Στηνκαλλιτεχνία άδεια κυκλοφορίας είναι τα "βιώματα". Σαντους επαίτες λοιπόν που, για να κεντρίσουν τη συμπάθεια των περαστικών,μοστράρουν ακρωτηριασμένα πόδια, χέρια στρεβλωμένα, μάτια βγαλμένα, παραλυσίεςκαι φάγουσες, οι λογοτέχνες αξιοποιούν τα προσωπικά τους σακατιλίκια. Η δουλειάπάει κορδόνι αιώνες τώρα. Βογκητά, αναστεναγμοί, οδυρμοί και γόοι απαρτίζουν τουλικό της λογοτεχνίας που έγινε ενδιαφέρουσα και αξιανάγνωστη από τη στιγμή πουανακάλυψε την αξία της εκπεφρασμένης δυστυχίας.
Τοτεστ είναι γνωστό: πέστε μας ένα βιβλίο που δεν διεκτραγωδεί την ανθρώπινηκατάσταση. Παρευθύς η μνήμη βάζει τα δυνατά της· μήπως η Βίβλος; Μήπως η Ιλιάδα; Μήπωςη Θεία κωμωδία; Μήπως η Ανθρώπινη κωμωδία; Μήπως το Πόλεμος και Ειρήνη; Μήπως η Πριγκίπισσα Καζαμάσιμα; Μήπως ο Οδυσσέας; Ατυχώς παντού δεσπόζει το ίδιομοτίβο. Μούσα του δημιουργού, παντού και πάντα, είναι η ίδια η δυστυχία πουαντί να προκαλεί αποστροφή εμπνέει έλξεις και αφοσιώσεις.
Ηαπειράριθμη αδελφότητα των αναγνωστών μετατρέπεται έτσι σε πλήθος αλγολαγνείαςπου επιζητεί εκείνα ακριβώς που την κάνουν να υποφέρει. Και οι ψυχολόγοιαναρωτιούνται: γιατί μας αρέσει να γλείφουμε τις πληγές μας σαν τα πληγωμέναζώα; Το φυσικότερο πράγμα του κόσμου θα ήταν να αποφεύγουμε τα πένθιμα θέματα,να βρίσκουμε καταφύγιο στη χαρά και στην εξωστρεφή αγαλλίαση. Εντούτοις το"φυσικότερο" αποδεικνύεται ατελέσφορο. Η ευτυχία δεν διαθέτειβαθύτητα, αντίθετα ο ζόφος, όπου κι αν στήσει το δράμα του, πραγματοποιεί τοπεράστε κόσμε.
Και τηνκωμωδία που τη βάζετε, ρωτά ο ηλίθιος της παρέας. Η απάντηση δίδεται πάντα μεκάποιο βηχαλάκι αμηχανίας το οποίο παραείναι σημαδιακό για να περάσειαπαρατήρητο. Οι τραγωδοί έγραφαν πάντα και ένα σατυρικό δράμα. Ο ίδιος οΣωκράτης ισχυριζόταν ότι όποιος γράφει τραγωδίες τα καταφέρνει και στιςκωμωδίες. Μήπως και η μοντέρνα εποχή δεν απεφάνθη ότι το χιούμορ είναι ηευγένεια της απελπισίας; Η παρατήρηση του κωμικού συνάγει τελικά το ίδιοσυμπέρασμα. Κωμικά θέματα δεν υπάρχουν· το γέλιο ξεσπάει πάντα από δραματικάαδιέξοδα που αντί να παραμείνουν δραματικά, στρέφονται προς την ιλαρότητα.Υπάρχει θάνατος στην κωμωδία; Και να υπάρχει, θα προκαλέσει γέλια. Η τέχνη τουκωμικού αφαιρεί από την πραγματικότητα το κεντρί, ξεδοντιάζει το πάθος καιδιαστρέφει τεχνηέντως τις συνέπειες επί τα βελτίω.
Κάθεκωμωδία είναι ένα δράμα που έχασε το δρόμο του, μια κηδεία όπου τελικά οτεθνεώς ψευτοπεθαίνει. Έτσι ο θεατής σώζεται από τη σκληρή ζωή, ακόμα και απότον ίδιο τον εαυτό του.
Γι' αυτόάλλωστε η κωμωδία είναι πιο δύσκολο είδος από το δράμα. Ενώ ο δραματουργόςκοιτάζει τη ζωή όπως είναι, ο κωμωδός την γυρίζει από την ανάποδη. Είναιδύσκολο να βρούμε ένα ιερό κείμενο με κωμικά στοιχεία. Στα Ευαγγέλια γέλιο δεν υπάρχει. Όπως δεν υπάρχει και βωμολοχία,καρικατούρα, τεχνητή διόγκωση. Τα αστεία ανακαλύφθηκαν μέσα στο άστυ όπου η ραστώνηέδινε ευκαιρίες για ανακούφιση και φυγή από την τραχύτητα της ζωής.
Αντίθετατο δράμα, πρωτοξάδελφο του ιερέα - τότε αλλά και τώρα - αναλαμβάνει την ευθύνηγια την ανθρώπινη κατάσταση. Όλες οι ηλικίες αποσκοπούν σε ένα απροσπέλαστοκέντρο όπου το εγώ δεν ικανοποιείται αν δεν βρεθεί στο "μάτι" τουβίου. Μαίες και μοιρολογίστρες ξέρουν ότι ο άνθρωπος γεννιέται κλαίγοντας και πεθαίνειεν μέσω λυγμών. Κατά συνέπεια του αρέσει να του διηγούνται πικρές ιστορίες που,ό,τι κι αν μολογάνε, παραδόξως γίνονται σερμπέτι, του ξαναλένε τη δική του ζωήμε άλλο τρόπο. Όλα τα βάσανα είναι τα δικά μας βάσανα, όλες οι περιπέτειες είναιμασκαρεμένες παραλλαγές ενός και μόνον ανθρώπου.
Τελείταιδηλαδή μια σιωπηρή ενδοσυνεννόηση μεταξύ βίων και ιστοριών, σάμπως όλοι οιάνθρωποι να έχουν πλαστεί από το ίδιο υφάδι και να ομολογούν τελικά στο ίδιοφρόνημα. Αλλά το πιο ενδεικτικό είναι ότι οι πικρές ιστορίες ουδέποτεπαραμένουν αυτές που είναι. Αντί να μολύνουν τον αναγνώστη, περιέργως τονανακουφίζουν και του χαρίζουν αινιγματικώς ανεπαίσθητα μειδιάματα. Μιλούν γιακάθαρση, για μετουσίωση, για λογής λογής μεταμορφώσεις. Ωστόσο πόσα δράματα μαςχρειάζονται για να έρθουμε στα ίσα μας; Καθώς φαίνεται, άπειρα.
Ηανοσία που καλείται ωριμότητα σκληραγωγείται σε κάθε λογής εμπόδια· σαν κάτι ζώαπου τρώνε πέτρες για να χωνέψουν, οι αναγνώστες συναρτούν την πνευματικήυγιεινή τους με δόσεις πλασματικών αδιεξόδων και κινδύνων. Άλλωστε δεν πρέπεινα ξεχνάμε ότι το βιβλίο είναι ένα μάτσο λέξεις, σημεία απ' όπου το πράγμα το 'σκασε,δωρεάν απραγματικότητα δηλαδή, κομψή διακίνηση θλίψεων και μελαγχολιών,επιδεικτική θυσία απ' όπου δεν πέφτει ούτε μια σταλαγματιά αίμα.
Κάποτετις ιστορίες τις πίστευαν. Δε χώριζαν τη λέξη από το πράγμα. Στις δραματικέςπαραστάσεις του Μεσαίωνα, όταν έδειχναν τον Εβραίο ή τον άπιστο, οι θεατέςορμούσαν στη σκηνή για να τον πνίξουν. Αντίθετα τώρα οι ηθοποιοί είναι αυτοίπου κατεβαίνουν ενίοτε στην πλατεία για να ξυπνήσουν τον θεατή από τον θεατρικότου λήθαργο.
Ξύπνα ματάκια, η πραγματικότητα σε καλεί!
σχόλια