Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι τελικά ένα παράξενο πολιτικό αντικείμενο. Γύρω από τη μεγάλη του νίκη βλέπουμε να συνωστίζονται τα ίδια επίθετα και οι προσδιορισμοί που τον συνοδεύουν εδώ και πολλούς μήνες. O «σοφτ νεοφιλελεύθερος», ο προοδευτικός ανθρωπιστής, ο φορέας ενός νέου κέντρου που ανακατεύει τα χαρτιά της γαλλικής πολιτικής – όλες αυτές οι εκφράσεις έρχονται να συνοδεύσουν τον νέο ισχυρό άνδρα της Γαλλικής Δημοκρατίας στο αξίωμα.
Τώρα όμως πρέπει να κυβερνήσει ή μάλλον να αποδείξει πώς και με ποιους θα το κάνει. Δεν έρχεται όμως ως ένας δεξιός ή αριστερός Βοναπάρτης που θα εκμεταλλευτεί τα προβλήματα της δεξιάς και τα υπαρξιακά του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Φέρνει μαζί του την ιδέα της σύνθεσης σε μια συγκυρία έντονων διαχωρισμών και εχθρικού κατακερματισμού.
Φυσικά, όταν ακούμε τη λέξη «σύνθεση» πάει ο νους μας –και λογικά– στον «χυλό» ή σε τροφές χωρίς γεύση και άρωμα. Φοβόμαστε την έλλειψη στίγματος και μια θολή και αδύναμη ταυτότητα. Μήπως πρόκειται για περαστική λάμψη που θα ατονήσει όταν μπουν σε κίνηση οι μηχανισμοί επιβίωσης των ιστορικών κομμάτων της χώρας; Μήπως ο Εμανουέλ Μακρόν είναι άλλος ένας καταδικασμένος να αποτύχει;
Τα ερωτήματα είναι θεμιτά, αρκεί αυτός που τα θέτει να μην προδικάζει τις εξελίξεις. Και να μη δείχνει πως εύχεται την αποτυχία του Μακρόν για να επιβεβαιωθεί η μια ή η άλλη θεωρία.
Αν ο Μακρόν το παλέψει σοβαρά και ενάντια στις αδράνειες των επιμέρους συστημάτων εξουσίας, μπορεί να καταφέρει σημαντικά πράγματα.
Αν, ωστόσο, ο Μακρόν εννοεί αυτά που είπε στο Λούβρο, έχει ήδη αντιληφθεί το βαθύτερο πρόβλημα της παρούσας στιγμής: ότι οι διαφορετικοί «λαοί» της χώρας πρέπει να συναντηθούν κάπου. Ότι είναι πολύ δύσκολο έως ανέφικτο να διαμορφωθεί μια θετική μεταρρυθμιστική κίνηση πάνω στη λήθη ή στην περιφρόνηση για το ένα τρίτο των ανθρώπων της χώρας. Ότι η αγωνία εκατομμυρίων ανθρώπων για την αποβιομηχανοποίηση και τον μαρασμό δεν θα πάψει μαγικά, αν ο κύκλος των κυβερνώντων θεωρήσει πως όλα αυτά είναι ασήμαντα. Και ότι καμιά καινούργια πλειοψηφία δεν μπορεί να θεμελιωθεί απλώς πάνω σε μια αισιόδοξη οικονομική και εμψυχωτική για το φρόνημα ρητορεία. Χρειάζεται και κάτι επιπλέον, κάτι που ο συγγραφέας Σαρλ Πεγκί αποκαλούσε mystique républicaine, ένας «ρεπουμπλικανικός μυστικισμός».
Φυσικά, οι αγαθές προθέσεις ή η ατομική φιλοδοξία δεν αρκούν. Το «καθήκον είναι τεράστιο» έλεγε και ξανάλεγε ο νεοεκλεγμένος Πρόεδρος την ωραία νύχτα της Κυριακής. Πώς μπορεί να ξανακερδίσουν κάτι οι χαμένοι της κρίσης; Με ποια πολιτικά καύσιμα θα πάρει ξανά μπροστά η μηχανή της κοινωνικής κινητικότητας και θα πέσουν τα σύνορα ανάμεσα στα προάστια και στο κέντρο, ανάμεσα στους κόσμους της περιφέρειας και στους «παγκοσμιοποιημένους» εύπορους μεσοαστούς των μεγαλουπόλεων;
Αν ο Μακρόν το παλέψει σοβαρά και ενάντια στις αδράνειες των επιμέρους συστημάτων εξουσίας, μπορεί να καταφέρει σημαντικά πράγματα.
Φυσικά, με τους μεγαλόστομους όρους του Μελανσόν και των άλλων όλα αυτά δεν είναι τίποτα. Ή είναι απλώς ο πολιτισμικός φερετζές του νεοφιλελευθερισμού. Ενώ, από την άλλη πλευρά, ο λαϊκός λεπενισμός βγήκε ενδυναμωμένος με εκατομμύρια περισσότερες ψήφους και ένας άλλος κόσμος αποστάτησε από το δίλημμα του δεύτερου γύρου.
Ο Μακρόν έχει επίσης να αντιμετωπίσει μια έμπειρη πολιτική πιάτσα και συγχρόνως τα οξυμένα προβλήματα της χώρας του. Δεν πρόκειται για μάχη του «καλού» με το «κακό» αλλά για πορεία στο άγνωστο. Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι χωρίς ισορροπία ανάμεσα σε μέριμνα για κοινωνική προστασία και μεταρρυθμιστική ορμή η επιβίωση του «μακρονισμού» θα είναι αβέβαιη. Άλλωστε, στις σύγχρονες δημοκρατίες της κρίσης η πίστωση χρόνου είναι πάντα ελάχιστη και οι δημαγωγίες σε συνεχή διέγερση.
Υπάρχει όμως και ένας άλλος κίνδυνος. Αμιγώς πολιτικός. Αυτό, για παράδειγμα, που φαίνεται να ευνοεί τα σχέδια του νέου Προέδρου (μια περαιτέρω αποσύνθεση του Σοσιαλιστικού Κόμματος) υπονομεύει το πολιτικό μέλλον της θητείας του. Γιατί όσο και αν αλλάζει η Γαλλία ως κοινωνία και πολιτισμός, δεν είναι η χώρα του τέλους των κομμάτων και της «παραδοσιακής» πολιτικής. Και διότι όσο και αν μοιάζει οξύμωρο, ο Μακρόν είναι μακρινός αντίλαλος μιας παλιάς γαλλικής ιστορίας: του φιλελεύθερου σοσιαλισμού ή του «σολινταρισμού» (solidarisme), οι οποίοι υπάρχουν ήδη ως σχέδια και προτάσεις από τα τέλη του 19ου αιώνα. Τα οραματικά στοιχεία της πρότασής του απηχούν λοιπόν πραγματικά, αν και μειοψηφικά, ρεύματα της γαλλικής προοδευτικής παράδοσης. Γι' αυτό και είναι λάθος να παρουσιάζεται ως ένας Τριντό ή έστω ως μια νέα εκδοχή Μπλερ (που βγήκαν από άλλες παραδόσεις).
Υπάρχουν εν τέλει πολλοί τρόποι να δεις ένα νέο πολιτικό φαινόμενο. Μπορείς να προεξοφλήσεις πως θα νικηθεί από τις θηριώδεις αντιφάσεις της πραγματικότητας αλλά και να στοιχηματίσεις στην καλύτερη εκδοχή.
Ο Μακρόν ενδέχεται να είναι η χρήσιμη απάντηση σε μια συγκυρία τεράστιας αμηχανίας για την Ευρώπη. Ανάμεσα στην αφλογιστία των παλαιών μορφών της αριστεράς και στην απειλή του αυταρχικού λαϊκισμού, μια ήπια αλλά προσηλωμένη σε βασικούς στόχους ηγεσία μπορεί να ανανεώσει την πολιτική στη Γαλλία και στην Ευρώπη. Ενθαρρύνοντας αλλαγές σε ένα οικονομικό και πολιτικό παράδειγμα που μοιάζει να αναπαράγει τις κρίσεις του.
Αν συμβούν αυτά, θα πρόκειται για το καλύτερο σενάριο σε έναν κόσμο όπου έχουμε εθιστεί στα χειρότερα νέα.
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
