ΣTHN ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ εκτεταμένης ανευθυνότητας, όλοι περιμένουν από τους άλλους να δείξουν υπευθυνότητα. «Ατομική ευθύνη» ζητούν οι μεν, «συλλογική ευθύνη» απαιτούν οι δε. Οι συλλογισμοί αμφοτέρων φαντάζουν λογικοφανείς, πάσχουν όμως στην πράξη καθώς ουδείς μοιάζει πρόθυμος να αναλάβει τις δικές του ευθύνες. Πεισμώνουν. Λένε όχι, και στυλώνουν τα πόδια. Γιατί; Γιατί έτσι. Τα «κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας» δεν έχουν μάθει να αναλαμβάνουν ευθύνες. Ξέρουν μόνο να απαιτούν με υψωμένο δάχτυλο.
«Πού είναι το κράτος;» φωνάζει αυτός που είδε το σπίτι του να πλημμυρίζει από την καταιγίδα. Ας έχει χτίσει σε μπαζωμένο ρέμα. «Μας εγκατέλειψε το κράτος» ουρλιάζει κάποιος άλλος που βλέπει την πυρκαγιά να πλησιάζει το σπίτι του. Ας έχει χτίσει αυθαίρετο μέσα στο δάσος. Κάποιον υπεύθυνο ψάχνει κι αυτός που καθυστερεί στα διόδια επιστρέφοντας από τριήμερο. Ας οδηγεί στη ΛΕΑ εμποδίζοντας ασθενοφόρα και περιπολικά.
Το μπαλάκι των ευθυνών πετιέται ευκολότερα στην απέναντι πλευρά. Είναι αν μη τι άλλο βολικό. Ειδικά όταν εκεί βρίσκεται ένα κράτος όπως το ελληνικό: δυσκίνητο, αναξιόπιστο. Ένα κράτος που υποθάλπει την ανευθυνότητα των πολιτών του, αποδεικνύοντας στις δύσκολες στιγμές ότι δεν είναι μόνο οι πολίτες κακομαθημένοι και ευθυνόφοβοι. Το ίδιο ισχύει και για πολλούς από τους εκπροσώπους μας και όσους κατέχουν δημόσια αξιώματα που διόλου τυχαία περιγράφονται ως «θέσεις ευθύνης». Αντί εκείνοι που καταλαμβάνουν τις θέσεις λοιπόν, να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν, εμμένουν στην ατομική ευθύνη των πολιτών. Αντί για παράδειγμα το κράτος να θωρακίσει τους τοπικούς πληθυσμούς από τις αναπόφευκτες μολύνσεις που συνδέονται με την τουριστική δραστηριότητα, όπως προέβλεπαν οι ειδικοί, τους πετάει το μπαλάκι της ατομικής ευθύνης. Βγείτε μέχρι τις 12, τους υποδεικνύει, κι όταν κάποιος αναρωτιέται γιατί ο ιός δεν μεταδίδεται νωρίτερα, η πολιτεία πεισμώνει. Γιατί έτσι, φωνάζει. Και δείχνει με το δάχτυλο αυτούς που φταίνε. Όλοι εκτός από μας.
Για τη συρροή κρουσμάτων στον Πόρο, φερ' ειπείν, ενοχοποιήθηκαν κάποιοι φαιδροί τύποι που οργάνωσαν ένα Corona-party σε βίλα. Οι ευθύνες τους είναι προφανείς και αναντίρρητες. Το ίδιο όμως ισχύει και για τις ευθύνες της πολιτείας που θα έπρεπε, αφού δεν κατάφερε να εμποδίσει τη διοργάνωσή του, να ιχνηλατήσει άμεσα όλες τις επαφές τους.
Για τη συρροή κρουσμάτων στον Πόρο, φερ' ειπείν, ενοχοποιήθηκαν κάποιοι φαιδροί τύποι που οργάνωσαν ένα Corona-party σε βίλα. Οι ευθύνες τους είναι προφανείς και αναντίρρητες. Το ίδιο όμως ισχύει και για τις ευθύνες της πολιτείας που θα έπρεπε, αφού δεν κατάφερε να εμποδίσει τη διοργάνωσή του, να ιχνηλατήσει άμεσα όλες τις επαφές τους, να περιορίσει αυστηρά τους φορείς και τους υπόπτους και να υποβάλει σε τεστ όσους συγχρωτίστηκαν μαζί τους. Αυτό όχι μόνο δεν συνέβη, αλλά όπως μαθαίνουμε πολλοί εξ αυτών συνέχισαν κανονικά τις διακοπές τους στο νησί ή ακόμη χειρότερα μετακινήθηκαν σε άλλα νησιά. «Δεν φταίει η κοινωνία του Πόρου για αυτό (ΣΣ: τα αυξημένα κρούσματα), δεν φταίνε οι επιχειρηματίες που δεν τηρούσαν τους κανόνες και φυσικά δεν φταίει η νεολαία μας» δήλωσε ο δήμαρχος του νησιού επιχειρώντας να μεταθέσει τις ευθύνες για τα αυξημένα κρούσματα στην Αστυνομία που «έκανε τα στραβά μάτια». Για τις δικές του ευθύνες ούτε λόγος. Ας έχουν οι Δήμοι, ουκ ολίγες αρμοδιότητες που σχετίζονται με τον έλεγχο της επιδημίας σε τοπικό επίπεδο.
ΔEN EINAI μόνο η ευθύνη. Είναι και η στοιχειώδης λογική. Η οποία φαίνεται ότι εκλείπει ακόμη και από γιατρούς που, όπως μαθαίνουμε από το ρεπορτάζ, αρνούνται να υποβληθούν σε τεστ για SARS-CoV-2 επιστρέφοντας από τις διακοπές τους στα νοσοκομεία. Ας εισήχθησαν μόλις χθες δυο συνάδελφοί τους διασωληνωμένοι σε ΜΕΘ. Γιατί δεν δέχονται να κάνουν το τεστ; Γιατί έτσι. Ενδεχομένως είναι οι ίδιοι που διαμαρτύρονται (και δικαίως) για την έλλειψη μέσων ατομικής προστασίας. Αφού το κράτος δεν κάνει αυτό που πρέπει, ισχυρίζονται, ούτε εγώ θα κάνω ό,τι μου αναλογεί. Αντίστοιχη είναι και η συλλογιστική ορισμένων πολιτών: Αφού το κράτος δεν ενισχύει τις ΜΕΘ, εγώ δεν θα φοράω μάσκα. Μάλιστα. Αφού λοιπόν ζεις σε μια χώρα που οι ΜΕΘ δεν επαρκούν για να καλύψουν όσους νοσούν βαριά ή τα μέσα ατομικής προστασίας δεν αφθονούν, εσύ κρίνεις σκόπιμο να δοκιμάσεις ακόμη περισσότερο τα όριά τους, ρισκάροντας με αυτό τον τρόπο τις ζωές εκατοντάδων ή και χιλιάδων συνανθρώπων σου. Γιατί; Γιατί έτσι.
Στην ιδιότυπη όμως ζυγαριά των ευθυνών βαραίνει τόσο η ατομική ευθύνη (ή ανευθυνότητα) όσο και η συλλογική. Όχι όμως εξίσου. Αφενός η ατομική ευθύνη ακούγεται αφηρημένη, αλλά στις περιστάσεις που ζούμε είναι εξαιρετικά σαφής: Φόρα τη μάσκα σου, κράτα τις αποστάσεις, πλύνε τα χέρια σου. Μη συνωστίζεσαι στην εκκλησία, στο μπαρ, στη συναυλία. Αν έχεις συμπτώματα, μείνε σπίτι. Αν το παιδί σου ανεβάσει πυρετό, μην μπείτε στο καράβι για να πάτε διακοπές. Αν ένας εργαζόμενος στην επιχείρησή σου νιώθει αδιαθεσία, μην τον υποχρεώσεις να εργαστεί. Μη φιλιέσαι με τη συμπεθέρα στον γάμο. Μην αγκαλιάσεις τη γιαγιά όταν γυρίσεις από διακοπές. Ούτε τη μαμά.
Ακούγονται απλά. Και είναι. Γιατί δεν τα τηρούμε όλοι λοιπόν; Γιατί έτσι. Η ανευθυνότητα των πολιτών όμως δεν αναιρεί ούτε συμψηφίζεται με τις ευθύνες του κράτους. Ειδικά σε αυτή την περίσταση που η ανάληψη της ευθύνης εκ μέρους των πολιτών δεν αρκεί. Ενδέχεται για παράδειγμα να τηρείς σχολαστικά όλα τα μέτρα και πάλι να κολλήσεις. Ή να μεταδώσεις τον ιό σε άλλους.
Κι αν οι ευθύνες των πολιτών ενδέχεται να είναι απλές, οι ευθύνες του κράτους και των δημόσιων λειτουργών είναι πολυάριθμες και σύνθετες. Την ίδια στιγμή όμως (θα έπρεπε να) είναι απολύτως συγκεκριμένες, ειδικά σε περιόδους κρίσης. Εν προκειμένω, οφείλουν να θωρακίσουν περαιτέρω το σύστημα υγείας, να αυξήσουν τις κλίνες στις ΜΕΘ (πράγματι, αυξήθηκαν ήδη, αλλά καλύτερα να μείνουν ορισμένες αχρησιμοποίητες, παρά να βρεθούμε σε σημείο που να μην επαρκούν), να εξασφαλίσουν και να διαθέσουν τα απαιτούμενα μέσα ατομικής προστασίας σε γιατρούς και νοσηλευτές, αλλά και να διασφαλίσουν εγκαίρως τα αναλώσιμα για τους διαγνωστικούς ελέγχους, το προσωπικό και τις εγκαταστάσεις που θα αναλύονται τα δείγματα. Το κράτος πρέπει επίσης να δώσει σαφείς και όχι αντικρουόμενες οδηγίες, να λάβει συγκεκριμένα και εύληπτα μέτρα και να επιβλέπει διαρκώς την τήρησή τους.
Ακόμη όμως κι αν γίνουν όλα αυτά, ο έλεγχος της επιδημίας δεν είναι δεδομένος. Όπως αποδεικνύεται διεθνώς, είναι αδύνατο για ένα μεμονωμένο κράτος να «εξαφανίσει» τον ιό ακόμη κι αν εφαρμόσει δρακόντεια lockdown. Το μόνο που ενδεχομένως θα μπορούσε να κάνει ένα (υπεύθυνο) κράτος σε συνθήκες, ας πούμε, κανονικής λειτουργίας του οικονομικού και κοινωνικού ιστού, είναι να περιορίσει τον κίνδυνο και με τη συμβολή των (υπεύθυνων) πολιτών, να τον ελαχιστοποιήσει έως ότου η επιστήμη συντείνει στην εξαφάνισή του. Δεν είναι αργά να το πράξει, ειδικά αν αναγνωρίσει και διορθώσει τα λάθη του. Η δημόσια αναγνώριση των σφαλμάτων άλλωστε, βοηθάει ένα κράτος να ωριμάσει και τους πολίτες να το εμπιστευτούν. «Το λάθος, αγαπητέ μου Βρούτε, δεν είναι στ' αστέρια, αλλά μέσα μας», λέει ο Κάσσιος, που αν θυμάμαι καλά, δεν ήταν τόσο κακομαθημένος.
