Κενάπαρουσιάζονται και στους νέους, ακόμηκι εκεί το μνημονικό παίζει προκλητικάπαιχνίδια, «κλειδώνεται» από μόνο τουή εφαρμόζει το άλλα αντ' άλλων, μόνοπου μετά τα πρώτα «ήντα» ο θεϊκόςμηχανισμός που αποταμιεύει το χρόνοκαι τον εαυτό μας αρχίζει σταδιακά καιύπουλα να τα φτύνει. Τα εκλαϊκευτικάφυλλάδια περί του θέματος είναι σαφέστατα:όταν ξεχνάς γιατί κατέβασες το τάδεβιβλίο από τη βιβλιοθήκη και το κοιτάςσαν χάνος, όταν δεν θυμάσαι πού πάρκαρεςτο αυτοκίνητο, πώς λέγεται η τάδεγνωστότατη φάτσα που συναντάς μεσοδρομίςκαι άπειρα καθημερινά πράγματα, «απλώς»διαταράσσεται η λειτουργία τωννευροδιαβιβαστών που επέχουν θέση«γέφυρας» ανάμεσα στα όχι και τόσογνωστά μας εγκεφαλικά κύτταρα.
Έτσιαρχίζει και το ψιλοπένθιμο παιχνίδι μετο μέσα μας. Ο νέος κατεβάζει (σανκουλοχέρης) παρτίδα ολόκληρη απόπολυάριθμα τηλέφωνα, διευθύνσεις,ενδεκάδες ομάδων, ονόματα ηθοποιών,πρωτεύουσες κρατών, χρονολογίες,ανέκδοτα, τίτλους βιβλίων, ταινιών,σινιέ εμπορευμάτων, δρόμων, αυτοκινήτων·τα «πάντα όλα» επαληθεύουν το πέσ' τοκι έγινε. Αντίθετα αυτός που ήταν νιοςκαι γέρασε κρούει ξεκούρδιστο όργανο.Η παλαιά του μνήμη αντέχει, το αρχαϊκότου εγώ ανταποκρίνεται, ενώ το άμεσοπαρελθόν -εδώ εντοπίζεται το πρόβλημα-μοιάζει να εγγράφεται πάνω στο νερό.Τίποτα δεν παραμένει· πίτουρα, στάχτες,σαθρότητα, ξεχαρβάλωμα.
Ειδικάμε τις λέξεις, όπου η κατάσταση θυμίζειδιαλυμένο βασίλειο, η απώλεια προσλαμβάνειδραματικούς παλμούς. Καθώς μιλάει, οκατά περίσταση αμνήμων κοντοστέκεται,κοιτάζει με άβουλη ματιά, για να παραδεχθείπτοημένος ότι αυτή (την πιο οικεία λέξη)δεν τη θυμάται. Βλέπει για παράδειγματον πασίγνωστο ηθοποιό στο γυαλί, τοναισθάνεται σαν οικείο πρόσωπο, θυμάταιακόμη και τα περασμένα έργα όπου τονπαρακολούθησε, αλλά το όνομά του εκπίπτει.Το σημαντικό είναι ότι, αν ο συνομιλητήςτου αραδιάσει πέντε ονόματα ηθοποιών,αμέσως θα διακρίνει το σωστό: ναι, ρεγαμώτο, ο Μίκυ Ρουρκ! Όπερ σημαίνει ότιη μνήμη του κατέχει το όνομα, δεν τοσυγχέει με άλλα, αλλά στη διαδικασίατης ανάκλησης παίρνει μηδέν. Δεν τουλείπει η σωστή κρίση δηλαδή· ξέρει τηνΑφρική, τη Ζιμπάμπουε, την Μποτσουάνακαι τη Ζάμπια. Εντούτοις, ενώ ανακαλείμε ευκολία την Αφρική, τις υπόλοιπεςτρεις λέξεις τις θεωρεί «κλεμμένες»,κατασχεμένες, πιασμένες σε ανεξήγητοδόκανο. Μόλις όμως αναφερθούν, η σύνδεσηκαι η αναγνώριση αποκαθίστανται, ταμάγια της λήθης λύνονται.
Γιανα ξαναδεθούν βέβαια μετά από λίγο.Πρέπει να τονίσουμε σε αυτό το σημείοότι η λήθη της λέξης δεν συνεπάγεταινοητική συσκότιση. Η κρίση παραμένειεν ισχύι, περιεργάζεται την αδυναμίατης, ψαύει την ηχητικότητα της διαφυγούσηςλέξεως περίπου σαν το άρωμα ενός άνθουςπου δεν βλέπει. Αν για παράδειγμα οομιλητής στερείται αιφνίδια τησυγκεκριμένη ανάμνηση των λέξεων«εμβρόντητος» ή «ακραιφνής» ή «φρενήρης»ή «προπετής» αυτό δεν σημαίνει ότι τουλείπει και το νόημά τους. Μπορεί να τιςπεριγράψει, να ψυχανεμιστεί κάποιουςφθόγγους, κάποιο γράμμα, μια κατάληξη.Μόνο που ακέραια η λέξη αρνείται ναπαραδοθεί.
Μέγαςαμνήμων, ο Ζαν-ΖακΡουσσώ, είχε φτάσει στο σημείο να ομολογείπως, αν τον άφηναν μόνο του για μεγάλοδιάστημα, τελικά θα λησμονούσε ακόμηκαι το όνομά του. Σήμερα πια δεν δεχόμαστετην παλαιά άποψη ότι οι λέξεις παραδίδονταιστη λήθη με διακριτή σειρά: πρώτα ταονόματα, ύστερα τα επίθετα και τελευταίατα ρήματα. Αντίθετα, εκ πείρας αισθανόμαστεότι οι λέξεις μας, αδιακρίτως, πέφτουνθύματα αόρατων πιράνχας που τις καταπίνουνκαι τις εμέσσουν βάσει ανεξήγητων νόμων.Ενίοτε νιώθουμε απίθανες μαγνητικέςθύελλες να σαρώνουν το συνειδός μας ήνα το αναζωογονούν περιπαικτικά. Πώςνα εξηγηθεί το γεγονός ότι η άτιμη λέξηπου ανθίσταται το πρωί, το βραδάκιεπανέρχεται χλευαστικά σχεδόν και δίνει«παρών» σαν να μην τρέχει τίποτα; Δενξεχάστηκε - κρυβόταν.
Συχνάο αμνήμων καταφεύγει σε συνειρμικάτεχνάσματα για να μη χάσει τις λέξειςτου. Αν είναι μάλιστα κομμάτι εγγράμματοςκαι θέλει να ανακαλέσει την πλατωνικήλέξη «χαμαίζηλος» (σκαμνί) ή την αρχαϊκήλέξη «κλασαυχενίζομαι» (στρέφω αλαζονικάτον αυχένα), μιμείται τη γιαγιά του πουέδενε κόμπο στο μαντήλι για να μηνξεχάσει κάτι. Και την παθαίνει βέβαιασαν τη γιαγιά του που έβλεπε τον κόμποαλλά δεν θυμόταν γιατί τον έδεσε. Διότιθυμάται τη λέξη «ζήλος» ή τη λέξη«αυχένας» αλλά ακέραια η λέξη δενεπανέρχεται - έτσι, επειδή της κάπνισε.
Είναισαφές ότι κανείς δεν μιλάει βάσει ενόςιδιωτικού λεξικού που κάποιο αόρατοχέρι ξεφυλλίζει μέσα στα φυλλοκάρδιατου. Άλλωστε είναι γνωστό ότι δεν μιλάμεμε λέξεις παρά με φράσεις. Κανείς δενμπορεί να πει ότι ξέρει τόσες λέξεις·όλοι παραδινόμαστε στο ρεύμα της ομιλίαςη οποία ανασύρει τα υλικά της από μύχιεςπηγές, σμήνη νοημάτων και λέξεωνανασχηματίζονται αεροκρέμαστα, που«μας μιλούν», δεν «τα μιλάμε» καιαναπτύσσουν δικούς τους συσχετισμούς.Η ίδια η λέξη δεν αποτελεί αυτόνομημονάδα· καθεμιά ανήκει στην όποια φράσηπου μεταλλάσσεται αενάως, ως εκ τούτουαν παραδοθεί κανείς σε ακατάσχετημονολαλία και ενδοφασία δεν αποκλείεται-συνείδηση και ασυνείδητο- να τουξαναφέρουν τη χαμένη λέξη με τη συνειρμικήχημεία και την ανεξέλεγκτη θυμικήεφευρετικότητα.
Ημόνη παρηγοριά του πολύχρονου αμνήμοναέρχεται από τη νοημοσύνη· αν μπορεί νασκέφτεται, έστω και με περιορισμένοαριθμό λέξεων, η κρίση του θα τονδιαφυλάξει από τον εφιάλτη της απόλυτης«αλεξίας» και αφασίας. Ακόμη και το «δενθυμάμαι τίποτα» είναι μνήμη.
σχόλια