Αθήνα,Βαβυλώνα, Περσέπολις, Ρώμη, Παρίσι,Αγία Πετρούπολη, Λονδίνο, Νέα Υόρκη -πάντα κάποια πόλη διαφιλονικούσε τοπρωτείο. Όχι απλώς ως μεγάλη πόλη, αλλάως πρώτη πόλη στον κόσμο. Σήμερα αδυνατούμενα το αντιληφθούμε, αλλά «άλλοτε»,στα βάθη του χρόνου, η πόλη δεν ήτανπραγματικότητα, παρά ανακάλυψη. Η έξοδοςαπό την ποιμενική ζωή και η είσοδος σεευρύτερους οικισμούς γέννησε την πόληόχι απλώς ως συγκρότημα πολλών οικισμών,αλλά σαν κοιτίδα της ζωής - περίπου σανέργο τέχνης. Η αρχιτεκτονική, πρώτη καικαλύτερη θυγατέρα της πόλης, επινόησετην ομορφιά και την αρμονία οικοδομώντας.
Απ'όπου και ο τίτλος πρωτεύουσα πόλη.«Ανήσυχη, ταραχώδης, αέναα διαφορετική,δυναμική, δραματική, αδιαπέραστη καιαφομοιωτική, η Νέα Υόρκη είναι σήμεραό,τι ήταν το Παρίσι πριν από εκατό χρόνια- η πρωτεύουσα μιας εποχής» γράφει οΈντουαρντ Σαΐντ. Προβιβάζοντας μια πόληεκατομμυρίων σε κέντρο του κόσμου,ουσιαστικά της αποδίδουμε και όλα ταγνωρίσματα της ισχύος - οικονομικής,πολιτισμικής, πνευματικής και βέβαιαπολιτικής.
Συγκρίνονταςμια πολιτειούλα της περιφέρειας μετο κέντρο είναι σαν να παραβάλλουμε τονύχι του ποδιού με το κεφάλι. Στηνπεριφέρεια όλα είναι στοιχειώδη,υποβιβασμένα, πενιχρά. Ή τουλάχιστονέτσι τα αντιλαμβάνονται οι τυχεροίάτυχοι κάτοικοί της. Απεναντίας στηνκοσμοπρωτεύουσα, όπου η ανθρωπότηταπαρελαύνει παντοιοτρόπως, οι κάτοικοιέχουν την αίσθηση ότι ανώτερη βαθμίδαδεν υπάρχει. Η ίδια η Ιστορία, αυτοπροσώπως,έχει εκεί την κατοικία της, βασίλισσακατά κανόνα ή έστω αιχμάλωτη. Ευνόητολοιπόν είναι, αφού χωρίζουμε τον κόσμοσε κέντρο και περιφέρεια, να μαντέψουμετο φρόνημα όχι τόσο του προνομιούχουόσο του επαρχιώτη, του αποκομμένου απότα νάματα της μυθικής διασημότητας.
Ηφιλοθεάμων περιέργεια ιεραρχείται.Δεν ταξιδεύουν στις μεγάλες πόλεις οαγρότης και ο τεχνίτης, δεν φθονούν τομεγαλείο τους ο ιερέας και ο κοινολαΐτης.Αντίθετα οι άνθρωποι που ορέγονται τηδύναμη (επιχειρηματίες, τυχοδιώκτες,καλλιτέχνες, διανοούμενοι, ηθοποιοί,αθλητές) τρέφουν όνειρα μεγαλείου. Οστενός κύκλος τούς πνίγει, η υποτυπώδηςζωή τούς ταπεινώνει. Άρα δεν τους μένειάλλη λύση παρά να δοκιμάσουν την τύχητους σε ξένο τόπο. Προτιμούν να αποτύχουνστην πρωτεύουσα του κόσμου παρά ναγεύονται την πενιχρή επιτυχία ζώνταςσε περιθωριοποιημένους μυχούς τουκόσμου. Δεν είναι περίεργο ότι η ΝέαΥόρκη - μετανάστιδα κι αυτή, από το Γιορκ-βρίθει και πνίγεται από την παρουσίατων αουτσάιντερ, των ετεροχθόνων κάθεκοπής και προελεύσεως. Και μόνο η φυσικήπαρουσία μέσα στην κοσμούπολη αποτελείαναγνώριση, επαφή με τη βαθύτερη ζωή.
Σεκάθε πόλη υπάρχει στάθμη ζωής·όριο ανάδειξης· μηχανισμοί εμφάνισηςκαι εξαφάνισης. Όταν αναλογιζόμαστετον Ρουσώ να το σκάει από τη γενέθλιαπόλη του τη Γενεύη για να φτάσει πεζήστο Παρίσι, τι άλλο μπορούμε να σκεφτούμεαπό το γεγονός ότι μαγνητιζόταν εξενστίκτου από την πόλη όπου θα συναντούσετο πεπρωμένο του; Ο Μαρξ στο Λονδίνο, οΝτοστογιέφσκι στην Πετρούπολη, ο Τζόιςκαι ο Μπέκετ στο Παρίσι (ο Παπαδιαμάντηςστην Αθήνα, ο Καραθεοδωρής στο Μόναχο,ο Καζάν στο Χόλιγουντ) αφήνουν ανάλογηεντύπωση. Όπερ σημαίνει ότι ο «κάτοικος»δεν είναι αυτόνομη δύναμη, ικανή νααποδώσει όπου κι αν βρεθεί. Περίπου σανθηρίο ή φυτό, γυρεύει το κατάλληλο κλίμα,οσμίζεται τον αέρα και ξενιτεύεται.
Υπάρχεικάτι το βαθύτατα δραματικό στονάνθρωπο που πνίγεται από το αίσθημα ότιδεν ζει στην κοινωνία που του αναλογεί,ότι μόνο αν γίνει απότακτος της πόληςτου και πάρει των ομματιών του θα βρειτη γαλήνη και τις πηγές της δημιουργικότητας.Αλλά και στις χαμηλότερες βαθμίδες τηςκοινωνίας η μετακίνηση κατέχει μεταφυσικόρόλο. Ο δέκατος ένατος και ο εικοστόςαιώνας βρίθουν από παραδείγματα μανιακώνγια την πόλη. Όλοι οπτασιάζονται τηνπρωτεύουσα (να βρεθούν εκεί όπου επειδήτα μάτια είναι άπειρα κανείς δεν βλέπει,εκεί όπου συναντώνται οι φυλές και οιθρησκείες, εκεί όπου το παρόνσφιχταγκαλιάζεται με το μέλλον).
Έτσιβέβαια καθιερώθηκε -όχι άδικα- και οτυχοδιωκτισμός που τοποθετούσε σταπεριλάλητα αστικά κέντρα το νόημα τηςζωής. Μονάχα στη μεγάλη πόλη μπορεί τοπνεύμα να απλωθεί σε μεγάλους κυματισμούςκαι να μετατρέψει τις ιδέες των ατόμωνσε άτρωτο καθεστώς. Συνεπώς δεν έχουνάδικο εκείνοι που φαντάζονται μιαπαγκόσμια κοσμόπολη, όπου όλοι θακατοικούν και κανείς δεν θα είναιμετανάστης. Αν το κέντρο είναι παντούστον κόσμο, τι χρειάζονται τα ταξίδια;Η εποχή των γεωγραφικών ανακαλύψεωνέχει οριστικά λήξει. Επιπλέον, κανείςδεν θα μπορεί πλέον να ρίξει μαύρη πέτραπίσω του· αν παντού είναι Νέα Υόρκη,τότε τι «νέο» θα παρουσιάζει η«Υόρκη»;
Στηνπρωτεύουσα των εκατομμυρίων ψυχώνκαι των αμέτρητων νεκρών αναπέμπεταιμια ανήκουστη προσευχή του πλήθους προςτην ίδια την Ιστορία. Το νόημα της ζωής,όπως λένε οι Γερμανοί, είναι η ίδια ηζωή. Οι ίδιοι πάλι λένε ότι κάθε άνθρωποςκουβαλάει μέσα του ένα μυστικό που ανμαθευόταν θα τον έκανε μισητό σε όλουςτους άλλους. Άρα το νόημα της πόλης είναιη ίδια η πόλη και το ακοινοποίητο μυστικότης είναι η ίδια της η ύπαρξη. Μεγαλείοκαι σήψη αυτονομούνται. Όλοι οικοσμοπολίτες πεθαίνουν κάποτε, αλλά ηπατρίδα τους παραμένει αθάνατη.
σχόλια