Η πανδημία δημιούργησε νέες συνήθειες κι άνοιξε καινούργια κεφάλαια σε πολλούς τομείς. Η κοινωνική αποστασιοποίηση έγινε απαράβατος όρος της καθημερινότητας μας κι η τηλεργασία αναγκαία λύση διατήρησης της επικοινωνίας. Πόλεις ερήμωσαν, ο εγκλεισμός έγινε υποχρεωτικός και η ζωή μας κινήθηκε μεταξύ πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας. Αυτό το πρωτόγνωρο περιβάλλον που μας επέβαλε ο αόρατος εχθρός της πανδημίας έγινε η αφορμή για σκέψεις, προβληματισμούς, παρατηρήσεις, ερωτήματα, εξομολογήσεις και στοχασμούς από σπουδαίες προσωπικότητες όλου του κόσμου.
Κατά τη διάρκεια της καραντίνας πρόσωπα της δημόσιας σφαίρας έγραψαν τις απόψεις τους σχετικά με όλο αυτό που ζήσαμε. Σκηνοθέτες, συγγραφείς, φιλόσοφοι και καλλιτέχνες καταπιάστηκαν με τις πτυχές που ανέδειξε ο κορωνοϊός, συνδιαμορφώνοντας, κατά κάποιο τρόπο, ένα κοινό ημερολόγιο. Έχοντας ως μοναδικό όπλο τις λέξεις, δημιούργησαν ένα λογοτεχνικό μέσο καταγραφής, αποτυπώνοντας ιδέες και ιστορίες που συνέθεσαν τη συλλογική μνήμη του ανέπαφου νέου κόσμου μας.
Ο εγκλεισμός μπορεί να μας βοηθήσει να ξεκινήσουμε μια αποτοξίνωση του τρόπου με τον οποίο ζούμε και να καταλάβουμε ότι ευ ζην σημαίνει να κάνουμε να ανθίσει το «εγώ» μας, πάντα όμως στους κόλπους των ποικίλων «εμείς».
Παρακάτω παραθέτουμε επτά χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
Όλγκα Τοκάρτσουκ
Κάτοχος Νόμπελ Λογοτεχνίας
New Yorker: "A New World Through My Window", 04/2020
«Μήπως τελικά έχουμε επιστρέψει στον φυσιολογικό ρυθμό της ζωής; Μήπως ο ιός δεν αποτελεί διατάραξη της κανονικότητας, αλλά ακριβώς το αντίθετο – μήπως δηλαδή αφύσικος ήταν ο φρενήρης κόσμος πριν από τον ιό; Στο κάτω-κάτω ο ιός ήταν αυτός που μας υπενθύμισε αυτό το οποίο αρνιόμασταν με τόσο πάθος: ότι είμαστε ευάλωτα πλάσματα φτιαγμένα από το πιο λεπτό υλικό. Ότι πεθαίνουμε – ότι είμαστε θνητοί. Ότι δεν μας διαχωρίζει από τον υπόλοιπο πλανήτη η "ανθρωπιά" ή η εξαιρετικότητά μας. Ότι ο κόσμος είναι ένα είδος μεγάλου δικτύου στο οποίο εμπλεκόμαστε ποικιλοτρόπως, συνδεδεμένοι με τα υπόλοιπα όντα με αόρατα νήματα επιρροής και εξάρτησης. Ότι ασχέτως της απόστασης που χωρίζει τις πατρίδες μας ή τις γλώσσες που μιλάμε, ή το χρώμα του δέρματός μας, υποκύπτουμε στις ίδιες ασθένειες, μοιραζόμαστε τους ίδιους φόβους, παθαίνουμε τον ίδιο θάνατο. Ο ιός μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι όσο αδύναμοι και ευάλωτοι κι αν νιώθουμε μπροστά στον κίνδυνο, περιτριγυριζόμαστε επίσης από ανθρώπους που είναι πιο ευάλωτοι, και για τους οποίους η βοήθειά μας είναι απαραίτητη. Μας υπενθύμισε πόσο ευπαθείς είναι οι ηλικιωμένοι γονείς μας και πόσο έχουν ανάγκη την φροντίδα μας. Μας υπέδειξε ότι οι φρενήρεις ρυθμοί που κινούμαστε θέτουν σε κίνδυνο τον κόσμο μας. Και ανέδειξε ένα ερώτημα το οποίο σπανίως έχουμε το κουράγιο να κάνουμε στον εαυτό μας: Τι είναι ακριβώς αυτό για την αναζήτηση του οποίου συνεχίζουμε να αναλωνόμαστε;».
Φραντσέσκα Μελάντρι
Ιταλίδα συγγραφέας
«Θα σας πουν πόσο ενωμένη είναι η κοινωνία μπροστά στον κοινό σκοπό και ότι είστε όλοι στην ίδια βάρκα. Θα είναι αλήθεια. Αυτή η εμπειρία θα αλλάξει για πάντα την ατομική σας προσέγγιση. Όμως οι ταξικές διαφορές μετράνε. Το να είσαι κλεισμένος σε ένα σπίτι με κήπο δεν είναι το ίδιο με το να ζεις σε μια εργατική πολυκατοικία γεμάτη κόσμο. Και το να δουλεύεις από το σπίτι δεν θα είναι το ίδιο με το να χάσεις τη δουλειά σου. Η βάρκα στην οποία θα βρεθείτε μπροστά στον ιό θα αποδειχθεί ότι δεν είναι το ίδιο γερή για όλους, όπως δεν ήταν ποτέ. Κάποια στιγμή θα καταλάβετε ότι είναι πράγματι δύσκολο. Θα φοβηθείτε. Θα μιλήσετε στα αγαπημένα σας πρόσωπα ή θα το κρατήσετε μέσα σας για να μην τους ανησυχήσετε. Θα φάτε ξανά. Αυτά έχουμε να σας πούμε από την Ιταλία για το μέλλον σας. Είναι όμως μια βραχυπρόθεσμη προφητεία, λίγων μόλις ημερών. Αν στρέψουμε το βλέμμα προς το μακρινό μέλλον, στο μέλλον που σας είναι και μας είναι άγνωστο, δεν μπορούμε να σας πούμε παρά ένα πράγμα: όταν όλα τελειώσουν, ο κόσμος δεν θα είναι πια ο ίδιος».
Εντγκάρ Μορέν
Γάλλος φιλόσοφος – συγγραφέας
EL Pais, 04/2020
«Χάρις στον εγκλεισμό και σε αυτόν τον χρόνο που ξαναβρίσκουμε, ο οποίος δεν είναι πια κομματιασμένος, δεν χρονομετράται, χάρις σε αυτόν τον χρόνο που ξεφεύγει από το σχήμα "μετρό - δουλειά - ύπνος", μπορούμε να ξαναβρούμε τον εαυτό μας, να δούμε ποιες είναι οι ουσιαστικές μας ανάγκες, δηλαδή ο έρωτας, η φιλία, η τρυφερότητα, η αλληλεγγύη, η ποίηση της ζωής. Ο εγκλεισμός μπορεί να μας βοηθήσει να ξεκινήσουμε μια αποτοξίνωση του τρόπου με τον οποίο ζούμε και να καταλάβουμε ότι ευ ζην σημαίνει να κάνουμε να ανθίσει το "εγώ" μας, πάντα όμως στους κόλπους των ποικίλων "εμείς"».
Πέδρο Αλμοδόβαρ
Σκηνοθέτης
«Το μακρύ ταξίδι στη νύχτα», περιοδικό Sight & Sound, 03/2020
«Από τότε που ξεκίνησε η καραντίνα, προσπαθώ να οργανώσω τις μέρες μου έτσι ώστε να αντιμετωπίσω τον ερχομό της νύχτας, του σκοταδιού. Ζω σα να βρίσκομαι μακριά από τον πολιτισμό, ακολουθώντας τον ρυθμό που καθορίζεται από το φως που μπαίνει από τα παράθυρα και το μπαλκόνι. Είναι άνοιξη και ο καιρός είναι πραγματικά ανοιξιάτικος! Νιώθω ένα από αυτά τα υπέροχα καθημερινά συναισθήματα που είχα ξεχάσει την ύπαρξή τους. Το φως της μέρας και το πολύμορφο ταξίδι του μέχρι τη νύχτα. Το μακρύ ταξίδι προς τη νύχτα, όχι ως κάτι τρομακτικό, αλλά ως κάτι ευχάριστο. (Ή τουλάχιστον έτσι επιλέγω να το βλέπω, γυρνώντας την πλάτη στην ανελέητη ροή πληροφοριών)».
Ντέιβιντ Γκρόσμαν
Ισραηλινός συγγραφέας
Haaretz, 03/2020
«Πολλοί θα χάσουν από την επιδημία αυτή τα αγαπημένα τους πρόσωπα, τη δουλειά τους, ακόμη και την αξιοπρέπεια τους. Όταν τελειώσει όμως το κακό, κάποιοι μπορεί να μην επιστρέψουν στην παλιά τους ζωή. Και να θέσουν νέες προτεραιότητες. Να καταλάβουν ότι το πιο πολύτιμο αγαθό δεν είναι το χρήμα, αλλά ο χρόνος. Να προβληματιστούν για τις επιλογές που έκαναν, για τους ανθρώπους που δεν τόλμησαν να αγαπήσουν, για τη ζωή που δεν τόλμησαν να ζήσουν. Ίσως, αυτή η σκληρή και βαθιά εμπειρία οδηγήσει κάποιους να εγκαταλείψουν όλα αυτά που μας χωρίζουν, μας αποξενώνουν, μας κάνουν να μισούμε ο ένας τον άλλον»
Γιουβάλ Χαράρι
Καθηγητής Ιστορίας – συγγραφέας
Will coronavirus change our attitudes to death? Quite the opposite, Guardian, 04/2020
«Ο Covid-19 πιθανότατα θα μας κάνει να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας για την προστασία των ανθρώπινων ζωών. Η κυρίαρχη συλλογική αντίδραση μας ως κουλτούρα στον κορωνοϊό δεν είναι η παραίτηση – είναι ένα μείγμα οργής και ελπίδας. Όταν ξεσπούσε μια επιδημία σε μια προ-νεωτερική κοινωνία, όπως στη μεσαιωνική Ευρώπη, παρά το φόβο των ανθρώπων για τη ζωή τους και την συντριβή για τον θάνατο των αγαπημένων τους, η κύρια αντίδραση τους ήταν η παραίτηση. Η παρούσα κρίση μπορεί πράγματι να κάνει πολλούς από εμάς να συνειδητοποιήσουμε πιο βαθιά την παροδικότητα της ανθρώπινης ζωής και την εφήμερη φύση των ανθρώπινων επιτευγμάτων. Το πιο πιθανό όμως είναι ότι συνολικά, ο σύγχρονος πολιτισμός μας θα στραφεί αντανακλαστικά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αντιμέτωπος με την υπενθύμιση της ευάλωτης φύσης του, θα αντιδράσει χτίζοντας ισχυρότερες άμυνες. Όταν λήξει αυτή η κρίση, δεν περιμένω να δω καμιά δραματική αύξηση του προϋπολογισμού στα τμήματα φιλοσοφίας των πανεπιστημίων. Βάζω στοίχημα όμως ότι θα αυξηθεί σημαντικά ο κρατικός προϋπολογισμός για τις ιατρικές σχολές και για τα συστήματα υγείας».
Γιαγιόι Κουσάμα
Γιαπωνέζα καλλιτέχνις
To μήνυμα της Γιαγιόι Κουσάμα προς όλο τον κόσμο, 04/2020
Τώρα που βρισκόμαστε στη σκοτεινή πλευρά του κόσμου
Οι θεοί θα είναι εκεί να δυναμώνουν την ελπίδα που έχουμε διαδώσει σε ολόκληρο το σύμπαν
Γι' αυτούς που αφήσαμε πίσω, την ιστορία κάθε ανθρώπου και εκείνη των αγαπημένων τους
Είναι ώρα να αναζητήσουμε έναν ύμνο αγάπης για τις ψυχές μας
Εν μέσω αυτής της ιστορικής απειλής, μια σύντομη έκρηξη φωτός δείχνει προς το μέλλον
Ας τραγουδήσουμε χαρούμενα αυτό το τραγούδι για το υπέροχο μέλλον
Αγκαλιασμένοι με βαθιά αγάπη και με τις προσπάθειες των ανθρώπων παντού στον κόσμο
Τώρα είναι η στιγμή να νικήσουμε, να φέρουμε την ειρήνη
Συγκεντρωθήκαμε για να αγαπηθούμε και ελπίζω να εκπληρώσουμε αυτή την επιθυμία
Έχει έρθει η στιγμή να πολεμήσουμε και να ξεπεράσουμε τη δυστυχία
Στο Covid-19 που μας εμποδίζει λέω Εξαφανίσου από αυτήν τη γη
Θα πολεμήσουμε
Θα πολεμήσουμε αυτό το φρικτό τέρας
Τώρα είναι η στιγμή να σταθούν οι άνθρωποι παντού στον κόσμο στα πόδια τους
Η βαθιά μου ευγνωμοσύνη πάει σε όλους αυτούς που ήδη πολεμούν.
