Πώς συμβάλλουν τα κτίρια στην κλιματική κρίση; Σύμφωνα με τον ιδρυτή και πρόεδρο της Ecoweek Ηλία Μεσσίνα, «τα κτίρια ευθύνονται για ένα μεγάλο μέρος της κλιματικής κρίσης, συγκεκριμένα για το 40% των ετήσιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η ενέργεια αυτή καταναλώνεται για ψύξη και θέρμανση, για την παραγωγή ζεστού νερού, για τον φωτισμό και για τη λειτουργία ηλεκτρικών συσκευών. Ενέργεια καταναλώνεται, επίσης, για την εξόρυξη, παραγωγή και μεταφορά των υλικών ενός κτιρίου, επιπλέον της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και ρύπανσης που συμβαίνει στον τόπο της εξόρυξής τους αλλά και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους».
Τι περιλαμβάνει ένα smart home και πώς βοηθά στη βιωσιμότητα; Το sustainable lifestyle στηρίζεται στην όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση κάθε λογής πόρου. Εδώ είναι που υπεισέρχεται η έννοια του smart home, το οποίο, χάρη στις καινοτομίες που εισάγει, τον τρόπο που προσεγγίζει το οικοσύστημα αλλά και την τεχνητή νοημοσύνη, που ουσιαστικά αναλαμβάνει τα ηνία μέσω προηγμένων αλγορίθμων μηχανικής μάθησης, αναδεικνύεται στον μεγαλύτερο σύμμαχο.
Το έξυπνο σπίτι είναι αυτό που θα φροντίσει να μην ξοδεύετε άσκοπα περισσότερη ενέργεια, σβήνοντας τα φώτα στα άδεια δωμάτια και προσαρμόζοντας τη θερμοκρασία κάθε χώρου μέσω έξυπνων θερμοστατών. Εκείνο είναι που θα ζεστάνει το νερό την κατάλληλη στιγμή ώστε αυτό να είναι στην κατάλληλη θερμοκρασία μόλις χτυπήσει το ξυπνητήρι. Με τη σκούπα-ρομπότ να είναι προγραμματισμένη να λειτουργεί τις ώρες μειωμένης χρέωσης και τις λευκές συσκευές να ενημερώνουν πριν παρουσιάσουν κάποια βλάβη, οι πόροι που χρειάζεται ένα τέτοιο σπίτι μειώνονται ακόμα περισσότερο.
Ένα smart home δεν κάνει απλώς οικονομία αλλά βάζει τέλος σε κάθε είδους σπατάλες (ενέργειας, νερού κ.λπ.).
Τι μπορούμε να κάνουμε για ένα πιο βιώσιμο lifestyle; Την απάντηση έρχεται να δώσει ως επί το πλείστον η τεχνολογία. Μπορείτε, για παράδειγμα, να πάψετε να χρησιμοποιείτε μπαταρίες μίας χρήσεως και αντ’ αυτών να προμηθεύεστε επαναφορτιζόμενες (μέσω USB), τις οποίες θα ξαναγεμίζετε όποτε αδειάζουν. Ακόμα, είναι χρήσιμο να αντικαταστήσετε τους λαμπτήρες του νοικοκυριού είτε με οικονομίας είτε, ακόμα καλύτερα, με έξυπνες λάμπες τις οποίες μπορείτε να διαχειρίζεστε με τη φωνή (μέσω Alexa, Siri ή Google Assistant) ή μέσω app από το κινητό ή το tablet, προσαρμόζοντας την έντασή τους για ακόμα πιο αποδοτική λειτουργία.
Προγραμματίστε τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές σας συσκευές να απενεργοποιούνται αυτόματα έπειτα από ορισμένο χρονικό διάστημα αδράνειας. Είναι προτιμότερο από το να μπουν σε standby mode, το οποίο μειώνει μεν σημαντικά την κατανάλωσή τους, αλλά δεν τη μηδενίζει εντελώς. Μιλώντας περί ηλεκτρονικών, κάτι στο οποίο θα μπορούσατε να στοχεύσετε είναι η στροφή στο ψηφιακό περιεχόμενο: το digital δεν χρειάζεται κουτιά –πλαστικά κατά κύριο λόγο– και λοιπές συσκευασίες, ενώ δεν απαιτεί εφοδιαστική αλυσίδα για να φτάσει στα χέρια σας. Ξεχάστε τα φυσικά μέσα (σκληροί ή οπτικοί δίσκοι π.χ.) και εμπιστευθείτε το Cloud. Επενδύστε σε ένα υβριδικό ή εξ ολοκλήρου ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Κάντε την ενεργειακή αποδοτικότητα βασικό παράγοντα επιλογής ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, από ψυγεία και κουζίνες μέχρι τηλεοράσεις και εκτυπωτές. Προτιμήστε μάλιστα προϊόντα με μικρότερου μεγέθους συσκευασίες από ανακυκλώσιμα και βιοδιασπώμενα υλικά όπως και εταιρείες που προωθούν και υποστηρίζουν έναν εξίσου βιώσιμο τρόπο ζωής, επιδεικνύοντας την ανάλογη κοινωνική υπευθυνότητα.
Τα παραπάνω είναι πιθανό να έχουν αυξημένο αρχικό κόστος σε σχέση με συμβατικά προϊόντα και υπηρεσίες, όμως είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το οποίο εξαρτάται από τον τρόπο που τα χρησιμοποιείτε, θα κάνετε απόσβεση, δεδομένης και της αντοχής τους.
Από πού μπορεί να ξεκινήσει κανείς για να στήσει ένα βιώσιμο σπίτι; Αρχικά θα χρειαστεί να επιλέξετε την πλατφόρμα γύρω από την οποία θα δημιουργήσετε το οικοσύστημά σας. Εδώ οι επιλογές είναι κατά βάση τρεις: Google Assistant, Amazon Alexa και Apple Siri. Αν χρησιμοποιείτε Android, τότε η πρόταση της Google είναι μάλλον εκείνη που θα σας καλύψει περισσότερο – το ίδιο με τους χρήστες iOS και τη Siri. Όσο για την Alexa, αποτελεί μια εξαιρετική «ενδιάμεση» επιλογή. Μέσω του ψηφιακού βοηθού θα είστε σε θέση να ελέγξετε το έξυπνο σπίτι σας, προσαρτώντας σε αυτό επιπλέον συστήματα.
Ένας εύκολος τρόπος να περιορίσετε την κατανάλωση ενέργειας είναι μέσω του έξυπνου φωτισμού. Αυτό που χρειάζεστε είναι ένα σύστημα που θα σας επιτρέπει να ελέγχετε τη λειτουργία των λαμπτήρων μέσω Wi-Fi ή/και Bluetooth απ’ όπου κι αν βρίσκεστε στο σπίτι.
Η κορυφαία πρόταση για ένα sustainable σπίτι, πάντως, παραμένει ο έξυπνος θερμοστάτης. Λειτουργεί όπως οι παραδοσιακοί θερμοστάτες, με τη διαφορά ότι μπορείτε να τον ελέγχετε μέσω Wi-Fi, προσαρμόζοντας τη θερμοκρασία σε κάθε δωμάτιο του σπιτιού (ή διατηρώντας την ίδια σε όλους τους χώρους) και ελέγχοντας σε πραγματικό χρόνο πόση ενέργεια καταναλώνετε.
Σε ό,τι αφορά τις σκούπες-ρομπότ, είναι ο αποδοτικότερος τρόπος να διατηρήσετε το σπίτι σας καθαρό. Τέλος, μην αμελήσετε τις έξυπνες πρίζες, οι οποίες θα μετατρέψουν κάθε σας συσκευή σε smart. Εμφανισιακά θυμίζουν τις απλές, παραδοσιακές πρίζες, δηλαδή δεν έχουν καμιά διαφορά από τους εντοιχισμένους ρευματοδότες. Η συνδεσιμότητα WiFi που προσφέρουν όμως θα σας επιτρέψει να τις ενεργοποιείτε και να τις απενεργοποιείτε από το smartphone σας, προγραμματίζοντας τη λειτουργία όποιας συσκευής θέλετε και εξασφαλίζοντας πως δεν θα ξοδεύετε άσκοπα ρεύμα.
Πέρα από το βιώσιμο lifestyle, πώς μπορεί κάποιος να προβεί στις απαραίτητες τροποποιήσεις ώστε να γίνει το ίδιο το σπίτι του λιγότερο ενεργοβόρο; Τα προγράμματα «Εξοικονομώ» προσφέρουν κίνητρα για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών. Μέσω αυτών των προγραμμάτων, που επιδοτούνται από την Ε.Ε., επιτυγχάνεται τόσο η ετήσια εξοικονόμηση σημαντικών χρηματικών ποσών για κάθε σπίτι όσο και η προστασία του περιβάλλοντος χάρη στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, αφού η χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας οδηγεί σε μειωμένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στο περιβάλλον.
Ποιες εργασίες επιδοτούν αυτά τα προγράμματα; Υπάρχουν πέντε βασικές κατηγορίες παρεμβάσεων. Η πρώτη είναι τα «Κουφώματα / Συστήματα Σκίασης / Αερισμός» και περιλαμβάνει εργασίες σχετικά με κουφώματα και πόρτες και την τοποθέτησή τους, συστήματα μηχανικού αερισμού με ανάκτηση θερμότητας. Η δεύτερη κατηγορία αφορά τη θερμομόνωση και προβλέπει εργασίες όπως η θερμομόνωση δώματος εξωτερικά ή η θερμομόνωση στέγης κ.ά. Η τρίτη κατηγορία παρεμβάσεων αφορά τα «Συστήματα Θέρμανσης / Ψύξης» στα οποία περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η τοποθέτηση καυστήρα φυσικού αερίου ή υγραερίου, αντλιών θερμότητας, ενδοδαπέδιας θέρμανσης κ.ά. Η τέταρτη κατηγορία είναι τα «Συστήματα παροχής ζεστού νερού χρήσης» (ηλιακός θερμοσίφωνας κ.ά.). Η πέμπτη αφορά τις «Λοιπές παρεμβάσεις εξοικονόμησης», όπως η εγκατάσταση συστημάτων διαχείρισης ενέργειας (smart home).
Τι σημαίνει «παθητικό κτίριο»; Σύμφωνα με τον Στέφανο Παλλαντζά, πολιτικό μηχανικό του ΕΜΠ και πιστοποιητή παθητικών κτιρίων, πρόκειται για «ένα κτίριο με απόλυτη θερμική άνεση χειμώνα-καλοκαίρι, ένα κτίριο με υψηλού επιπέδου μόνωση και υψηλής απόδοσης κουφώματα, που έχει υψηλή ποιότητα αέρα ακόμα και όταν όλα τα παράθυρα είναι κλειστά».
Γιατί τα κουφώματα ενός κτιρίου είναι σημαντικά; Τα κουφώματα παίζουν ρόλο-κλειδί σε κάθε πρωτοβουλία ενεργειακής αναβάθμισης ενός χώρου. Είναι αυτά που διαχωρίζουν το εσωτερικό από το εξωτερικό περιβάλλον και μέσω της απόδοσής τους συμβάλλουν καθοριστικά στη θερμική άνεση μέσα στο σπίτι. Όπως αναφέρουν και οι εταιρείες κουφωμάτων, το σημαντικότερο στοιχείο που πρέπει να προσέξετε, εφόσον προχωρήσετε σε αντικατάσταση, είναι οι θερμομονωτικές ιδιότητες των κουφωμάτων που θα επιλέξετε. Εάν τα κουφώματά σας είναι παλιά ή ταλαιπωρημένα, κατά πάσα πιθανότητα βιώνετε ήδη τις επιπτώσεις των θερμικών απωλειών που επηρεάζουν την καθημερινότητά σας, τόσο λόγω των δυσάρεστων συνθηκών που δημιουργούνται στο εσωτερικό όσο και λόγω του αυξημένου κόστους θέρμανσης ή ψύξης.
Η λέξη «sustainability» στα ελληνικά μεταφράζεται ως «βιωσιμότητα», αν και αυτό για το οποίο μιλάμε είναι το λεγόμενο «sustainable living», ένας βιώσιμος τρόπος ζωής δηλαδή. Στην ουσία πρόκειται για μια ολόκληρη φιλοσοφία, ένα lifestyle σύμφωνα με το οποίο οφείλουμε να ζούμε ή, έστω, να προσπαθούμε, χωρίς να διαταράσσουμε τη φυσική ισορροπία. Με άλλα λόγια, ελαχιστοποιώντας τους φυσικούς πόρους που χρειαζόμαστε και καταναλώνουμε και επιστρέφοντας στον πλανήτη ό,τι παίρνουμε από εκείνον. Ακόμα κι αν είναι αδύνατη η πλήρης εκμηδένιση του περιβαλλοντικού μας αποτυπώματος, ο στόχος ενός βιώσιμου τρόπου ζωής είναι η μείωσή του στον μέγιστο βαθμό.
