ΛENE OTI TA ΓΕΓΟΝΟΤΑ μιλάνε από μόνα τους αλλά ποια γεγονότα ακριβώς, και υπό το φως ποιας ερμηνείας άραγε; Δεν υπάρχουν με άλλα λόγια, γεγονότα αυτά καθαυτά αν δεν κατανοηθούν στην ολότητά τους και στο πλήρες βάθος τους. Τίποτε δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται, όσο κι αν τα ΜΜΕ συχνά δεν τολμούν ή δεν μπορούν να κάνουν τις σωστές διασυνδέσεις.
Η Γαλλία συγκλονίζεται ακόμη μια φορά από τη φρικιαστική δολοφονική επίθεση ενός 18χρονου ισλαμιστή τσετσενικής καταγωγής ενάντια σε έναν 47χρονο καθηγητή γυμνασίου, με αφορμή τα περίφημα σατιρικά σκίτσα του Μωάμεθ που είχαν δημοσιευτεί στην εφημερίδα Charlie Hebdo στο παρελθόν, προκαλώντας τον Ιανουάριο του 2015 ένα αδιανόητο αιματοκύλισμα στα γραφεία του εντύπου, με τραγικό απολογισμό τη δολοφονία 12 εργαζομένων του. Αυτή τη φορά, ο δράστης ήταν ένας νεαρός ισλαμιστής που είχε έρθει σε πολύ μικρή ηλικία με την οικογένειά του από την Τσετσενία, απολαμβάνοντας έκτοτε το καθεστώς του πρόσφυγα. Ο 18χρονος θα ξεδίπλωνε όλο το γνωστό ρεπερτόριο τέτοιων δράσεων: θα σκότωνε το θύμα με μαχαίρι, εν συνεχεία θα το αποκεφάλιζε προκειμένου να αναρτήσει τις φρικτές φωτογραφίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προς εντυπωσιασμό, και τέλος θα επιδίωκε για τον εαυτό του έναν ηρωικό θάνατο θρησκευτικού μάρτυρα, πέφτοντας νεκρός από τις σφαίρες των αστυνομικών, την ώρα που θα φώναζε, Αλλάχου Ακμπάρ (ο Αλλάχ είναι μεγάλος). Άραγε, ακόμη ένας «μοναχικός λύκος», όπως πολλοί άλλοι στο παρελθόν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, που σπρωγμένος από την περιθωριοποίηση και το ρατσισμό, θα αποφάσιζε να προβεί σε μια αποτρόπαιη πράξη που φέρνει την υποτιθέμενα «ισλαμοφοβική» Ευρώπη και τον υφέρποντα ρατσιστικό πολιτισμό της ενώπιον του αποικιακού παρελθόντος της, και την υποχρεώνει να αναπτύξει πολιτικές ανοχής απέναντι στον διαφορετικό και τον Άλλο; Όχι ακριβώς. Τα πράγματα είναι αρκετά πιο σύνθετα, αν αντέχουμε βέβαια να τα δούμε κατάματα.
Η μεγαλύτερη ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι διανοούμενοι και πολιτικοί που θέλουν να αυτοαποκαλούνται προοδευτικοί, προερχόμενοι από τους χώρους εκείνους που τους δύο τελευταίους αιώνες πολεμούσαν με κάθε κόστος το «όπιο» του καθολικισμού και κάθε άλλης θρησκείας, να στοιχίζονται σήμερα, δήθεν με διάθεση κατανόησης, με την φανατικότερη και βιαιότερη εκδοχή του ισλάμ – μιας πραγματικής βόμβας στα θεμέλια των σύγχρονων φιλελεύθερων κοινωνιών της Δύσης.
Ο Αμπντουλάχ Αμπουγεζιντβίτς Α. όπως λεγόταν ο ισλαμιστής δολοφόνος μπορεί να ενήργησε μόνος του αλλά το μίσος που τον παρακίνησε στην πράξη του αυτή δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο εσωτερικών ψυχικών διεργασιών, όπως οι διάφοροι ερασιτέχνες κοινωνιοψυχολόγοι λένε συνήθως για να εξηγήσουν τέτοιες δολοφονίες. Μια λεπτομερής απαρίθμηση των δεδομένων που γνωρίζουμε ως τώρα από την επίσημη έρευνα για το γεγονός θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα ποια ήταν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στο σχολείο όπου δίδασκε ο άτυχος καθηγητής, και ποιος είχε δημιουργήσει αρχικά τις εντάσεις που δυναμίτισαν το κλίμα της σχολικής κοινότητας αυτής, οδηγώντας τα πράγματα στα άκρα.
Ο ΣΑΜΥΕΛ ΠΑΤΥ, ιστορικός στην ειδικότητα, είχε αναλάβει στο γυμνάσιο Μπουά ντ' Ολμ, βόρεια του Παρισιού, τη διδασκαλία ενός μαθήματος σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης. Για τις ανάγκες του μαθήματός του είχε κάνει χρήση, ως ένα από τα παραδείγματα εργασίας, των σκίτσων που σατίριζαν τον Μωάμεθ στο προαναφερθέν έντυπο. Δεν ξέρω αν χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε ότι ο 47χρονος καθηγητής δεν δίδασκε ένα μάθημα κατά του ισλάμ αλλά αντίθετα ένα μάθημα ιδιαίτερα σημαντικό για το πρόγραμμα της γαλλικής εγκύκλιας παιδείας που αφορά την αξία της ελευθερίας της άποψης (όποιας κι αν είναι αυτής), καθώς και της ελευθεροτυπίας –δηλαδή του θεμελιωδέστερου αγαθού κάθε δημοκρατικής πολιτείας. Το γαλλικό σχολείο είναι έτσι κι αλλιώς ένα κοσμικό σχολείο. Δεν υπάρχει μάθημα θρησκευτικών –πάντως όχι με όρους κατήχησης κάποιας θρησκείας- και ούτε γίνονται επιτρεπτά οποιασδήποτε μορφής θρησκευτικά σύμβολα εντός του σχολικού ιδρύματος ή από τους ίδιους τους μαθητές. Αν κάποιος επιθυμεί μια τέτοια μόρφωση, θα πρέπει μάλιστα να την πληρώσει, στέλνοντας το παιδί του σε κάποιο από τα καθολικά σχολεία, που είναι όμως ιδιωτικά. Στο δημόσιο σχολείο δεν πρόκειται να υποστεί ποτέ και με καμία αφορμή τέτοια κατήχηση. Τυγχάνει να γνωρίζω και να παρακολουθώ και βιωματικά από πολύ κοντά την καθημερινή ζωή του γαλλικού σχολείου, και οφείλω να καταθέσω ότι δεν υπάρχει πιο δημοκρατικό σχολείο από αυτό. Το βασικό εγκύκλιο πρόγραμμά του συμπληρώνεται διαρκώς από παρόμοια μαθήματα κατά του ρατσισμού ή της ξενοφοβίας, και υπέρ της ανεκτικότητας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας. Όχι με όρους ενός χαζοχαρούμενου φιλελευθερισμού που σε μαθαίνει να αποδέχεσαι τα πάντα και όλους, ακόμη και τον πλέον φανατικό και μισαλλόδοξο απλώς και μόνο για να μην τον προσβάλεις, αλλά με τους θεμελιώδεις όρους της γαλλικής Ρεπουμπλίκ: της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης.
ΑΥΤΟ ΛΟΙΠΟΝ το μάθημα που αποτελεί την πεμπτουσία της γαλλικής δημοκρατίας ήταν που δίδασκε ο Σαμυέλ Πατύ αλλά σε κάποιους μουσουλμάνους μαθητές του και στους γονείς τους αυτό δεν άρεσε καθόλου. Όπως φαίνεται μάλιστα, μια 13χρονη μαθήτριά του φρόντισε να καταγράψει σε βίντεο μία παράδοσή του και να την προωθήσει στον πατέρα της, ο οποίος αναγνωρίζεται στην κατηγορία των φανατικών μουσουλμάνων, με μια στενή συγγενή του εξάλλου να έχει ενταχθεί στο πρόσφατο παρελθόν στους κόλπους του Ισλαμικού Κράτους. Από τη στιγμή αυτή και μετά, ο πατέρας τής εν λόγω μαθήτριας θα ξεκινούσε μια διαρκή κινητοποίηση των ομοθρήσκων και ομοϊδεατών του κατά του καθηγητή. Δεν θα περιοριζόταν όμως μόνο να εκφράσει στην ίδια την διεύθυνση του σχολείου την έντονη ενόχλησή του για την δήθεν αντι-ισλαμική προπαγάνδα στην οποία επιδιδόταν ο 47χρονος ιστορικός αλλά θα ανέβαζε και θα διέδιδε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το σχετικό βίντεο με τη διδασκαλία του τελευταίου, προκειμένου να ενισχύσει το καταγγελτικό του μένος ενάντια σε αυτόν τον «voyou» (αλήτη, κάθαρμα) όπως τον αποκαλούσε δημοσίως. Το μισαλλόδοξο μήνυμά του θα έβρισκε έτσι τους κατάλληλους αποδέκτες, μεταξύ των οποίων και τον 18χρονο Τσετσένο που σημειωτέον δεν γνώριζε προηγουμένως τον καθηγητή. Από την πλευρά του το σχολείο θα έπραττε όσα όφειλε, με πνεύμα υπευθυνότητας και με σκοπό να διασφαλίσει την ηρεμία στην κοινότητα. Θα καλούσε δηλαδή όλους τους εμπλεκόμενους σε ακροάσεις (στις οποίες, παρεμπιπτόντως, ο πατέρας της μαθήτριας θα αρνούνταν να προσέλθει) και αφότου θα ολοκλήρωνε την έρευνά του, θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο διδάσκων είχε εκτελέσει με τον ενδεδειγμένο τρόπο τα καθήκοντά του, και ουδέποτε είχε κηρύξει το θρησκευτικό μίσος στην τάξη του.
Θα το κήρυσσαν όμως άλλοι. Όπως αποκαλύφθηκε μετά την δολοφονία του καθηγητή, υπάρχουν βίντεο που δείχνουν τον πατέρα της μαθήτριας να συμμετέχει σε πορείες διαμαρτυρίας κατά του Πατύ στο πλάι ενός παλιού ισλαμιστή με δράση γνωστή στις Αρχές ήδη από τη δεκαετία του '80, του Αμπντουλακίμ Σεφριουί, κορυφαίου μέλους του Συμβουλίου των Ιμάμηδων Γαλλίας (CIF). Αυτό σημαίνει προφανώς ότι η αντίδραση του πατέρα δεν ήταν αποτέλεσμα του αυθόρμητου αντανακλαστικού ενός απλού πιστού μουσουλμάνου του οποίου θίχτηκε η λαϊκή θρησκευτικότητα (που θα μπορούσε να την δει κανείς με συμπάθεια και ανεκτικότητα) αλλά της κινητοποίησης ενός καλά οργανωμένου δικτύου ισλαμιστών που σκοπό έχει να εκμεταλλεύεται την δήθεν «ιερή αγανάκτηση» των καταπιεσμένων μουσουλμάνων της χώρας ώστε να υπονομεύει, όπου και όπως μπορεί, τον κοσμικό χαρακτήρα του γαλλικού σχολείου, συνεπώς και του ίδιου του γαλλικού κράτους.
ΥΠΟ ΑΥΤΗ την έννοια, το περιστατικό δεν είναι μεμονωμένο, παρότι ένας αποκεφαλισμός μοιάζει ως υπόλειμμα μεσαιωνικών εγκλημάτων, και ευλόγως μας σοκάρει. Το πλέον σοκαριστικό όμως είναι αυτός ο κλοιός του μαχόμενου ισλαμισμού που φαίνεται να αρχίζει να σφίγγει όλο και περισσότερο ως θηλιά τον λαιμό της Γαλλικής Δημοκρατίας. Ένα κίνημα, κατά βάση πολιτικό φυσικά, που χρησιμοποιεί ως όχημα την πίστη, με απώτερη προοπτική την επιστροφή των υποταγμένων κοινωνιών στα θεοκρατικά καθεστώτα των σκοτεινότερων χρόνων του μακρινού μας παρελθόντος.
Η ευρωπαϊκή ιστορία έχει βεβαίως μνήμη και συνείδηση των εποχών αυτών διότι βίωσε πολύ τραυματικά τους θρησκευτικούς της πολέμους και διαχωρισμούς. Αλλά ακριβώς εξαιτίας αυτής της βαριάς παράδοσης φρόντισε μέσα από τρομερές περιπέτειες να εδραιώσει στο τέλος κοσμικά καθεστώτα, ανεκτικά, ανεξίθρησκα κι εντέλει δημοκρατικά και φιλελεύθερα. Και είναι πραγματικά η μεγαλύτερη ειρωνεία της ιστορίας διανοούμενοι και πολιτικοί που θέλουν να αυτοαποκαλούνται προοδευτικοί, προερχόμενοι από τους χώρους εκείνους που τους δύο τελευταίους αιώνες πολεμούσαν με κάθε κόστος το «όπιο» του καθολικισμού και κάθε άλλης θρησκείας, να στοιχίζονται σήμερα, δήθεν με διάθεση κατανόησης, με την φανατικότερη και βιαιότερη εκδοχή του ισλάμ – μιας πραγματικής βόμβας στα θεμέλια των σύγχρονων φιλελεύθερων κοινωνιών της Δύσης.
Διότι ως γνωστόν, κάθε επιθετική δράση παράγει και την αντίδρασή σας, και αυτή σήμερα, ιδίως στην Γαλλία, ακούει στο όνομα του λεπενισμού –μιας άλλης παλιάς ευρωπαϊκής παράδοσης, ρατσιστικής, ξενόφοβης και αντιδημοκρατικής. Στον ακροδεξιό αυτό μύλο είναι που πρωτίστως ρίχνει νερό η ισλαμιστική τρομοκρατία, αποδυναμώνοντας τις φωνές του Κέντρου και της μετριοπάθειας και ενισχύοντας τις τάσεις επιστροφής στο μισαλλόδοξο παρελθόν μιας αλλοτινής Ευρώπης που θέλουμε να ξεχάσουμε. Κι αν κάποιος πιστεύει ότι είναι μια υπερβολή η δυστοπία της «Υποταγής» του Μισέλ Ουελμπέκ που μιλά για το εφιαλτικό μέλλον μιας παρακμάζουσας Γαλλίας όπου η πολιτική σύγκρουση έχει φθάσει να πολωθεί ανάμεσα στους Μουσουλμάνους Αδερφούς και στην λεπενική ακροδεξιά, τουλάχιστον ας φροντίσει να μην κάνει όσα θα την καθιστούσαν πραγματικότητα, και μάλιστα πολύ πιο σύντομα από όσο θα φανταζόμασταν, όπως δείχνει αλίμονο ο αδιανόητος αποκεφαλισμός ενός εκπαιδευτικού, όχι στην Σαουδική Αραβία αλλά στην άλλοτε πρωτεύουσα των Φώτων.
σχόλια