drone και πολλά άλλα πράγματα γίνονται επί του παρόντος πολύ συχνά μέσω Telegram», δήλωσε ο Ρογκόζιν στο Telegram. Ο πατέρας του, γερουσιαστής, είναι πρώην πρεσβευτής της Ρωσίας στο NATO και πρώην επικεφαλής του διαστημικού προγράμματος της χώρας.
Τα ρωσικά στρατεύματα έχουν πρόσβαση στο Telegram είτε μέσω δικτύων κινητής τηλεφωνίας είτε μέσω του Starlink, που αρχικά χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά από τις ουκρανικές δυνάμεις αλλά τώρα πιο συχνά λειτουργούν από ρωσικές μονάδες στα κατεχόμενα μέρη της Ουκρανίας. «Το Telegram δεν είναι ένα επίσημα αποδεκτό σύστημα επικοινωνίας για τον ρωσικό στρατό, αλλά τα ιδιωτικά του συστήματα συνομιλίας και απευθείας μηνυμάτων χρησιμοποιούνται τακτικά από στρατιώτες και από ορισμένες στρατιωτικές μονάδες για συντονισμό στο πεδίο της μάχης», δήλωσε ο Ντμίτρι Αλπέροβιτς , πρόεδρος του Silverado Policy Accelerator, ένα think tank στην Ουάσιγκτον.
Οι Ρώσοι εθελοντές που προμηθεύουν drones, σκοπευτικά νυχτερινής όρασης, οχήματα και άλλη βοήθεια σε στρατιωτικές μονάδες λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά μέσω Telegram. Η υπηρεσία αποτελεί επίσης σημαντικό μέσο για τους Ρώσους πολεμικούς προπαγανδιστές, οι οποίοι εργάζονται σε στενή συνεργασία με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας. «Η κράτηση του Νούροφ, από μόνη της, δεν θα είχε προκαλέσει τέτοια αντίδραση στη Ρωσία αν δεν ήταν σημαντικό μέσο επικοινωνίας, μια εναλλακτική λύση στο διαβαθμισμένο στρατιωτικό δίκτυο», έγραψε στο Telegram ο Αντρέι Μεντβέντεφ, ανταποκριτής της ρωσικής κρατικής τηλεόρασης και αναπληρωτής πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου της Μόσχας.
Ενώ ο Ντούροφ προβάλλει στα πλεονεκτήματα της πλατφόρμας το επίπεδο κρυπτογράφησης των "μυστικών συνομιλιών" του Telegram, δεν είναι η προεπιλεγμένη ρύθμιση στην εφαρμογή και είναι δύσκολο να ρυθμιστούν. Τα περισσότερα μηνύματα στο δίκτυο δεν είναι κρυπτογραφημένα από άκρο σε άκρο, σύμφωνα με τους αναλυτές.
Η ρωσική κυβέρνηση αντέδρασε στην κράτηση του Ντούροφ στη Γαλλία με πολύ περισσότερη οργή από ό,τι θα περίμενε κανείς και με δεδομένες τις συνθήκες της αποχώρησης του επιχειρηματία από τη Ρωσία το 2014. Εκείνη την εποχή, ο Ντούροφ παραιτήθηκε από το μερίδιό του στο VKontakte, μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που είχε δημιουργήσει, για να αποφύγει να συμμορφωθεί με την απαίτηση των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών και να παράσχει τα στοιχεία των Ουκρανών χρηστών από ομάδες που συνδέονταν με την επανάσταση του Μαϊντάν εναντίον του υποστηριζόμενου από τη Μόσχα προέδρου, Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Μόλις κυκλοφόρησε η είδηση της σύλληψης του Ντούροφ το περασμένο Σαββατοκύριακο, αρκετοί Ρώσοι βουλευτές ζήτησαν την ανταλλαγή του με Δυτικούς που βρίσκονται υπό κράτηση στη Ρωσία. Μετά την αποχώρησή του από τη Ρωσία, ο Ντούροφ απέκτησε την υπηκοότητα της Γαλλίας, του Σεντ Κιτς και Νέβις και των ΗΑΕ
Την Τετάρτη, οι γαλλικές δικαστικές αρχές απήγγειλαν κατηγορίες εναντίον του Ντούροφ μεταξύ των οποίων και εκείνης της άρνησης να συνεργαστεί με έρευνες για παράνομη δραστηριότητα στο Telegram. Τέθηκε υπό δικαστική παρακολούθηση, του απαγορεύτηκε να φύγει από τη Γαλλία και μπορεί να αντιμετωπίσει ποινή φυλάκισης έως και 10 ετών εάν καταδικαστεί.
Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι δόθηκαν εκτεταμένες οδηγίες από κυβερνητικές υπηρεσίες για τη διαγραφή ιστορικού συνομιλιών στο Telegram, αν και ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, ο Ντμίτρι Πεσκόφ , αρνήθηκε ότι είχε εκδοθεί τέτοια εντολή. Ο Aleksey Zhuravlev, ο αναπληρωτής επικεφαλής της επιτροπής άμυνας του ρωσικού κοινοβουλίου, είπε ότι ο ρωσικός στρατός θα μπορεί εύκολα να αντικαταστήσει το Telegram, μια δήλωση που αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από τους Ρώσους στρατιωτικούς μπλόγκερ. Ο διευθυντής της εξωτερικής υπηρεσίας πληροφοριών SVR της Ρωσίας, Σεργκέι Ναρίσκιν, δήλωσε πρόσφατα ότι περιμένει από τον Ντούροφ να μην μοιραστεί με τις γαλλικές και άλλες δυτικές κυβερνήσεις οποιαδήποτε πληροφορία που θα έβλαπτε το ρωσικό κράτος. «Βασίζομαι πολύ σε αυτόν να μην το επιτρέψει», είπε ο Ρώσος αρχηγός κατασκοπείας σε συνέντευξή του στο πρακτορείο ειδήσεων TASS.
Παράλληλα, ανώτερος δυτικός αξιωματούχος είπε ότι η ζημιά στην υπηρεσία ασφαλείας της Ρωσίας θα μπορούσε να είναι σημαντική - εάν ο Ντούροφ αποφασίσει να συνεργαστεί, κάτι που ωστόσο δεν είναι βέβαιο. Ένας αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών σε άλλη δυτική χώρα είπε ότι το Telegram, εκτός από το πεδίο μάχης στην Ουκρανία, ήταν επίσης ζωτικής σημασίας για τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών για τη διεξαγωγή δολιοφθορών στην Ευρώπη. «Κοιτάζοντας το επίπεδο συναγερμού με το οποίο αντέδρασε η ρωσική κυβέρνηση σε αυτό, φαίνεται ότι έχουν πραγματικές ανησυχίες», είπε ο αξιωματούχος.
Οι γαλλικές και άλλες δυτικές διωκτικές αρχές είναι απίθανο να πιέσουν τον Ντούροφ να αποκαλύψει τους κώδικες του Telegram, δήλωσε ο Κρίστο Γκρόζεφ, ερευνητής πληροφοριών ανοιχτού κώδικα. Ο Γκρόζεφ κατέθεσε στη δίκη του Βαντίμ Κρασίκοφ, ενός Ρώσου αξιωματικού των μυστικών υπηρεσιών που σκότωσε έναν Τσετσένο ακτιβιστή γεωργιανής καταγωγής στο Βερολίνο το 2019 και επέστρεψε στη Μόσχα ως μέρος της πρόσφατης συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων σε πολλές χώρες.
«Αλλά οι Ρώσοι πιστεύουν παρανοϊκά πράγματα για το τι είναι πιθανό να ζητήσουν οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί από τον Ντούροφ», είπε ο Γκρόζεφ.
«Αυτός ο φόβος κάνει τη σύλληψή του επικίνδυνη για τους Ρώσους. Και το να το θέτει κανείς τόσο δημόσια είναι ένα μήνυμα στον Ντούροφ ότι δεν πρέπει να συνεργάζεται με κανέναν».
Ο Ντούροφ έχει υποστηρίξει ότι η κρυπτογράφηση για τα μηνύματα του Telegram είναι ανώτερη από ό,τι σε άλλες πλατφόρμες όπως το Signal και το WhatsApp των Meta Platforms, οι οποίες είναι αποκλεισμένες στη Ρωσία. Τον Απρίλιο, η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών HUR της Ουκρανίας παραπονέθηκε ότι το Telegram μπλόκαρε το bot που χρησιμοποιούσε για τη συλλογή πληροφοριών στη Ρωσία και τα κατεχόμενα εδάφη. Αρκετοί παρόμοιοι ουκρανικοί λογαριασμοί bot που χρησιμοποιούνται για στρατολόγηση αποκλείστηκαν επίσης, με μερικούς από αυτούς να αποκαθίστανται στη συνέχεια. «Δεν θέλουμε το Telegram να είναι εργαλείο βίας», δημοσίευσε ο Ντούροφ στην πλατφόρμα του εκείνη την εποχή.
Ενώ το Telegram είχε αποκλειστεί στη Ρωσία το 2018, όταν ο Ντούροφ παραπονέθηκε για την αδυναμία του να επισκεφτεί τους γονείς του εκεί, μετέβη στη Ρωσία το 2020 και οι ρωσικές ρυθμιστικές αρχές αφαίρεσαν τους περιορισμούς. Το επόμενο έτος, η ρωσική κρατική τράπεζα VTB βοήθησε το Telegram να συγκεντρώσει 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε ομόλογα, μερικά από τα οποία αγοράστηκαν από Ρώσους επενδυτές. «Γνωρίζουμε ότι ο Ντούροφ έκανε πολλά και θυσίασε πολλά το 2013-2014 για να μην αποκαλύψει τα δεδομένα των ακτιβιστών του Μαϊντάν», δήλωσε ο Αντρέι Σολντάτοφ, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής. «Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι ποιοι είναι οι όροι της συμφωνίας του με Ρώσους αξιωματούχους το 2020, βάσει της οποίας άρθηκε η απαγόρευση του Telegram».
Τότε, ο Ντούροφ είπε ότι η άρση της απαγόρευσης θα είχε «θετικό αντίκτυπο» στην εθνική ασφάλεια της Ρωσίας και πρόσθεσε ότι το Telegram είχε αναπτύξει τρόπους για την εξάλειψη της «εξτρεμιστικής προπαγάνδας» χωρίς να θυσιάζει το απόρρητο των χρηστών.
Με πληροφορίες από WSJ
