ΝΑ ΜΠΕΙ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΚΟΦΩΝΙΑ
Κάτι πρέπει να κάνει η κυβέρνηση, και μια προσπάθεια πρέπει επίσης να καταβάλουν οι δημοσιολογούντες ειδικοί. Η κακοφωνία, που τείνει να γίνει μόνιμο χαρακτηριστικό της καθημερινότητας, δεν βοηθάει καθόλου τη μάχη που δίνεται εναντίον του Covid-19.
Χθες ζήσαμε ένα επικοινωνιακό αλαλούμ. Ο καθηγητής Ν. Σύψας μάς διαβεβαίωσε ότι σήμερα «θα συνεδριάσουμε [η Επιτροπή των Εμπειρογνωμόνων] για να κουβεντιάσουμε το θέμα των σχολείων και πιθανών εξελίξεων». Ύστερα από λίγο, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στ. Πέτσας, μας διαβεβαίωσε με τη σειρά του ότι στις 11 Ιανουαρίου θα ανοίξουν όλα τα σχολεία. Θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι η κυβέρνηση λαμβάνει τις αποφάσεις της ερήμην των ειδικών; Ή ότι η Επιτροπή των Εμπειρογνωμόνων απλώς επικυρώνει προειλημμένες αποφάσεις;
Υπήρξαν και άλλες δηλώσεις ειδικών που επιμένουν ότι το άνοιγμα των σχολείων πρέπει να καθυστερήσει ή ότι αν δεν ξεκαθαρίσει η επιδημιολογική εικόνα δεν μπορεί να ειπωθεί ότι τα σχολεία θα ανοίξουν στις 11 Ιανουαρίου.
Αυτή η εικόνα δεν είναι καθόλου καλή. Προκαλεί σύγχυση στους πολίτες, τροφοδοτεί σενάρια σοβαρών διαφωνιών ανάμεσα στους λοιμωξιολόγους, και μεταξύ κυβέρνησης και ειδικών, και δημιουργεί την αίσθηση ότι βαδίζουμε λίγο-πολύ στα τυφλά. Εν ολίγοις, υπονομεύεται η εμπιστοσύνη ότι η χώρα διαχειρίζεται καλά την πανδημία.
ΚΑΘΕΤΗ ΚΑΜΠΥΛΗ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ
Το επόμενο διάγραμμα δείχνει τη δραματική κατάσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η καμπύλη των κρουσμάτων έγινε κάθετη. Το γεγονός αυτό εξηγεί τις διχογνωμίες που παρατηρούνται στην αντιμετώπιση της πανδημίας (π.χ. μονός ή διπλός εμβολιασμός). Αποτελεί επίσης και ένα καμπανάκι προς όλους για το πόσο εύκολα μπορεί να ξεφύγει η κατάσταση.
ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
Μπορούμε δίχως δισταγμό να πούμε ότι πρόκειται για θρίαμβο της παγκοσμιοποίησης και θρίαμβο της μετανάστευσης. Τα δύο εμβόλια, Pfizer / BioNTech και Moderna πιστώνονται σε δύο ερευνητές τουρκικής καταγωγής, τον Ουγκούρ Σαχίν και την Οζλέμ Τουρετζί (BioNTech), και τον Καναδό Ντέριγκ Ρόσι (Moderna)· και δύο CEO, τον Έλληνα Άλμπερτ Μπουρλά (Pfizer) και τον Γάλλο Στεφάν Μπανσέλ (Moderna). Μπορούμε, επίσης, να πούμε ότι πρόκειται για θρίαμβο της ανθρώπινης θέλησης: οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται από μεσαία και κατώτερα οικονομικά στρώματα.
Όλα αυτά τα βρίσκει κανείς συγκεντρωμένα σε μια ερευνήτρια που βρίσκεται πίσω από τα δύο αυτά εμβόλια, την Ουγγαρέζα Καταλίν Καρικό – τη Μαρί Κιουρί της εποχής μας. Προκλητική η σύγκριση με την Κιουρί, αλλά όχι αβάσιμη. Δεν συγκρίνω τα, ούτως ή άλλως, σπουδαία επιστημονικά επιτεύγματά τους. Αναφέρομαι στο πείσμα, την εργατικότητα και την αφοσίωσή τους στην επιστήμη, χάρη στις οποίες ξεπέρασαν πολλές και μεγάλες δυσκολίες. Κοντολογίς, έχουμε δύο διαπρεπείς επιστήμονες, δύο γυναίκες με χαρακτήρα.
Η Καρικό γεννήθηκε το 1955 στη μικρή πόλη Kisújszállás (Κισούιζσαλας;) της κεντρικής Ουγγαρίας, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 150 χιλιομέτρων από τη Βουδαπέστη. Ο πατέρας της ήταν χασάπης, και μεγάλωσε σε μονόχωρο σπίτι, δίχως τρεχούμενο νερό και ψυγείο.
Σπούδασε βιοχημικός, και στο διδακτορικό της ασχολήθηκε με το mRNA (αγγελιοφόρο RNA), το οποίο υπήρξε το διαβατήριό της για τις ΗΠΑ.
Η έρευνα γύρω από το mRNA βρίσκεται σε έξαρση γύρω στο 1980, και χάρη στη διατριβή της τη δέχονται ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο Temple. Έτσι, το 1985, μαζί με τον σύζυγό της, την τρίχρονη κόρη τους, Σούζαν, και κάπου 1.300 δολάρια κρυμμένα στο αρκουδάκι τής μικρής –το ποσό από την πώληση του αυτοκινήτου τους στη μαύρη αγορά– φθάνουν στην Αμερική.
Από 'δω και πέρα αρχίζει ο γολγοθάς της. Ύστερα από 4 χρόνια και μια διαμάχη με το αφεντικό της, που επιχείρησε να την απελάσει, βρέθηκε στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Οι καιροί είναι δύσκολοι, διότι ο ερευνητικός ενθουσιασμός για το mRNA έχει κοπάσει. Πρακτικά, δεν μπορεί να βρει χρηματοδότηση για την έρευνά της. Θα περάσει παραμονή Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς γράφοντας προτάσεις χρηματοδότησης και δουλεύοντας στο εργαστήριό της. Μάταια, όμως. Οι προτάσεις απορρίπτονται και ενίοτε δεν σηκώνουν καν τα τηλέφωνα να της απαντήσουν.
Το 1995 είναι η πιο κακή χρονιά. Μετά τις συνεχείς αποτυχίες της, το πανεπιστήμιο τής κάνει μια ταπεινωτική πρόταση: ή αποχωρεί ή υποβιβάζεται. Ταπεινωτικό πλήγμα σε μια εντελώς ακραία κατάσταση. Μόλις είχε διαγνωστεί με καρκίνο και θα έπρεπε να υποβληθεί σε δύο εγχειρήσεις, ο δε άντρας της βρισκόταν στην Ουγγαρία και δεν θα μπορούσε να επιστρέψει, λόγω βίζας, πριν περάσει ένα εξάμηνο. Πήρε την απόφασή της: δέχθηκε τον υποβιβασμό («ο τεχνίτης στο διπλανό γραφείο είχε καλύτερο μισθό», θα πει), αλλά τουλάχιστον θα συνέχιζε να εργάζεται στο αγαπημένο της αντικείμενο.
Δύο χρόνια μετά, στάθηκε επιτέλους τυχερή. Ένας αναγνωρισμένος ανοσιολόγος, ο Ντρου Γουάισμαν, επί 8-ετία συνεργάτης του Άντονι Φάουτσι, προσελήφθη στο πανεπιστήμιο: ένας ακόμη με ρίζες μετανάστη, εγγονός με πολωνικές ρίζες από τον πατέρα του και ιταλικές από τη μητέρα του. Γνωρίστηκαν στο φωτοτυπικό μηχάνημα, έπιασαν κουβέντα, τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα συνέπιπταν και άρχισαν να συνεργάζονται. Προπαντός, είχαν ένα κοινό πάθος: αισθάνονταν ωραία μέσα στο εργαστήριό τους, όπως θα πει ο σύζυγος της Καρικό για τη γυναίκα του, και ο Γουάισμαν για τον εαυτό του.
Το 2005 επιτέλους βρήκαν τη λύση, τη δημοσίευσαν, την πατεντάρισαν· και κατόπιν πλήρης σιωπή. Θα έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια για να αναγνωριστεί η δουλειά τους. Όχι, όμως, και στο πανεπιστήμιό της, που το 2013 της αρνήθηκε τη θέση από την οποία είχε υποβιβαστεί. Όταν τους ανακοίνωσε ότι εγκαταλείπει το πανεπιστήμιο για μια θέση αντιπροέδρου, γέλασαν και της είπαν ότι «αυτή η εταιρεία δεν έχει καν ιστοσελίδα». Αυτή η εταιρεία ήταν η BioNTech.
Η Καταλίν Καρικό είναι πλέον σουπερστάρ. Το είπε χαριτολογώντας η κόρη της, Σούζαν Φάντσιο, δύο φορές χρυσή Ολυμπιονίκης στην οκτάκωπο γυναικών (Πεκίνο και Λονδίνο): «Μέχρι πρόσφατα ήμουν το διάσημο μέλος της οικογένειάς μου. Τώρα, είναι η μητέρα μου.»
Τι μένει τώρα για αυτή την επίμονη, αφοσιωμένη επιστήμονα; Να πάρει το βραβείο Νόμπελ μαζί με τον Ντρου Γουάισμαν. Το δικαιούνται.
ΕΝΑ ΤΕΡΑΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 200 ΕΤΩΝ
Την 1η Ιανουαρίου 1818 δημοσιεύτηκε στο Λονδίνο ανώνυμα το βιβλίο της Μέρι Σέλεϊ (1797-1851) «Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας». Το όνομα της συγγραφέως εμφανίστηκε στη 2η έκδοση που κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 1823.
Στην πρώτη διάσημη κριτική της επιστήμης, ο δημιουργός και η δημιουργία του ταυτίστηκαν: το «τέρας» πήρε το όνομα τού δημιουργού του, Βίκτορα Φρανκενστάιν. Η Μέρι Σέλεϊ μάς δίδαξε μιαν απλή αλήθεια: «Τίποτα δεν είναι τόσο επώδυνο για τον ανθρώπινο νου, όσο μια μεγάλη και ξαφνική αλλαγή».
Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Στις 3 Ιανουαρίου 1925, ο Μπενίτο Μουσολίνι εγκαθιδρύει δικτατορία στην Ιταλία. Τα γεγονότα είναι λίγο-πολύ γνωστά.
Είναι γνωστό, επίσης, πόσοι διανοούμενοι (Φερντινάν Σελίν, Πολ ντε Μαν, Έζρα Πάουντ, κ.ά.), μεταξύ των οποίων και συμπατριώτες μας (Μυριβήλης, Μωραϊτίνης, κ.ά.), είδαν τότε με θετικό μάτι την άνοδο του φασισμού ως λύτρωση από τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Δεν πρέπει, επίσης, να υποτιμηθεί ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε και η ιδεολογικο-πολιτική σύγχυση της εποχής στην έλξη που ο φασισμός άσκησε στις ελίτ.
Ούτε η Αριστερά έμεινε απρόσβλητη από τον μουσολινικό ιό. Το 1932, ο σοσιαλιστής συγγραφέας Χ. Τζ. Γουέλς απηύθυνε κάλεσμα για έναν «φιλελεύθερο φασισμό» και «φωτισμένους Ναζί», και έναν χρόνο μετά στο περιοδικό The Nation δημοσιεύθηκε κύριο άρθρο με τίτλο «Αναζητείται ένας Μουσολίνι».
Άμεσα απορρέουν ορισμένα συμπεράσματα: Η αυθεντία σε κάποιον (επιστημονικό, πολιτισμικό, κ.λπ.) τομέα δεν συνεπάγεται και πολιτική οξυδέρκεια· η απέχθεια προς ένα σύστημα ιδεών εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική μυωπία· και η υποκρισία και η αφέλεια είναι συχνότατα δυσδιάκριτες στην πολιτική ζωή.
ΤΟ ΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
«Όποιος είναι ευγενικός με σένα, αλλά άξεστος με τον σερβιτόρο, δεν είναι ευγενικός άνθρωπος».
— Ντέιβ Μπάρι
