«Σoκαριστικός» ήταν η λέξη που χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το αριστούργημα Εντουάρ Μανέ, «Ολυμπία», όταν αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1865.
Η «Ολυμπία» και η διαμάχη γύρω από τον (ίσως) πιο διάσημο γυμνό πίνακα του 19ου αιώνα είναι στο επίκεντρο ακόμη και σήμερα. Παρά το γεγονός ότι το γυμνό σώμα έχει πλέον καθολική αποδοχή στην τέχνη, στο παρελθόν έχει πυροδοτήσει αντιδράσεις και έχει δώσει τροφή για συζήτηση σε κύκλους φιλότεχνων και μη.
Η «Ολυμπία» απεικονίζει μια γυμνή γυναίκα σε ένα ανάκλιντρο η οποία κοιτάζει μυστηριωδώς το θεατή, ενώ γύρω της είναι ένα μαύρο κορίτσι-υπηρέτρια και μια μαύρη γάτα. Γιατί όμως οι επισκέπτες της γκαλερί του Παρισιού, που ήταν ήδη αρκετά εξοικειωμένοι με την τέχνη του γυμνού σώματος, ένιωσαν τόσο εξοργισμένοι με τον πίνακα ώστε η γκαλερί αναγκάστηκε να προσλάβει δύο αστυνομικούς για την προστασία του έργου τέχνης;
Οι αντιρρήσεις στην «Ολυμπία» είχαν να κάνουν περισσότερο με το ρεαλισμό του θέματος παρά με το γεγονός ότι το μοντέλο ήταν γυμνό. Ενώ τη στάση της «Ολυμπίας» έχουμε θαυμάσει σε πολλούς άλλους κλασικούς πίνακες, το ίδιο το θέμα της ζωγραφικής, ουσιαστικά αντιπροσωπεύει μια πόρνη.
Προς μεγάλη του έκπληξη, η κριτική επιτροπή αποδέχθηκε την τολμηρή, νέα του δουλειά. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι η «Ολυμπία» έγινε δεκτή στο Σαλόνι επειδή οι κριτές δεν ήθελαν να κατηγορηθούν για λογοκρισία μετά την έντονα αρνητική αντίδραση στο «Πρόγευμα στη Χλόη».
Στον πίνακα, η υπηρέτρια προσφέρει στην εταίρα ένα μπουκέτο λουλούδια, πιθανώς δώρο από έναν πελάτη. Αυτή είναι μια σκηνή που δεν είχε συναντήσει κάποιος στην Τέχνη μέχρι εκείνη την εποχή. Οι θεατές δεν ήταν σίγουροι για τα κίνητρα του Μανέ.
Προσπαθούσε να κάνει ένα σοβαρό έργο τέχνης; Ήταν η «Ολυμπία» μια προσπάθεια να περιπαίξει άλλα έργα ζωγραφικής; Ή το χειρότερο από όλα, τους κορόιδευε;
Οι σύγχρονοι μελετητές πιστεύουν ότι η τεχνική του Μανέ πυροδότησε περαιτέρω τη διαμάχη γύρω από την «Ολυμπία». Απορρίπτοντας την παραδοσιακή τεχνική του, ο Μανέ επέλεξε να ζωγραφίσει τον πίνακα με έντονες πινελιές, ήσυχα σχήματα, και απλοποιημένη φόρμα.
«Η ζωγραφιά ήταν εκεί στην επιφάνεια του καμβά... Δεν τους προκάλεσε μόνο το γεγονός ότι αυτή είναι μια γυμνή γυναίκα από κατώτερη τάξη, αλλά και το γεγονός ότι η τεχνική ήταν αυτή που πολλοί θεωρούσαν σχεδόν παιδαριώδη ή ερασιτεχνική» εξηγεί η ιστορικός τέχνης Ann McCauley. «Η Ολυμπία σόκαρε με κάθε δυνατό τρόπο και δέχθηκε μεγάλο φάσμα οργής» προσθέτει η ιστορικός τέχνης Linda Nochlin.
Ο Μανέ ήταν φιλόδοξος και ήθελε να συμμετάσχει στο ετήσιο Σαλόνι του Παρισιού, με το έργο του «Πρόγευμα στη Χλόη». Αυτή ήταν η δεύτερη φορά (την πρώτη είχε προσπαθήσει να συμμετάσχει με το έργο του 1859 «Πότης Αψεντιού», αλλά το έργο δεν έγινε δεκτό). Και το «Πρόγευμα στη Χλόη» όμως απορρίφθηκε, αφού πρώτα εξόργισε τους κριτικούς τέχνης. Αρχικά είχε ονομάσει το έργο του «Λουτρό». Άλλαξε όμως τον τίτλο για να σατιρίσει την κοινωνία.
Ο πίνακας απεικονίζει και πάλι μια γυμνή γυναίκα ανάμεσα σε δύο ντυμένους άνδρες, η οποία κοιτάζει κατάματα το θεατή. Ήταν αυτή η ματιά, που συνέδεε το έργο με τον κόσμο και προκάλεσε το μένος των θεατών (αφού μια πόρνη δε μπορούσε να τους κοιτάζει τόσο προκλητικά στα μάτια).
Ο Μανέ περίμενε δύο χρόνια πριν από την υποβολή της «Ολυμπίας» στο Σαλόνι. Προς μεγάλη του έκπληξη, η κριτική επιτροπή αποδέχθηκε την τολμηρή, νέα του δουλειά. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι η «Ολυμπία» έγινε δεκτή στο Σαλόνι επειδή οι κριτές δεν ήθελαν να κατηγορηθούν για λογοκρισία μετά την έντονα αρνητική αντίδραση στο «Πρόγευμα στη Χλόη». Αντ' αυτού, αποφάσισαν να φέρουν το έργο του Μανέ μπροστά στην οργή των πραγματικών κριτικών - του κοινού.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι θεατές χλεύασαν και διέσυραν τον πίνακα του Μανέ. Παρά το γεγονός ότι πέτυχε το στόχο του να αλλάξει το πρόσωπο της γαλλικής ζωγραφικής, ο Μανέ επλήγη από ανελέητη κριτική. «Μου εξαπολύουν προσβολές. Κάποιος πρέπει να κάνει λάθος εδώ» έγραψε ο καλλιτέχνης στον φίλο του, Γάλλο ποιητή Σαρλ Μπωντλέρ.
Ο Εντουάρ Μανέ γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1832. Συνδέθηκε με τους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους μεταξύ των οποίων ο Εντγκάρ Ντεγκά, ο Κλωντ Μονέ, ο Πωλ Σεζάν, ο Πιερ Ωγκύστ Ρενουάρ και ο Καμίλ Πισαρό.
Πέθανε στις 30 Απριλίου 1883 στο Παρίσι από σύφιλη, η οποία του προκάλεσε και μερική παράλυση στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Έντεκα ημέρες πριν το θάνατό του αναγκάστηκε να υποστεί τον ακρωτηριασμό του αριστερού του ποδιού λόγω γάγγραινας.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο LIFO.gr το 2015 από την Α. Κολοβού. © LIFO 2015
σχόλια