ΑΝ ΒΑΛΕΙ ΚΑΝΕΙΣ στο google search τη φράση «απειλή Ερντογάν» ή «τουρκική απειλή», θα βγουν εκατομμύρια αποτελέσματα. Στα αυτιά κάποιων η «τουρκική απειλή» ίσως ακούγεται πλέον σαν ένα βαρετό κλισέ. Παρ' όλα αυτά, η τουρκική απειλή υφίσταται διαρκώς και αυτήν τη φορά είναι και αναβαθμισμένη. Η τουρκική ηγεσία έχει δηλώσει ότι το φθινόπωρο θα προχωρήσει σε έρευνες, και μάλιστα με συνοδεία από φρεγάτες, στις περιοχές που έχει ορίσει μέσω του παράνομου τουρκολυβικού συμφώνου. Δηλαδή εντός της ελληνικής ΑΟΖ, γεγονός που σημαίνει ότι θα παραβιάσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, όταν ρωτήθηκε τι θα κάνει η κυβέρνηση στην περίπτωση παραβίασης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας από την Τουρκία, ήταν κατηγορηματικός και σαφής, λέγοντας πως «καμία κυβέρνηση δεν έχει το δικαίωμα και δεν πρόκειται κατ' ελάχιστον να επιτρέψει την εκχώρηση εθνικών δικαιωμάτων. Δεν έχουμε δυνατότητα να κάνουμε κάτι άλλο από το να προασπίσουμε τα νόμιμα συμφέροντά μας, αυτό αποτελεί συνταγματική υποχρέωση κάθε ελληνικής κυβέρνησης διαχρονικά».
Για την Αίγυπτο και τα συμφέροντά της, πάντως, είτε οριοθετήσει ΑΟΖ με την Ελλάδα είτε με την Κύπρο, σύμφωνα με τους διεθνολόγους, δεν έχει διαφορά, γιατί η δική της περιοχή δεν αμφισβητείται από κανέναν. Ο Ερντογάν, ωστόσο, έχει ασκήσει κατά καιρούς έντονες πιέσεις για οριοθέτηση με την Αίγυπτο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Στο ίδιο πλαίσιο και ο υφυπουργός Άμυνας Αλκιβιάδης Στεφανής, δήλωσε ότι η χώρα είναι έτοιμη να απαντήσει αν μπουν ερευνητικά τουρκικά σκάφη στην ελληνική ΑΟΖ. Λίγο πριν ο υπουργός Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος είχε δηλώσει πως ο τρόπος για να αντιμετωπίσει η Ελλάδα την αυξανόμενη επιθετικότητα της Τουρκίας είναι «αφενός να εξαντλεί όλα τα διπλωματικά της όπλα και από την άλλη μεριά να μεριμνά για την αύξηση της αποτρεπτικής ισχύος των Ενόπλων Δυνάμεων». Και εξήγησε λέγοντας ότι «προετοιμαζόμαστε για όλα τα ενδεχόμενα, μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνεται και η στρατιωτική εμπλοκή».
«Δεν θέλουμε να φτάσουμε εκεί, αλλά θέλουμε να καταστήσουμε σαφές προς πάσα κατεύθυνση ότι θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να προασπίσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα σε απόλυτο βαθμό. Επομένως, ο νοών νοείτω!»
Τα πράγματα, λοιπόν, είναι σοβαρά. Για την ώρα και για τους επόμενους μήνες η κυβέρνηση θα εξαντλήσει κάθε διπλωματικό μέσο.
Η συμφωνία με την Ιταλία θεωρήθηκε επιτυχία απ' όλους, αλλά δεν αρκεί για να αποτρέψει τον Ερντογάν και να ματαιώσει τα σχέδιά του για την προαναγγελθείσα παραβίαση της ελληνικής κυριαρχίας. Η οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ιταλία στη βάση του Δικαίου της Θάλασσας επιβεβαιώνει το δικαίωμα των νησιών σε υφαλοκρηπίδα και είναι χρήσιμο για την ελληνοτουρκική διαμάχη, καθώς η Τουρκία αμφισβητεί το Διεθνές Δίκαιο (και) στο ζήτημα που αφορά το καθεστώς των νησιών.
Αυτό ήταν και το μήνυμα της δήλωσης του κ. Δένδια: «Η οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών επιτυγχάνεται με έγκυρες συμφωνίες και όχι με άκυρες, όπως αυτή της Τουρκίας με τον Σάρατζ, και με μονομερή κατάθεση χαρτών στον ΟΗΕ». Όχι ότι πτοείται με δηλώσεις ο Ταγίπ Ερντογάν, αλλά είναι βέβαιο ότι η συμφωνία με την Ιταλία τον ενόχλησε.
Εκείνο που θα συνιστούσε, κατά κοινή ομολογία, ακόμα μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία και με καθοριστικότερη επίπτωση στην παράνομη τουρκολιβυκή συμφωνία Ερντογάν-Σάρατζ είναι η επίτευξη συμφωνίας με την Αίγυπτο, αλλά αυτή έχει πολύ μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας. Με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου θα επικαλυπτόταν μεγάλο τμήμα της περιοχής που επιχειρεί να καταπατήσει ο Ερντογάν μέσω της συμφωνίας με τον Σάρατζ, που παραβιάζει το Δίκαιο της Θάλασσας.
Για την οριοθέτηση της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο έχει ιδιαίτερη σημασία το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου, για το οποίο η Ελλάδα επικαλείται το άρθρο 121 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS III), το οποίο αναφέρει ότι όλα τα νησιά δικαιούνται αιγιαλίτιδας ζώνης, συνορεύουσας ζώνης, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και μόνο «οι βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα».
Μια οριοθέτηση με την Αίγυπτο που δίνει πλήρη επήρεια στο σύμπλεγμα του Καστελόριζου (Ρω, Μεγίστη, Στρογγύλη) θα είχε ως αποτέλεσμα η Τουρκία να μη διαθέτει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Η περιοχή ανάμεσα στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα και στην Κύπρο θεωρείται μεγάλης σημασίας για τα θέματα ενέργειας της ανατολικής Μεσογείου, γιατί εκεί βρίσκονται σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Επί κυβέρνησης Σημίτη, οπότε άρχισαν οι πρώτες συζητήσεις με την Αίγυπτο, υπήρχε η σκέψη για μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ, για να μην ενοχληθεί η Τουρκία, αλλά κάτι τέτοιο θα ξεσήκωνε αντιδράσεις στο εσωτερικό της Ελλάδας, δίνοντας την εντύπωση ότι παραιτείται από τα δικαιώματά της στην υπόλοιπη περιοχή που θα έμενε εκτός οριοθέτησης.
Τα τελευταία χρόνια στην εξουσία στην Αίγυπτο βρίσκεται η κυβέρνηση Αλ Σίσι, που, σε αντίθεση με την προηγούμενη των Αδελφών Μουσουλμάνων, έχει κακές σχέσεις με την Τουρκία του Ερντογάν, γεγονός που κάνει τη συγκυρία ευνοϊκότερη για την Ελλάδα. Μάλιστα, επί κυβέρνησης Τσίπρα λέγεται ότι ο Αιγύπτιος Πρόεδρος πρότεινε να προχωρήσουν στο θέμα των θαλασσίων ζωνών, αλλά δεν το τόλμησε.
Για την Αίγυπτο και τα συμφέροντά της, πάντως, είτε οριοθετήσει ΑΟΖ με την Ελλάδα είτε με την Κύπρο, σύμφωνα με τους διεθνολόγους, δεν έχει διαφορά, γιατί η δική της περιοχή δεν αμφισβητείται από κανέναν. Ο Ερντογάν, ωστόσο, έχει ασκήσει κατά καιρούς έντονες πιέσεις για οριοθέτηση με την Αίγυπτο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Σήμερα η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών αποδίδει τη μη επίτευξη συμφωνίας οριοθέτησης της Ελλάδας με την Αίγυπτο στο ότι κάτι τέτοιο ‒λόγω Καστελόριζου κυρίως‒ θα έκανε την Αίγυπτο εκ των πραγμάτων να πάρει τη θέση της Ελλάδας στην ελληνοτουρκική διένεξη και αυτομάτως να μπει στο μάτι της Τουρκίας. «Η Αίγυπτος δεν θα ήθελε να πατήσει τον κάλο της Τουρκίας» είπε πρόσφατα ο κ. Δένδιας (αν και οι σχέσεις των κυβερνήσεων Τουρκίας και Αιγύπτου είναι κακές). Αντιθέτως, η κυβέρνηση Αλ Σίσι είχε άριστη σχέση με την κυβέρνηση Τσίπρα και τώρα με την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Την ίδια περίπου εξήγηση με τον ισχυρισμό του κ. Δένδια έχει και ο βουλευτής της ΝΔ και καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Άγγελος Συρίγος, με τον οποίο δεν ταυτίζεται πάντα η ηγεσία του ΥΠ.ΕΞ. Ο κ. Δένδιας ετοιμάζεται να επισκεφτεί την Αίγυπτο τις επόμενες μέρες, αλλά έχει δηλώσει ότι δεν πρέπει να είμαστε πολύ αισιόδοξοι. Πληροφορίες αναφέρουν ότι γίνονται πάλι οι συζητήσεις που υπήρχαν επί Σημίτη αλλά και επί Τσίπρα για μερική οριοθέτηση (αυτό ο κ. Συρίγος έχει γράψει στο παρελθόν ότι είναι λάθος).
Ο κ. Δένδιας έχει δηλώσει επίσης ότι «όταν δεν μπορείς να λύσεις το σύνολο, είναι ωφέλιμο να λύσεις ένα μέρος». Δεν είναι γνωστό αν αυτή είναι η θέση του Μαξίμου, δύσκολα όμως μια τέτοια συμφωνία (που θα άφηνε απέξω το Καστελόριζο) δεν θα προκαλούσε αντιδράσεις.
Σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχει πάντα και η σκέψη (παρότι μια τέτοια κίνηση έπρεπε να είχε γίνει άμεσα, αν ήταν να αποφασιστεί) να προσφύγει η Ελλάδα κατά της Λιβύης για το τουρκολυβικό σύμφωνο. Η Λιβύη, σε αντίθεση με την Τουρκία, αναγνωρίζει το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν χρειάζεται συνυποσχετικό γι' αυτό.
