Ο τίτλος της έκθεσης «Manus x Μachina» (ο οποίος αποτελεί παράφραση του Deus ex Machina) είναι εμπνευσμένος από την ταινία του Φριτς Λανγκ «Metropolis», η οποία ξεκινάει και τελειώνει με την επιγραμματική φράση: «Ο μεσολαβητής μεταξύ του μυαλού και των χεριών πρέπει να είναι η καρδιά». Αν υπολογίσουμε τη δυστοπική άποψη του Λανγκ για την τεχνολογία, θα μπορούσαμε να παραφράσουμε αυτήν τη ρήση και να πούμε ότι «ο μεσολαβητής μεταξύ των χεριών και της μηχανής πρέπει να είναι η καρδιά». Αυτό ισχυρίζεται ο Άντριου Μπόλτον, διευθυντής του Ινστιτούτου Μόδας του Μουσείου Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης και επιμελητής της έκθεσης, της πρώτης για την οποία φέρει την αποκλειστική ευθύνη. Η επιτυχία της έχει κάνει τους πάντες να μιλάνε γι' αυτήν, γιατί δεν πρόκειται απλώς για μία έκθεση που είναι αφιερωμένη στη μόδα μιας εποχής ή σε έναν ταλαντούχο σχεδιαστή αλλά που στοιχειοθετεί την πορεία της μόδας μέσα από την εξέλιξη της τεχνολογίας, κυρίως λόγω του ότι η διαφορά μεταξύ τεχνολογίας και ραπτικής στο χέρι είναι πια ελάχιστη. Εξού και ο τίτλος της έκθεσης: «Manus x Machina: Η μόδα στην εποχή της τεχνολογίας».
Η έκθεση καταλαμβάνει δύο κεντρικές αίθουσες του μουσείου: αυτή των Robert Lehman Galleries στον 1ο όροφο και το υπόγειο. Συγχρόνως, έχει γίνει μια καινοτομία, καθώς η σκηνογραφία της είναι αυτή ενός κτιρίου μέσα στο κτίριο. Μπαίνοντας, ο επισκέπτης αντικρίζει ένα από τα πιο θεαματικά κοστούμια που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια. Ένα νυφικό του Καρλ Λάγκερφελντ του 2014 για τον οίκο Σανέλ, τοποθετημένο σε ειδικό βάθρο, με απλωμένη μια ουρά 6 μέτρων που το συμπληρώνει. Η ουρά είναι ιδανικό παράδειγμα του συνδυασμού μηχανικής εκτέλεσης και ραπτικής στο χέρι, καθώς είναι ολόκληρη κεντημένη επάνω σε μοτίβα τα οποία, αφού πρώτα σχεδιάστηκαν με χρυσή μπογιά και μεταφέρθηκαν στο ύφασμα από μηχανή με στρας, στο τέλος κεντήθηκαν με μαργαριτάρια και πολύτιμους λίθους. Ένας καθρέφτης τοποθετημένος ψηλά και πάνω από το ένδυμα προβάλλει τις λεπτομέρειές του από ψηλά.
Ξεκινώντας από το παραδοσιακό métier της υψηλής ραπτικής με εκπληκτικά δείγματα που αποκαλύπτουν τη μεγάλη παράδοση των εργαστηρίων κεντηστρών, προχωρώντας στα φτερά, στα ψεύτικα άνθη και στα συνθετικά μαργαριτάρια, είναι σαν να κοιτάζεις έκθεση γλυπτών και σύγχρονης τέχνης.
Σκοπός της έκθεσης, όμως, δεν είναι να εντυπωσιάσει με τα εξεζητημένα σχέδια και τις περίτεχνες κατασκευές, αλλά, μέσα από 170 υπέροχα ενδύματα υψηλής ραπτικής και prêt-a-porter de lux από τον 19ο αιώνα έως τις μέρες μας, να καταδείξει τη συμβολή της τεχνολογίας σε όλη αυτήν τη διαδικασία. Πλέον η παλιότερη άποψη ότι το αποτέλεσμα της βιομηχανικής παραγωγής και της μηχανής είναι κατώτερο σε ακρίβεια από αυτό ενός καλοραμμένου ρούχου στο χέρι δεν ισχύει. Η σύγχρονη τεχνολογία είναι αναγκαία και θεμελιώδης στην κατασκευή ενός ρούχου, ακόμα κι αν πρόκειται για αποκλειστικό μοντέλο. Ο χρόνος που καταναλώνεται, μάλιστα, είναι εξίσου πολύς και το ότι χρησιμοποιήθηκε μηχανή δεν έχει πια σημασία. Το πέρασμα από τη χρήση της πρώτης μηχανής Singer και το ράψιμο στο χέρι στα υπερσύγχρονα μηχανήματα μαζικής παραγωγής και το 3-D printing το αποδεικνύει. Ο Μπόλτον επιμένει σε αυτό και εξηγεί σε όλους τους τόνους και με κάθε ευκαιρία ότι είναι αυτό ακριβώς που ήθελε να παρουσιάσει: μια έκθεση για τις τεχνικές και τις διαδικασίες κατασκευής, τις κρυφές τεχνικές και την τεχνολογία της μόδας από τον προ-προηγούμενο αιώνα μέχρι σήμερα, που αναλύει, τελικά, το DNA του σύγχρονου ρούχου. Οι ανοιχτές σελίδες από την «Εγκυκλοπαίδεια των τεχνών και επιστημών του 19ου αι.» –η πρώτη φορά που η μόδα συμπεριλήφθηκε στις τέχνες και στις επιστήμες– αποτελούν πρόσθετα τεκμήρια.
Ξεκινώντας από το παραδοσιακό métier της υψηλής ραπτικής με εκπληκτικά δείγματα που αποκαλύπτουν τη μεγάλη παράδοση των εργαστηρίων κεντηστρών, προχωρώντας στα φτερά, στα ψεύτικα άνθη και στα συνθετικά μαργαριτάρια, είναι σαν να κοιτάζεις έκθεση γλυπτών και σύγχρονης τέχνης. Κατεβαίνοντας στο δεύτερο επίπεδο, οι ολόφωτες, κατάλευκες κόγχες προβάλλουν ρούχα με πτυχώσεις, με δαντέλες ή από δέρμα, ενώ μία ακόμα αίθουσα παρουσιάζει τα υφάσματα και την τέχνη του ραψίματος και της κατασκευής του ρούχου, όπως συνέβαινε στα ατελιέ των οίκων υψηλής ραπτικής. Κι όλα αυτά πάντα σε αντιπαράθεση με τη σύγχρονη τεχνολογία, τα κομπιούτερ, το 3-D printing, τη χρήση λέιζερ και τους υπέρηχους. Οι σχεδιαστές που εκπροσωπούνται είναι η πλειονότητα όσων έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορία της μόδας. Η Κοκό Σανέλ και η Μαντλέν Βιονέ, ο Πολ Πουαρέ και η Μαντάμ Γκρε, ο Κριστιάν Ντιόρ και ο Ζιβανσί, ο Ισέι Μιγιάκε και οι δημιουργοί της Comme des Garçons, ο Ιβ Σεν Λοράν και ο Αλεξάντερ Μακουίν, η Μιούτσια Πράντα και ο Τιερί Μιγκλέρ, ο Νόρμαν Νόρελ και ο Πάκο Ραμπάνε, ο Γιότζι Γιαμαμότο και ο Μαρκ Τζέικομπς, ο Καρλ Λάγκερφελντ και η νεότατη Ίρις Βαν Χέρπεν από την Ολλανδία, ο Τουρκοκύπριος Χουσεΐν Σάλαγιαν και η Ελληνίδα Μαίρη Κατράντζου. Όλοι όσοι επηρέασαν καθοριστικά τη μόδα τα τελευταία 100 χρόνια και εξακολουθούν να το κάνουν, όσοι είναι νεότεροι και σύγχρονοί μας, επηρεασμένοι και οι ίδιοι από την εποχή μας, την εξέλιξη της τεχνολογίας και της οικονομίας.
Φωτό: www.racked.com
