Το καπέλο σίγουρα δεν είναι ένα συνηθισμένο αξεσουάρ. Αυτός είναι και ο λόγος που για κάποιους αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εμφάνισής τους, ενώ άλλοι δυσκολεύονται να το εντάξουν σε αυτήν. «Η αλήθεια είναι ότι το καπέλο σε κάνει να ξεχωρίζεις. Είναι το κερασάκι στην τούρτα, αυτή η πινελιά που σου δίνει άλλο στυλ. Αν προσέξεις, έξω στον δρόμο, αυτοί που φορούν καπέλο και το υποστηρίζουν, ξεχωρίζουν. Δεν το έχεις παρατηρήσει;», τονίζει η Λίζα Σαρηγιαννίδου, ιδιοκτήτρια του Savapile, ενός εργαστηρίου κατασκευής ψάθινων καπέλων που μετρά περισσότερο από μισό αιώνα ζωής, το οποίο είχε την τύχη να κληρονομήσει από τον πατέρα της. Πραγματικά, είναι ιδιαίτερα δύσκολο για κάποιον να αποχωριστεί το καπέλο του από τη στιγμή που έχει ταυτίσει την εικόνα του με αυτό. «Το καπέλο προσθέτει στο στυλ κάτι διαφορετικό σε σχέση με ένα ζευγάρι γυαλιά ή παπούτσια, μια τσάντα ή μια ζώνη. Το καπέλο προσθέτει έναν πιο ιδιαίτερο χαρακτήρα», αναφέρει ο Γιώργος Πολυχρονόπουλος, ιδιοκτήτης του Giorgio Hatter. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η άποψη της Κωνσταντίνας Βαφειάδου, δημιουργού των Blanc Ηats. «Το καπέλο, από τη στιγμή που φοριέται, είναι σαν να προσδίδει στο πρόσωπο επιπλέον χαρακτηριστικά και ιδιότητες, κάτι που με συναρπάζει ως ιδέα. Είναι κατά κάποιον τρόπο η επέκταση του κεφαλιού. Επειδή δίνουμε πολύ βάση στο πρόσωπό μας και στο κεφάλι μας, αφού στην ουσία μέσω αυτού επικοινωνούμε με τους άλλους, θεωρώ πως είναι ικανό να διαμορφώσει χαρακτήρα. Οπότε είναι κάτι ισχυρότερο σε σχέση ένα ρολόι, για παράδειγμα».
Αξίζει να αναφερθεί πως στα πιλοποιεία της Αθήνας σταθεροί πελάτες είναι άνθρωποι νέοι αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας, γυναίκες και άνδρες, πρόκειται δηλαδή για ένα αξεσουάρ που δεν κοιτάει το φύλο ή την ηλικία. Ωστόσο, οι περισσότεροι φαίνεται να προτιμούν τα κλασικά καπέλα.
Η Λίζα, ο Γιώργος και η Κωνσταντίνα είναι τρεις διαφορετικοί άνθρωποι τους οποίους ενώνει η λατρεία γι' αυτό το τόσο ξεχωριστό αξεσουάρ, το καπέλο. Όσον αφορά την περίπτωση της Λίζας, από παιδί θυμάται τον εαυτό της να τριγυρνά ανάμεσα στις πρέσες και στις μηχανές ραπτικής, όπου ο πατέρας της επεξεργαζόταν τις ψάθες, ώστε να δημιουργήσει τα καπέλα. Η οικειότητα με τον χώρο του εργαστηρίου ήταν αυτή που έκανε, επίσης, τον Γιώργο και την αδερφή του Βίκυ να ασχοληθούν με την πιλοποιία – ακόμα φέρνουν στη μνήμη τους τα καλοκαίρια που οι δυο τους ήταν μικροί και πήγαιναν στο κατάστημα του πατέρα τους, που είχε κληρονομήσει από τον παππού τους. Λίγο διαφορετική, βέβαια, είναι η περίπτωση της Κωνσταντίνας, η οποία, χωρίς να έχει παρόμοια σχέση ή επαφή με τον κόσμο της αγοράς, κόλλησε το μικρόβιο της δημιουργίας όταν έφτιαξε το πρώτο της καπέλο για τις ανάγκες μιας θεατρικής παράστασης, πράγμα που της κέντρισε το ενδιαφέρον ώστε να ασχοληθεί περισσότερο με αυτήν τη μορφή τέχνης.
Οι χώροι όπου εκτίθενται και πωλούνται τα προϊόντα τους έχουν όχι μόνο αρκετές ομοιότητες, αλλά και διαφορές. Φυσικά, το κοινό σημείο είναι οι πανέμορφες δημιουργίες που συναντά κανείς στα ράφια των καταστημάτων τους. Από κει και πέρα, τα καταστήματα της Λίζας και του Γιώργου, που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, μας ταξιδεύουν σε άλλες εποχές, αφού η αισθητική τους κρατά κάτι απ' όταν πρωτοάνοιξαν αυτές οι επιχειρήσεις. Εντυπωσιασμένος νιώθει κανείς χάρη στα καπέλα και τις τραγιάσκες που συναντά κατά μήκος του καταστήματος του Γιώργου και της Βίκυς στην οδό Βορέου, ενώ, κατεβαίνοντας τα σκαλάκια στο υπόγειο της οδού Ελεούσης για να επισκεφθεί το Savapile, εκτός από τα κασκέτα και τα ψάθινα καπέλα στα οποία ειδικεύεται η Λίζα, έχει την τύχη να αντικρίσει τις πρέσες και τις ραπτομηχανές όπου σιδερώνονται και ράβονται τα καπέλα περισσότερο από πενήντα χρόνια. Λίγο διαφορετικά, βέβαια, θα νιώσει κάποιος όταν επισκεφθεί το Matalou At Home στην οδό Ηπίτου, στο οποίο εκθέτει τα καπέλα της η Κωνσταντίνα, αφού η σύγχρονη αισθητική του χώρου συνάδει με τις μοντέρνες δημιουργίες της.
Αξίζει να αναφερθεί πως στα πιλοποιεία της Αθήνας σταθεροί πελάτες είναι άνθρωποι νέοι αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας, γυναίκες και άνδρες, πρόκειται δηλαδή για ένα αξεσουάρ που δεν κοιτάει το φύλο ή την ηλικία. Ωστόσο, οι περισσότεροι φαίνεται να προτιμούν τα κλασικά καπέλα. Σύμφωνα με την Κωνσταντίνα: «Όσο πιο κλασικό, τόσο περισσότερο πουλάει. Όσο και να αρέσουν τα εκκεντρικά καπέλα, τελικά λίγοι τολμούν τα αγοράσουν». Το καλοκαίρι ειδικότερα τα ψάθινα καπέλα τύπου Panama γίνονται ανάρπαστα, αφού φοριούνται τόσο στις παραλίες όσο και στην πόλη, και τον χειμώνα είναι η εποχή της τραγιάσκας. Όσον αφορά τις προτιμήσεις των τουριστών, βέβαια, συνηθίζουν να επιλέγουν ως αξεσουάρ και ως αναμνηστικό τα κασκέτα τύπου Ζορμπά που αποτελούν το σήμα κατατεθέν των Ελλήνων ψαράδων κι έχουν ταυτιστεί με τη νησιώτικη κουλτούρα.
Ποια είναι, όμως, η διαδικασία κατασκευής ενός χειροποίητου καπέλου; Η Λίζα αναλαμβάνει να εξηγήσει: «Η διαδικασία ξεκινά παίρνοντας μια μικρή λωρίδα ψάθας, την τρέσα. Έπειτα, αυτήν τη μικρή λωρίδα την βρέχουμε και περιμένουμε 5-6 ώρες, ή και όλη τη νύχτα αν χρειαστεί, ώστε να ετοιμαστεί. Έπειτα τη βάζουμε στην ανέμη, την ξετυλίγουμε και ξεκινά το ράψιμο. Από κει και πέρα, περνάμε το καπέλο με κόλλα και το βάζουμε στην πρέσα μαζί με το καλούπι, όπου και σιδερώνεται μία ή δύο φορές, αν χρειαστεί. Όταν βγει από την πρέσα είναι έτοιμο και το μόνο που ίσως χρειαστεί είναι κάποια τελική πινελιά, π.χ. μία κορδέλα».
Το επάγγελμα του πιλοποιού ίσως και να είχε χαθεί εντελώς αν δεν εξακολουθούσαν να το ασκούν αυτά τα νέα παιδιά. Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι ολόκληρος ο τομέας δεν αναπτύχθηκε σχεδόν καθόλου τα περασμένα χρόνια, κάνει τη δουλειά τους ακόμα δυσκολότερη, αφού δεν είναι εύκολο να βρουν εξοπλισμό και μηχανήματα. Όμως, ακόμα και να βρει κάποιος μηχανήματα, η επισκευή και η συντήρησή τους είναι εξίσου δύσκολη υπόθεση. Αν προσθέσει κανείς και το γεγονός πως τα περισσότερα υλικά που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός καπέλου είναι εισαγόμενα και η τιμή τους αρκετά υψηλή, η όλη διαδικασία θυμίζει Γολγοθά. Επίσης, ένα σημαντικό εμπόδιο που συναντούν οι Έλληνες πιλοποιοί είναι η πληθώρα εισαγόμενων καπέλων, κυρίως από την Ασία και την Κίνα. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Λίζα: «Ο πατέρας μου, που το είδος του ανέκαθεν ήταν το καλοκαιρινό καπέλο, μου έλεγε όταν ήμουν μικρή πως πήγαινε στην παραλία και το ενενήντα τοις εκατό του κόσμου φορούσε δικά του καπέλα. Τώρα, αν δω δικό μου καπέλο στον δρόμο, κάνω πάρτι!».
Παρ' όλα αυτά, οι όποιες δυσκολίες έχουν και τη θετική του πλευρά. Ο ανταγωνισμός αυτός ωθεί τους Έλληνες πιλοποιούς να δίνουν όλο και περισσότερη έμφαση στα υλικά και την προσεγμένη κατασκευή, δημιουργώντας έτσι χειροποίητα καπέλα υψηλής ποιότητας. Ο Γιώργος αναφέρει: «Η τέχνη της πιλοποιίας υπάρχει, αλλά το μέλλον της είναι διαφορετικό σε σχέση με παλιότερα. Πλέον, αυτό που πρέπει να κάνουν όσοι ασχολούνται με τα καπέλα είναι να επικεντρώνουν στην ποιότητα. Σύμφωνα με αυτήν τη λογική, υπάρχει μέλλον, τουλάχιστον από τη δική μου οπτική γωνία», ενώ η Λίζα προσθέτει σχετικά με την αξία του χειροποίητου: «Νομίζω πως τα χειροποίητα πράγματα γενικότερα έχουν ψυχή. Αυτό είναι που τα κάνει να ξεχωρίζουν». Χάρη σε αυτήν τους την επιμονή, τα χειροποίητα καπέλα τους έχουν καταφέρει να εδραιωθούν στην κορυφή όσον αφορά τις επιλογές των καταναλωτών. «Ο κόσμος τα έχει εκτιμήσει και ως δουλειά και ως τελικό αποτέλεσμα» λέει η Κωνσταντίνα. Αυτή η ανταπόκριση του κόσμου είναι που τους δίνει ώθηση να συνεχίζουν τη δουλειά τους αλλά και να ονειρεύονται το επαγγελματικό τους μέλλον. Μάλιστα, τον τελευταίο καιρό, χάρη στο Διαδίκτυο αλλά και εκμεταλλευόμενοι τις νέες συνθήκες που δημιουργούνται στην αγορά, επιδιώκουν να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο εξωτερικό και στις διεθνείς πωλήσεις.
