Μια γυναίκα παλεύει να βγει από την μπανιέρα. Το πόδι της στο νερό. Ο τοίχος του μπάνιου έχει αποχρώσεις του μοβ, του λευκού και του κίτρινου. Φαντάζομαι ότι έχει κι άλλα χρώματα που τεχνηέντως χάνονται κάτω απ' τις κυρίαρχες πινελιές. Το δάπεδο μοιάζει να κυματίζει. Σχεδόν μπλε. Σχεδόν πράσινο. Φτιαγμένο από αμέτρητες μικρές πιτσιλιές. Η γυναίκα μάλλον θέλει να βρει την πετσέτα της. Ο τοίχος πίσω απ' το τραπεζάκι του μπάνιου τραβάει το βλέμμα. Πάλι ένας καταρράκτης από χρώματα. Συγκεντρώνομαι στις μοβ και λευκές γραμμές που μου φέρνουν χαρά. Η εικόνα έχει κάτι κρεμώδες, σχεδόν μου 'ρχεται να τη φάω ‒ ή απλώς έχω πολλή ώρα στην έκθεση κι έχω πεινάσει.
Δεν ξέρω πόση ώρα έχει περάσει απ' όταν με βρήκαν αυτές οι πιτσιλιές. Βλέπω τον πίνακα προσεχτικά, όλες τις λεπτομέρειές του ‒ τουλάχιστον όσες πιάνει το δικό μου μάτι, κάποιος πιο εξασκημένος σίγουρα θα έβρισκε ακόμα πιο πλούσια την εμπειρία. Με πιάνει μια ήπια ευτυχία, δεν λείπει τίποτε απ' τη στιγμή: οτιδήποτε άλλο μπορεί να περιμένει, οτιδήποτε άλλο αναβάλλεται, ίσως διεκδικήσει την ενέργειά μου αργότερα, τώρα με έχει καταπιεί αυτή η ομορφιά. «Βγαίνοντας από την μπανιέρα». Είναι ένας πίνακας του Μπονάρ. Λατρεύω τον Μπονάρ.
Με το που το λέω τον προδίδω. Ο «Καθεδρικός ναός της Ρουέν το πρωί (ροζ απόχρωση)», ένας πίνακας του Moνέ, με κάνει να γυρίσω, λες και γίνεται μια εικόνα να σε χτυπήσει στην πλάτη. Γυρίζω και παρατηρώ τα λάδια του, τη «ροζ απόχρωση» της περιγραφής. Για κάποιον λόγο έχω σταματήσει να εκπλήσσομαι όταν στέκομαι μπροστά σε αριστουργήματα. Αφού είδα Λιχτενστάιν και σχέδια του Πικάσο, του Τσαρούχη και του Μυταρά, θα δω κι αυτό, σκέφτομαι, χωρίς να μου κάνει πια καμιά εντύπωση που ο συγκεκριμένος πίνακας βρίσκεται εδώ και που η μία πανέμορφη εικόνα διαδέχεται την άλλη. Συνεχίζω τη βόλτα μου.
Tο μουσείο απευθύνεται σε όλους μας. Το εισιτήριο είναι όσο περίπου ένα ποτό στο κέντρο. Τα έργα είναι τόσο καλοφτιαγμένα, που ο καθένας και η καθεμία θα τα απολαύσουν.
Είναι απόγευμα και το Μουσείο Γουλανδρή είναι γεμάτο κόσμο. Μια παρέα αγοριών βαθμολογεί τους πίνακες από το ένα μέχρι το δέκα. Κάτι Γάλλοι πίσω μου μιλάνε στη γλώσσα τους για πίνακες που, λογικά, θα τους είναι οικείοι. Ένα γκρουπ ακολουθεί την ξεναγό και στη μικρή πλατεία μπροστά απ' το μουσείο μια κυρία σχολιάζει πόσο άλλαξε η γειτονιά τώρα που «φέρανε εδώ αυτά τα έργα». Έχει υγρασία και κίνηση και συνειδητοποιώ, βγαίνοντας, ότι το μουσείο μού προκάλεσε έναν μικρό αποπροσανατολισμό. Μου παίρνει ώρα να ξαναβρεθώ στο Παγκράτι. Δεν είναι μόνο τα έργα του μουσείου που μου έχουν προκαλέσει μια ευχάριστη έξαψη. Είναι το σύνολο της εμπειρίας. Η ευταξία των χώρων. Οι επισκέπτες που κοιτάνε με προσοχή. Ο ήπιος φωτισμός. Η αίσθηση της υγρής νύχτας έξω. Η ιδέα ότι πολλοί σκέφτηκαν να περάσουν το βράδυ τους πρώτα στους πίνακες και ίσως μετά να πάνε για ποτό. Η εντύπωση που μου έκανε ένας Mιρό.
Φοβισμένη από άλλες φορές που πήγα σε εκθέσεις στην Αθήνα, πρόσεχα μήπως στην είσοδο με υποδεχτεί κανένα απ' αυτά τα μεγάλα κείμενα που βάζουν στους τοίχους (για να διώχνουν τους επισκέπτες) και που συνήθως δεν είναι διαφωτιστικά (όπως θα έπρεπε) αλλά γεμάτα σύγχυση και επιδεικτικές αναφορές. Ευτυχώς, αυτό έλειπε. Κι άλλες ευχάριστες εκπλήξεις με περίμεναν: τοποθέτηση επιπέδου σοβαρής γκαλερί, όχι «αποθήκη» έργων, ωραίο πωλητήριο, ωραίο καφέ, φύλαξη, ευρύχωρες αίθουσες.
Συνειδητοποιώ ότι μόλις έκανα μια βόλτα στην ομορφιά και στην υψηλή τέχνη στο κέντρο της πόλης. Η σημασία του μουσείου μού φαίνεται τεράστια. Καταρχάς, το μουσείο απευθύνεται σε όλους μας. Το εισιτήριο είναι όσο περίπου ένα ποτό στο κέντρο. Τα έργα είναι τόσο καλοφτιαγμένα, που ο καθένας και η καθεμία θα τα απολαύσουν. Φυσικά, οι πίνακες αποκαλύπτουν περισσότερα σ' αυτούς που ξέρουν καλύτερα. Η γνώση επιτείνει την απόλαυση. Όμως, αυτό δεν πρέπει να αποθαρρύνει κανέναν. Όλοι θα βρουν στα εκθέματα κάτι ενδιαφέρον και απολαυστικό.
Ζούμε στην καλύτερη εποχή γι' αυτούς που θέλουν να έρθουν σε επαφή με την υψηλή τέχνη χωρίς να έχουν γεννηθεί αριστοκράτες. Τα περισσότερα μουσεία ανά τον κόσμο εκθέτουν έργα που παλιότερα προορίζονταν για μια κλειστή ελίτ. Υπάρχουν, στο Internet, αναλύσεις επί αναλύσεων για σπουδαίους πίνακες και η δυνατότητα να κάνεις ζουμ στα κρίσιμα σημεία. Η αναζήτηση λεπτομερειών κατασκευής παίρνει μερικά δευτερόλεπτα. Υπάρχουν βίντεο με τη συντήρηση έργων τέχνης και βίντεο που αναπαριστούν το Παρίσι όπως ήταν όταν το επισκέφθηκε ο Βαν Γκογκ.
Γενικώς, στο συγκεκριμένο θέμα είμαστε βασιλιάδες. Αλλά νομίζω ότι για να τα αναζητήσει κανείς όλ' αυτά, πρέπει πρώτα να αισθανθεί ότι οι πίνακες και τα μουσεία έχουν κάτι να του πουν. Ένα καλό μουσείο μπορεί να ενεργοποιήσει μια γνήσια περιέργεια για την υψηλή τέχνη. Μια καλή έκθεση μπορεί να ενσταλάξει στους επισκέπτες την ανάγκη εξερεύνησης ενός άλλου κόσμου, στους κατοίκους του οποίου επιφυλάσσονται θεϊκές απολαύσεις.
Στην Αθήνα έχουμε στερηθεί τους τόπους όπου μπορείς να «κολλήσεις» τη λαχτάρα για τέτοιες συγκινήσεις. Βλέποντας όλους αυτούς τους ανθρώπους να μπαινοβγαίνουν στο Μουσείο Γουλανδρή την Παρασκευή, ένιωσα αισιόδοξη. Όσοι αποζητούν τη γαλήνη θα μπορούν να τη βρουν πλέον (και) στην καθησυχαστική ομορφιά ενός πίνακα.
