ΕΛΛΑΣ ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΣΟΥ
Χθες, μέσα στη μέρα, ζήσαμε τα εξής κωμικοτραγικά.
1.
Πατέρας έδειρε καθηγητή στα Χανιά, επειδή δεν άφησε τον γιο του να μπει στο σχολείο χωρίς μάσκα.
Προφανώς, ο νταής γονιός ήθελε να διδάξει έμπρακτα στο παιδί του ότι «πατρός σωφροσύνη μέγιστον τέκνοις παράγγελμα» (Δημόκριτος).
2.
Ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων του Γυμνασίου-Λυκείου Αγίων Θεοδώρων αποφάσισε να κλείσει το σχολείο, αν ενταχθούν σε αυτό παιδιά μεταναστών, αλλά διαβεβαιώνει ότι «δεν είμαστε ρατσιστές».
Φυσικά δεν είστε ρατσιστές, αφού καθόλου δεν σας ενοχλούν οι Πακιστανοί που ζουν στο Πακιστάν.
3.
Σε ανακοίνωσή της, η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας επισημαίνει ότι έγινε λάθος στη συρραφή, όσον αφορά τις διαστάσεις των μασκών. Οι μεν «διαστάσεις είναι σύμφωνες με τις αντίστοιχες διεθνείς προδιαγραφές», αλλά «αφορούσαν το μέγεθος του υφάσματος πριν από τη συρραφή του και όχι το τελικό μέγεθος των δύο τύπων μασκών.
Ακριβώς, όπως λέγαμε στο σχολείο: σωστά το έλυσα, αλλά έκανα λάθος στις πράξεις.
• • •
ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙ ΤΟ ΦΑΞ;
Το νομοσχέδιο, που το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης κατέθεσε προς συζήτηση και ψήφιση στη Βουλή, «δολοφονεί» το φαξ. Από 1η Οκτωβρίου καταργείται η διακίνηση, μέσω τηλεομοιοτυπίας, εγγράφων σε όλον τον δημόσιο τομέα. Αυτή η καλοδεχούμενη αλλαγή ανοίγει, τουλάχιστον συμβολικά, τον δρόμο για τη μετάβαση του Δημοσίου στην ψηφιακή εποχή.
Όπως οι άνθρωποι, όπως όλοι οι ζώντες οργανισμοί, οι τεχνολογίες πεθαίνουν. Οι μεγαλύτεροι θυμούνται το καρμπόν, τον πολύγραφο, τις διάτρητες κάρτες, μηχανικές αριθμομηχανές, εκτυπωτές ακίδων, γραφομηχανές, κ.λπ. Πολλοί από εμάς έζησαν τη γέννηση, την ακμή και τον θάνατο πολλών τεχνολογιών, και ασφαλώς το ίδιο θα λένε τα παιδιά μας ύστερα από μερικές δεκαετίες.
Ωστόσο, θα πρέπει να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι. Από τη μια, ακούσαμε στο παρελθόν πολλές προβλέψεις όπως αυτή: «Η ανάπτυξη του Ίντερνετ θα επιβραδυνθεί δραστικά, καθώς [...] οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν τίποτα να πουν μεταξύ τους! Από το 2005 πάνω-κάτω, θα καταστεί ολοφάνερο ότι η επιρροή του Ίντερνετ στην οικονομία δεν θα είναι μεγαλύτερη από τις μηχανές φαξ.» (ο Πoλ Κρούγκμαν το 1998, που αργότερα αναγνώρισε το σφάλμα της πρόβλεψής του).
Από την άλλη, είναι επίσης γνωστό ότι το φαξ εξακολουθεί να κυριαρχεί στον ιατρικό τομέα των ΗΠΑ: σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 75% των ιατρικών επικοινωνιών γίνεται με φαξ.
• • •
MAGA ΜΕ ΧΡΟΝΟΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΙ ΤΑΦΟΠΛΑΚΕΣ
Εκστασιασμένος, ο Ντ. Τραμπ τουίταρε αυτό, το δίκην στρατιωτικού κοιμητηρίου, απείρου κάλλους καλλιτέχνημα φανατικού θαυμαστή του.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, η φωτογραφία είναι του 2016, και είχε δημοσιευτεί στην ProPublica από τον δημοσιογράφο Alec MacGillis.
Make America Great Again με χρονοκαθυστέρηση και ταφόπλακες. Μόνο που οι ταφόπλακες του Covid-19 είναι πραγματικές.
WOW — THANK YOU! #MAGA pic.twitter.com/sj87HGIX00
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) September 12, 2020
• • •
ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ ΑΠΟΡΙΕΣ
[Επέτειος σήμερα της πτώχευσης της Lehman Brothers στις 15 Σεπτεμβρίου 2008. Γραμμένο το 2008, το επόμενο κείμενό μου σκιαγραφεί μια απάντηση στο ερώτημα γιατί πρακτικά κανένας δεν προέβλεψε τη μεγαλύτερη χρηματοπιστωπική κρίση από τον Β΄ΠΠ.]
Τον περασμένο μήνα, ο καθηγητής L. Garicano ανέλαβε να εξηγήσει στη Βασίλισσα Ελισάβετ τα αίτια και τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Όταν τέλειωσε, τον ρώτησε γιατί κανείς δεν αντελήφθη τόσο σημαντικά γεγονότα. Ο καθηγητής απάντησε ότι ο ένας επαναλάμβανε τον άλλο, θεωρώντας ότι έκανε το σωστό. «Φρίκη», ήταν το σχόλιό της. Είναι άγνωστο πόσο έφριξε εντέλει η βασίλισσα, που προφανώς έχει και άλλες έγνοιες στα ογδόντα δύο της χρόνια. Η απορία της, πάντως, είναι απολύτως βάσιμη.
Πώς είναι δυνατόν καθηγητές, οικονομικοί εμπειρογνώμονες μεγάλων τραπεζών και διεθνών οργανισμών, έγκυροι οικονομικοί δημοσιογράφοι να μην υποπτευθούν καν την έλευση της μεγαλύτερης χρηματοπιστωτικής κρίσης από το 1929; Πώς μπορεί υψηλού επιπέδου οικονομικοί αναλυτές να φθάνουν να αναρωτιούνται γιατί κατέρρευσε η ίδια η τράπεζά τους;
Πρέπει να είμαστε δίκαιοι: ορισμένοι διείδαν τον επερχόμενο τυφώνα. Ο συγγραφέας της «Παράλογης ευφορίας» καθηγητής R. Shiller και ο συνδιευθυντής του Κέντρου Οικονομικής Έρευνας και Πολιτικής D. Baker προανήγγειλαν το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων δύο χρόνια νωρίτερα. Ο «Δρ. Καταστροφολόγος» καθηγητής Nouriel Roubini, τον οποίο αντιμετώπισαν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ως «μουρλό» τον Σεπτέμβριο του 2006 και ως «προφήτη» έναν χρόνο μετά, περιέγραψε με επαρκείς λεπτομέρειες την εξέλιξη της κρίσης. Ο B. Connolly της AIG προειδοποίησε έγκαιρα ότι, άπαξ και ένα παιχνίδι Ponzi (δανεισμός για τη χρηματοδότηση δανείων) αγγίξει ένα ορισμένο σημείο, αρχίζει η χρηματοπιστωτική λαίλαπα, οπότε αναγκαστικά «οι κίνδυνοι πρέπει να κοινωνικοποιηθούν». Ο G. Magnus της UBS επεσήμανε ότι έφθασε «η στιγμή του Minsky», δηλαδή το ύψιστο στάδιο της μόχλευσης, επαναφέροντας στο προσκήνιο την περιθωριοποιημένη θεωρία του Hyman Minsky (1919-1996) περί της εγγενούς αστάθειας των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Αυτοί και ελάχιστοι άλλοι μπορεί μεν να δικαιώνονται σήμερα, αλλά κανέναν δεν επηρέασαν. Το ερώτημα, επομένως, παραμένει: γιατί υποτιμήθηκαν οι αναλύσεις τους, γιατί αγνοήθηκαν τα σημάδια της επερχόμενης κατάρρευσης; Πολλώ δε μάλλον, όταν, εκ των υστέρων βεβαίως αλλά ταχύτατα, η συντριπτική πλειονότητα των οικονομολόγων συμφώνησε για τις βασικές αιτίες που παρήγαγαν την κρίση, βλέποντας πλέον καθαρά τα μηνύματα που δεν έβλεπαν λίγους μήνες πρωτύτερα.
Πάνω από όλα είναι το zeitgeist, το πνεύμα των καιρών. Η πλήρης ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού και η έως ιδεοληψίας προσήλωση στην αυτορρύθμιση των αγορών απαξίωναν εύκολα κάθε αμφισβήτηση. Επιπλέον, πραγματικά δεδομένα τροφοδοτούσαν την αισιοδοξία. Σε όλες τις μεγάλες βιομηχανικές χώρες (με εξαίρεση την Ιαπωνία της προηγούμενης δεκαετίας) από τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 και επί μια εικοσαετία παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη πτώση της μεταβλητότητας τόσο της μεγέθυνσης του πραγματικού προϊόντος όσο και του πληθωρισμού (Ben S. Bernanke, «The Great Moderation», 20.02.2004).
Η μακροοικονομική σταθερότητα, η επιτυχής αντιμετώπιση των κρίσεων της δεκαετίας του ΄90 και σωρεία «ακατανόητων» χρηματοοικονομικών καινοτομιών, που ωστόσο εθεωρείτο δεδομένο ότι διαχειρίζονταν αποτελεσματικά τους κινδύνους, δημιούργησαν την ψευδαίσθηση ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ανθεκτικό. Αποτέλεσμα: πανεπιστημιακοί, οικονομικοί αναλυτές και κορυφαία στελέχη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, μεταξύ των οποίων και ο νέος υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ Τίμοθι Γκάιτνερ, είχαν εστιάσει την προσοχή τους στον πληθωρισμό και τα ελλείμματα. Οπουδήποτε αλλού, δηλαδή, εκτός από την πηγή του προβλήματος.
Το πνεύμα των καιρών, όμως, βάραινε ακόμη περισσότερο. Πρέπει κανείς να έχει γερό στομάχι για να αποπειραθεί να χαλάσει ένα πάρτι στο οποίο πολύς κόσμος κερδίζει πολλά λεφτά επί πολλά χρόνια και, κυρίως, προσδοκά ότι θα κερδίσει ακόμη περισσότερα. Στην καλύτερη περίπτωση θα τον αγνοήσουν και στη χειρότερη θα τον χλευάσουν. Εν μέρει δικαιολογημένα. Οι Κασσάνδρες προοιωνίζονται κακά που χαλούν την ησυχία μας, κατά κανόνα δίχως να επαληθεύονται. Άλλωστε, πολλές ατεκμηρίωτες προβλέψεις που επαληθεύτηκαν αντιμετωπίστηκαν ως συμπτωματικές.
Τούτων δοθέντων, οι περισσότεροι φροντίζουν να ταυτιστούν, πιθανόν αυτολογοκρινόμενοι, με τη δεσπόζουσα άποψη, ιδίως όταν οι αναλύσεις τους ενδέχεται να βλάψουν την καριέρα τους. Διότι, όπως παρατήρησε και ο Κέινς: «Η σοφία, παγκοσμίως, διδάσκει ότι για τη φήμη είναι καλύτερα να αποτύχει κανείς συμβατικά παρά να πετύχει αντισυμβατικά» («Γενική Θεωρία», κεφ. 12).
Αυτό το φιάσκο των οικονομολόγων ίσως μετριάσει κάπως την αλαζονεία όσων εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η οικονομική επιστήμη έχει ένα μαγικό ραβδάκι για κάθε πρόβλημα. Όταν, μάλιστα, ο «μαέστρος» Άλαν Γκρίσπμαν ομολογεί ότι «έσφαλε» πιστεύοντας επί δεκαετίες στην αυτορρύθμιση των ελεύθερων αγορών, και όταν ο Χένρι Πόλσον, ο κορυφαίος των κορυφαίων της Γουόλ Στριτ, αλλάζει γνώμη κάθε βδομάδα προκειμένου να διαχειριστεί την κρίση, το συμπέρασμα είναι ότι λίγη σεμνότητα δεν βλάπτει.
Λίγη σεμνότητα, πολύ πραγματισμό και έναν συνετό βολονταρισμό χρειαζόμαστε σήμερα. Είμαστε ήδη μπουχτισμένοι από τον φονταμενταλισμό των αγορών για να τον αντικαταστήσουμε με έναν φονταμενταλισμό του κράτους. Προπαντός, χρειαζόμαστε «... έναν τολμηρό, επίμονο πειραματισμό. Κοινή λογική είναι να πάρετε μια μέθοδο και να τη δοκιμάσετε: Αν αποτύχει, αποδεχτείτε το ειλικρινά και δοκιμάστε άλλη. Μα πάνω απ' όλα, δοκιμάστε κάτι» (Φ. Ρούσβελτ). Όσο για τις οικονομικές προβλέψεις, αφήστε το. Λέγεται ότι είναι δύσκολες, ιδίως όταν αφορούν το μέλλον...
• • •
ΒΑΘΥ ΝΤΕΚΟΛΤΕ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Αναστάτωση στο Παρίσι: απαγορεύτηκε η είσοδος σε επισκέπτρια μουσείου, διότι φορούσε βαθύ ντεκολτέ.
Πού συνέβη αυτό; Στο μουσείο Ορσέ που έχει στη συλλογή του τον διάσημο πίνακα του Γκυστάβ Κουρμπέ (1819 - 1877) «Η καταγωγή του κόσμου», έναν από τους πιο σκανδαλιστικούς πίνακες στην ιστορία της ζωγραφικής.
Το μουσείο αγόρασε τον πίνακα το 1995, μετά τον θάνατο της συζύγου του ψυχαναλυτή Ζακ Λακάν, Σύλβια Μπατάιγ, οι δε Λακάν τον είχαν αγοράσει το 1954 (ή το 1955) από τον Ούγγρο βαρώνο Φέρενκ Χάβενι. Χάρη στο μουσείο Ορσέ, ο πίνακας εκτέθηκε στο κοινό και αναγνωρίστηκε ως έργο τέχνης – μολονότι το Facebook επιμένει να τον αντιμετωπίζει ακόμη ως πορνογραφία.
