Οι «παροικίες» των Καρπαθίων στην Αττική βρίσκονται στο Μαρούσι και στον Πειραιά, στην Καλλίπολη και στην Αμφιάλη, στην περιοχή του Αγίου Μηνά. Τα παλιά τους καφενεία στο λιμάνι έχουν κλείσει πλέον.
Υπάρχει όμως ακόμα ένα που λειτουργεί σαράντα χρόνια στο κέντρο της Αθήνας και συγκεντρώνει τόσο τους παλιούς όσο και τους νεότερους που μπλέκονται με τους ανθρώπους της αγοράς και τους τουρίστες τις καθημερινές, με τους φοιτητές που μαθαίνουν τα μέρη όπου στήνονται γλέντια στα οποία μπορούν να ξημερωθούν χωρίς να ξοδέψουν μια περιουσία.
Ήταν 1982 όταν τρία αδέρφια από την Όλυμπο της Καρπάθου, ο πατέρας και οι θείοι του Γιώργου Καστελλοριζιού, έστησαν το καφενείο τους στον δρόμο της Ευριπίδου, που μαζί με αυτόν της Σοφοκλέους υπήρξαν από τους πιο εμπορικούς της Αθήνας.
Στις αρχές της λειτουργίας του το μαγαζί τους ήταν ένα καφενείο με τυπικούς μεζέδες «της οδοντογλυφίδας», με γαύρο και γλώσσες μοσχαρίσιες, πατάτες και μελιτζάνες – παράλληλα πουλούσε γάλατα και γιαούρτια. Για κάποια χρόνια λειτουργούσε σε εικοσιτετράωρη βάση, όταν τα τυπογραφεία και τα φασονάδικα άνοιγαν χαράματα, με αποτέλεσμα ο δρόμος να έχει συνέχεια ζωή και κάθε πολυκατοικία το δικό της κυλικείο.
Άνθρωποι που δούλεψαν κάποτε στην Ευριπίδου και στους γύρω δρόμους επιστρέφουν στο κέντρο, γιατί «το καφενείο δεν το αλλάζεις εύκολα».
Ο Γιώργος μπήκε στο μαγαζί το 2002 με σκοπό να βοηθήσει για λίγα χρόνια τον θείο του που είχε μείνει να κρατάει το μαγαζί και τελικά τον βρίσκουμε εκεί και σήμερα. Εκείνος άρχισε να προσθέτει πράγματα στο μενού του Καστέλλου –όνομα που προκύπτει από το επίθετό του–, χωρίς όμως να αλλοιώσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα του καφενείου που κληρονόμησε.
Από το νησί τού στέλνουν κατσικίσιο αρμυροτύρι που είναι όνομα και πράμα, κουσουμά, όπως λένε τα κριθαρένια παξιμάδια, γυαλόχορτο, που είναι σαν το κρίταμο και μπαίνει μαζί με το τυρί και τα παξιμάδια σε ένα πιάτο για να κάνουν μεζέ για τη ρακή.
Του βάζουν στο πλοίο και ψιλοελιές, ψιλοκούλουρα (μεγάλα στρογγυλά κουλούρια πασπαλισμένα με σουσάμι, στο εσωτερικό των οποίων τοποθετούνται δώδεκα ζυμαρένιες λωρίδες, κάθετα και οριζόντια, έτσι που να διασταυρώνονται σχηματίζοντας μικρά τετράγωνα μεταξύ τους), κάππαρη, μένουλα παστή, τα θράλαψα που πιάνει ο πατέρας του και βγαίνουν ζουμερά από το τηγάνι του. Από την κοντινή Βαρβάκειο παίρνει γαύρο και αθερίνα, προσφυγάκια και χταπόδια.
Πλέον, ο Γιώργος ανοίγει το μαγαζί στις οκτώ το πρωί και το κλείνει κατά τις έντεκα, αναλόγως βέβαια – αν έχει κόσμο θα κάτσει, μπορεί και μέχρι τις δύο. Δυο Σάββατα τον μήνα το ξημερώνουν στην Ευριπίδου, δεν είναι στάνταρ ποια είναι αυτά, αλλά μόλις κυκλοφορήσει και ανέβει στο Facebook ότι θα στηθεί εκεί γλέντι καρπαθιώτικο, το μαγαζί γεμίζει.
Στη μουσική της Καρπάθου κυριαρχεί η λύρα, η οποία συνοδεύεται από λαούτο. Στη βόρεια πλευρά του νησιού, απ’ όπου κατάγεται και ο Γιώργος, παίζουν και τσαμπούνα – την έχει και ήχο κλήσης στο κινητό του.
Οι σκοποί είναι συγκεκριμένοι, εβδομήντα έξι στο σύνολο, πάνω σε αυτούς πατάει κάθε τραγουδιστής για να σκαρώσει τις αυτοσχέδιες μαντινάδες του – κανείς δεν τραγουδάει μαντινάδες που έχουν ξαναειπωθεί.
Ο γηραιότερος ή ο πιο έμπειρος του γλεντιού θα πει πρώτος μία και οι υπόλοιποι που συμμετέχουν θα συνεχίσουν ακολουθώντας τη θεματολογία που εκείνος όρισε μέχρι να την εξαντλήσουν, ώσπου να πει και ο τελευταίος τη δική του. Μπορεί το θέμα που θα πιάσουν να είναι η ξενιτιά και τα χωριά που ερημώνουν τον χειμώνα, μπορεί να τραγουδούν για κάποιους φρεσκοπαντρεμένους.
Στα γλέντια του Καστέλλου θα ξεκινήσουν παίζοντας τα «γνωστά», σαν τη «Μαρμαροκολόνα», που χορεύεται σούστα, αλλά πάντα με κάποιον τρόπο καταλήγουν να κάνουν καθιστό γλέντι με μαντινάδες της στιγμής.
«Εμείς, ως η νεότερη γενιά, προσπαθούμε να τηρήσουμε τα έθιμα ακόμα και όταν παίζουμε εδώ. Δεν είναι εύκολο βέβαια γιατί δεν είμαστε όλοι από το ίδιο χωριό και όταν τραγουδάει ένας Κατοχωρίτης, πρέπει να του παίξεις άλλους σκοπούς από αυτούς που θα παίξεις για έναν από την Όλυμπο, απ' όπου κατάγεται ο Γιώργος, ή από τη Σπόα, που είναι το δικό μου χωριό», όπως μου εξηγεί ο Γιάννης Λίγνος, ένας από τους μουσικούς που συχνάζουν και παίζουν στο καφενείο. Ένα παραδοσιακό γλέντι στο νησί δεν διαρκεί λιγότερο από έξι-εφτά ώρες.
Όσο γι’ αυτά που γίνονται στην Ευριπίδου, ο Γιάννης θυμάται να έχουν ξεκινήσει τα όργανα στις έξι το απόγευμα και να σταμάτησαν στις έξι το πρωί. Κάτι παρόμοιο έγινε και πολύ πρόσφατα, πριν από περίπου μία εβδομάδα.
«Μαζευόμαστε παρέες από το νησί εδώ, αλλά έχει πάει από στόμα σε στόμα το μαγαζί και γεμίζει, και μας αρέσει αυτό. Εμείς δεν είχαμε ποτέ ένα μέρος στην Αθήνα που να προβάλει την καρπαθιώτικη μουσική, και εγώ, όταν πρωτοξέκινησα να έρχομαι εδώ, ήμουν με φίλους μας Κρητικούς και παίζαμε τα δικά τους. Μόλις βάλαμε και το καρπαθιώτικο στοιχείο, είχε μια ανταπόκριση που δεν την περίμενα. Το άλλο σημαντικό σε αυτό το μαγαζί είναι οι τιμές του, γιατί όταν παίζουμε εμείς εδώ θα καλοπεράσεις, θα φας και θα πιεις χωρίς να δώσεις πολλά».
Τις πιο ήσυχες μέρες είναι πολύ πιθανό να κάθεστε δίπλα σε κόσμο που έχει ξεκινήσει από την Ελευσίνα και τον Πειραιά, από τη Νέα Ιωνία και του Ζωγράφου, από το Περιστέρι και το Αιγάλεω, ανθρώπους που δούλεψαν κάποτε στην Ευριπίδου και στους γύρω δρόμους και επιστρέφουν στο κέντρο, γιατί «το καφενείο δεν το αλλάζεις εύκολα», σύμφωνα με τον Γιώργο.
Περιμένει να ετοιμάσει η μητέρα του μακαρούνες, τα χειροποίητα ζυμαρικά της Καρπάθου που πλάθει η ίδια με τον παραδοσιακό τρόπο. Όταν φτάσουν στα χέρια του θα τις κάνει με κρεμμύδι και θα τις λούσει με αυτό μαζί με το λάδι και το βούτυρο από το τσιγάρισμά του, θα τρίψει από πάνω και αρμυροτύρι. Από την κοντινή Κάσο η μητέρα ενός φίλου του τού στέλνει τα ξακουστά και μικροσκοπικά κασιώτικα ντολμαδάκια με μοσχαρίσιο κιμά, να τα ζητήσετε, είναι φανταστικά.
Τους τοίχους του μαγαζιού κοσμούν (κυρίως) φωτογραφίες από την Όλυμπο αλλά και ένα σκίτσο-αφίσα που γράφει «Kafenio Kastello». «Το κέντρο της Αθήνας. Περιτριγυρισμένοι από έναν κόσμο σε κρίση και γενικευμένη καταστροφή, μια μικρή ομάδα χαρακτήρων αντιστέκεται στο τέλος προς το οποίο μοιάζει αναπόφευκτα να οδεύει».
Πρόκειται για μια μικρού μήκους ταινία του Μιγκέλ Ανχέλ Χιμένεθ από το 2018, η οποία κέρδισε το α' βραβείο στο Φεστιβάλ Alcine και είναι διαθέσιμη στο Vimeo.
Όταν ο Ισπανός σκηνοθέτης έκανε μια στάση στην Αθήνα μέχρι να βρεθεί στη Νίσυρο για τα γυρίσματα του «Una ventana al mar / Παράθυρο στη θάλασσα» με τους Έμα Σουάρεζ και Ακύλλα Καραζήση, βρέθηκε τυχαία και στο καφενείο της Ευριπίδου και τελικά το μετέτρεψε σε σκηνικό.
«Έμενε απέναντι, στο ξενοδοχείο του Ευριπίδη, και ένα απόγευμα ήρθε με την ομάδα του να πιουν καφέ και να χρησιμοποιήσουν το ίντερνετ για να στείλουν τα mail τους, μια και δεν έπιανε καλά αυτό του ξενοδοχείου. Εκείνη την ώρα εμφανίστηκαν και κάτι φίλοι από το Θησείο και το Μοναστηράκι, κάτι παιδιά με μπουζούκια και έπαθαν σοκ οι Ισπανοί. Μου είπε λοιπόν ο σκηνοθέτης “θα σου κάνω μια ταινία, αν θέλουν να παίξουν κι αυτοί” και όντως έκανε γυρίσματα δύο μέρες.
Το συγκινητικό είναι πως όταν πια είχαν την είχαν ετοιμάσει την ταινία, πήραν το αεροπλάνο, ήρθαν στην Ελλάδα, νοίκιασαν προτζέκτορα και έκαναν την πρώτη προβολή εδώ πέρα. Και όταν κέρδισαν το βραβείο, μου έστειλαν κάποια χρήματα για να τα μοιράσω στους πρωταγωνιστές».
Υπάρχουν και φανέλες του Εθνικού στους τοίχους, «αυτή ήταν η μεγάλη ομάδα του Πειραιά όταν ήμουν παιδί». Της έμεινε πιστός, γι’ αυτό την Κυριακή το Καστέλλο δεν σερβίρει, είναι η μέρα που πάει γήπεδο.
Ευριπίδου 88, 210 3212789
Kafenio Kastello
