Δεν πάει πολύς καιρός από τότε που τα μαγαζιά της Αθήνας, τα καφέ και τα brunchάδικα, τα στριτφουντάδικα και οι third wave φούρνοι είναι λες κι έχουν μπει σε έναν αγώνα δρόμου για το ποιος θα φτιάξει το καλύτερο σάντουιτς της Αθήνας. Οι ιδέες είναι πολλές, ο ανταγωνισμός μεγάλος, οι καλοί του είδους πολλοί, τα σάντουιτς δεν απλώς μια πρόχειρη λύση φαγητού αλλά συχνά αντιμετωπίζονται ως ένα προσεγμένο γεύμα, με εκλεκτά υλικά και πολύ ενδιαφέροντες συνδυασμούς. Εύχομαι να μην τελειώσει αυτός ο αγώνας, οι θεατές περνάμε καταπληκτικά.
Παρ' όλα αυτά, είναι πάρα πολλές εκείνες οι στιγμές που το σάντουιτς είναι παραπάνω από αυτό που θέλει κανείς να φάει. Υπάρχει μια πολύ απλή, εύκολη συνταγή που όμως για κάποιον λόγο δεν σερβίρεται παντού. Το all time classic τοστ δεν αναγράφεται πια τόσο συχνά στους καταλόγους των νέων αφίξεων της πόλης, παρότι όλοι μπορούν να το φτιάξουν, όλοι το αγαπούν, όλοι κάποια στιγμή θα το αναζητήσουν.
Σε αντίθεση με το σάντουιτς, που συνήθως θα το πάρουμε όπως μας το προτείνουν, το τοστ φανερώνει τις ιδιοτροπίες μας στο φαγητό. Εγώ για να το φάω θα το κόψω στη μέση, στο σημείο όπου η τοστιέρα δημιουργεί αυτήν τη γνωστή διαγώνια χαρακιά, ή θα το κόψω μικρές μικρές μπουκιές με τα χέρια μου, ο Γιώργος που φωτογράφισε τα περισσότερα από τα τοστ που αναφέρονται στο κείμενο φροντίζει να τρώει το τοστ του κυκλικά, πρώτα γύρω-γύρω για να φύγει η κόρα που δεν του αρέσει τόσο – κρατάει για το τέλος την καρδιά του.
Υπάρχουν κάποια μπαρ στην πόλη που αν ποτέ σταματήσουν να σερβίρουν το τοστ τους, πιστεύω ότι θα υπάρξουν έντονες διαμαρτυρίες.
Συζητώντας το θέμα στο γραφείο, ανακάλυψα ότι υπάρχουν πολέμιοι της τοστιέρας που χαράζει διαγώνια το τοστ. Ακούστηκαν ατάκες όπως «αυτή η τοστιέρα μπορεί να με κάνει έξαλλο» / «το τοστ μου το θέλω ολόκληρο», ενώ συνάδελφος τοποθετήθηκε πιο ψύχραιμα στο ζήτημα λέγοντας πως δεν βρίσκει τον λόγο να καίγεται και να να γίνεται «κριτσανιστό» σε ένα σημείο το τοστ.
Το πρώτο συσκευασμένο λευκό ψωμί κομμένο σε φέτες ήταν το Κρις Κρις, το οποίο εμφανίστηκε στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του ‘60 από την μπισκοτοβιομηχανία Αλλατίνη. «Βλέπαμε διαφημίσεις του στα περιοδικά, αλλά στα σπίτια δεν υπήρχαν τοστιέρες, αλείφαμε το ψωμί με βούτυρο και το τρώγαμε ωμό, η έννοια του τοστ δεν υπήρχε, το τυρί κομμένο σε φέτες ήρθε χρόνια μετά, τα μπακάλικα δεν διέθεταν τα μηχανήματα κοπής, αυτά ήρθαν με τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ» θυμάται η Αργυρώ Μποζώνη.
Η ίδια μού έμαθε κάτι που δεν είχα ξανακούσει ποτέ, ότι η Αθήνα έμαθε να τρώει τοστ από ένα after μαγαζί της δεκαετίας του ‘70, το Tost Time, που βρισκόταν Τσακάλωφ και Ηρακλείτου γωνία. Εκείνη άρχισε να το επισκέπτεται στα δεκαέξι της, μετά τις συναυλίες στο θέατρο Λυκαβηττού. Μεγαλώνοντας έγινε το «βρόμικο» που έτρωγε μετά από μια έξοδο στα χοτ στέκια της εποχής, τα Παπάκια, τον Ηριδανό, το Dada, το Bright Shoe, το Wild Rose, το Memphis.
«Tότε, αν ξενυχτούσες, οι επιλογές που είχες σε φαγητό ήταν να πας σε κάποιο πατσατζίδικο ή στο La Minute στη Σκουφά για σούπα, δεν υπήρχαν επιλογές για να φας στο χέρι. Όταν άνοιξε το Tost Time δημιούργησε ουρές, ήταν το πιο διάσημο τοστάδικο και το μοναδικό, πήγαινε όλη η Αθήνα. Το είχε ένας άνθρωπος που δούλευε σαν μηχανή, έφτιαχνε τα τοστ με πολύ γενναίες δόσεις βουτύρου ενώ δίπλα στην ψωμιέρα είχε κάτι σαν κάδο απορριμμάτων και εκεί πετούσε τα λεφτά, μιλάμε για τσουβάλια λεφτά, πουλούσε απίστευτες ποσότητες».
Μολονότι τα «παραδοσιακά» υλικά με τα οποία φτιάχνεται είναι δύο, με τυρί και γαλοπούλα ή ζαμπόν κάποτε, καμιά φορά το πώς τρώει ο καθένας το τοστ του μοιάζει με το πώς παραγγέλνει το ποτό του. Yπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν άλλο τζιν από μια συγκεκριμένη μάρκα, κάποιοι δεν αντέχουν το αγγούρι στο τζιν τόνικ τους και άλλοι το ζητάνε μόνο έτσι.
Πάνω κάτω, το ίδιο συμβαίνει και με το τοστ. Όσες φορές έχουν ξεχάσει να βάλουν ντομάτα μού έχουν χαλάσει (ή έτσι πιστεύω για λίγο) τη μέρα. Αν δεν το πάρω απ’ έξω, στο σπίτι θα προσθέσω και μουστάρδα, πάντα. Έχω φίλη που μου έχει κάνει ολόκληρη ανάλυση γιατί στο τοστ πρέπει να αντικαθιστώ το αλλαντικό με μια έξτρα φέτα τυρί.
Και μια και ανέφερα το ποτό, υπάρχουν κάποια μπαρ στην πόλη που αν ποτέ σταματήσουν να σερβίρουν το τοστ τους, πιστεύω ότι θα υπάρξουν έντονες διαμαρτυρίες. Ευτυχώς, εκτός από εκείνα τα παλιά στέκια που το κρατάνε ακόμα, το ξαναθυμούνται και κάποια νέα.
Το τοστ στο The Architects of Time
Στην καρδιά του κέντρου της πόλης αυτή η νέα άφιξη-νέο στέκι της indie Αθήνας είναι ένα casual bar-restaurant που το βράδυ αποτίει κοκτέιλ-φόρο τιμής στο έργο του Vangelis και μας κάνει να χορεύουμε με ηλεκτρονικούς ήχους. Εκεί η Βιβή Λαμπροπούλου υπογράφει ένα δημιουργικό μενού που θα ακολουθεί την εποχικότητα με μεσογειακά πιάτα για όλες τις ώρες της ημέρας, πολλές εγχώριες πρώτες ύλες, νησιώτικα τυριά και αλλαντικά.
To πρωί προτείνει μια comfort ομελέτα φούρνου με μανιτάρια, πιπεριά, ντοματίνια και γραβιέρα Τήνου, ένα deep fried Croque Madame, αλμυρά pancakes με κατίκι Δομοκού, τραγανό ψιλοκομμένο παστράμι ωρίμανσης, baby ρόκα και αυγό ποσέ, open vegan σάντουιτς σε χειροποίητο ψωμί, ψητά λαχανικά, μαριναρισμένο τόφου και πέστο βασιλικού.
Πρώτο-πρώτο στον κατάλογο θα βρείτε και ένα τοστ, «μπορεί να θες τσιμπήσεις κάτι, αλλά να μην έχεις διάθεση για αυγά και πολλά-πολλά, μπορεί να θες απλώς να φας κάτι για να πάρεις τις βιταμίνες σου», όπως εξηγεί η σεφ που χρησιμοποιεί XL φέτες ψωμί μπριός, «που είναι το ιδανικό τοστ γιατί είναι από μόνο του βουτυρένιο», μέσα στις οποίες βάζει διπλό τυρί γκούντα και διπλή γαλοπούλα καπνιστή προκειμένου να τις καλύψει απ’ άκρη σε άκρη. Γιατί καλύτερο από ένα τοστ είναι ένα μεγαλύτερο τοστ.
The Architects of Time, πλατεία Αγίων Θεοδώρων 3, 6980 279538
Στο Alphaville
Η Βιβή Λαμπροπούλου του The Architects of Time προτείνει άλλο ένα αθηναϊκό τοστ κι αυτό είναι του Alphaville. «Τα τρώω δυο-δυο, είναι το τοστ που ξέρουμε όλοι, αλλά η Μαίριλιν το έχει αναγάγει σε επιστήμη», όπως λέει η σεφ. Σε ένα σκιερό σημείο στον πεζόδρομο της Σαλαμίνος στον Κεραμεικό, το Alphaville είναι ένα από τα πιο κλασικά στέκια της περιοχής που έχει το δικό της κοινό, αυτούς που ψάχνουν μέρη χαλαρά, τα οποία κινούνται μεταξύ καφενείου και μπαρ και ενδείκνυνται για πολλές και οικονομικές μπίρες.
Ποιο είναι, λοιπόν, το κόλπο της Μαίριλυν που αρέσει τόσο στη Βιβή; Πρόκειται για τον πολύ απλό, αλλά απαράβατο κανόνα, ότι το τυρί πρέπει πάντα να μπαίνει πρώτο πάνω στο ψωμί και να αγκαλιάζει τη γαλοπούλα. Το αφήνει να ξεροψηθεί, έτσι που το τυρί σχηματίζει στις άκρες αυτά τα συμπαγή κομματάκια που κάποιοι δεν τα αφήνουμε αν πέσουν στο πιάτο, τα τρώμε όπως εκείνα τα υλικά που περισσεύουν στα κουτιά της πίτσας.
Σαλαμίνος 37, Κεραμεικός, 215 5052001
Στο Λούβρον
Απέναντι από το Μουσείο Γουλανδρή στέκεται ένα καφενείο που πρωτοάνοιξε πριν από ογδόντα πέντε χρόνια και πήρε το όνομά όχι από το γνωστό παρισινό μουσείο αλλά από ένα χωριό της Ηλείας, απ' όπου καταγόταν η συζύγος του πρώτου ιδιοκτήτη.
Πριν από περίπου δύο χρόνια το μαγαζί άλλαξε χέρια, πέρασε στην ομάδα του δημοφιλούς It’s a Βίλατζ της Κυψέλης και ανανεώθηκε, παρέμεινε καφενείο, αλλά απέκτησε μια πιο κομψή, μοντέρνα και ρετρό αισθητική, διατηρώντας αναλλοίωτα κάποια από τα στοιχεία της ιστορίας του, όπως το μωσαϊκό του και η τεχνοτροπία που δούλευε επί μήνες ένα αγιογράφος στο ταβάνι του.
Εκτός από τους κλασικούς with a twist μεζέδες που προσφέρει, φτιάχνει και ένα τοστ που οι Νεοπαγκρατιώτες τιμούν. Αντί για το συνηθισμένο ψωμί του τοστ, στο Λούβρον κόβουν φέτες από τα ζυμωτά προζυμένια καρβέλια που προμηθεύονται από τον γειτονικό φούρνο του Πιέτρη, το φρυγανίζουν, το γεμίζουν με τυρί, γαλοπούλα και ντομάτα.
Φυσικά μπορείτε να αλλάξετε τη δομή του, για παράδειγμα η Ηρώ το παραγγέλνει χωρίς αλλαντικό, με τυρί-ντομάτα-μαγιονέζα, «γιατί αν αντικαταστήσεις τη γαλόπουλα με μία ακόμα φέτα τυρί, αυτό κολλάει και στα δυο ψωμιά», έτσι της αρέσει περισσότερο. Η έτερη Παγκρατιώτισσα Ερασμία επιλέγει το τοστ του Λούβρον γιατί έτσι όπως είναι μπόλικο της θυμίζει το τοστ που της έφτιαχναν όταν ήταν παιδί, με τέτοιο ψωμί και φέτα, και γιατί είναι «χορταστικό».
Ερατοσθένους 6, Παγκράτι, 2107016594
Στο Odeon
Ξεκίνησε να λειτουργεί το 1988 και σε αντίθεση με το κοντινό Λούβρον, αυτό το καφενείο-μπαρ έχει πάρει το όνομά του από το ομώνυμο παρισινό εθνικό θέατρο, άλλωστε το ζευγάρι που το δημιούργησε ήθελε να μοιάζει λες και θα μπορούσε να είναι τοποθετημένο στη γαλλική πρωτεύουσα. Η μητέρα του Δημήτρη, που συνεχίζει το μαγαζί των γονιών του, ήταν Γαλλίδα και είχε αναλάβει και τη διακόσμηση. Η πρόσοψή του είναι αναλλοίωτη από τότε που το μαγαζί λειτουργούσε ως η ΕΒΓΑ της γειτονιάς. Πλέον στην ανηφορική Μάρκου Μουσούρου, Μετσιώτες, Παγκρατιώτες και λοιποί μποέμ, αν έχουν πιάσει το τραπέζι τους, μπορεί να ξεκινήσουν πίνοντας εκεί τον απογευματινό τους καφέ και να συνεχίσουν με ποτά, μπίρες και τσίπουρο μέχρι το βράδυ.
Ακόμα και την ώρα που πέφτει ο ήλιος, ενώ τα φλιτζάνια και τα ποτήρια του καφέ μαζεύονται από τα τραπέζια, υπάρχουν θαμώνες που ακόμα και με την μπίρα τους θα ζητήσουν «ένα τοστάκι». Είναι απλό, αλλά έχει ένα ατού, έρχεται με πατατάκια.
Μάρκ. Μουσούρου 19, 210 9223414
Στο Galaxy
Εκεί που σερβίρουν το πιο εμβληματικό τοστ της Αθήνας, με διαφορά. Aπό τότε που ο Γιάννης Αλαμπάνος ‒ή κύριος Γιάννης για τους περισσότερους– έστησε την πρώτη δική του μπάρα, που έμελλε να γίνει ιστορική για την Αθήνα, το 1972 ψήνει αυτό το τοστ που προσωπικά θεωρώ πως είναι το καλύτερο bar food της πόλης, ίσως και του κόσμου, και δεν είμαι η μόνη. Συνέχισε να το φτιάχνει και στη δεύτερη διεύθυνση όπου λειτουργεί το Galaxy μέχρι σήμερα, στον ίδιο δρόμο, πέντε νούμερα παρακάτω.
Στο κομψό και αναλλοίωτο στον χρόνο μπαρ που λειτουργεί σε μια στοά της Σταδίου ο χώρος μυρίζει όλο το βράδυ βούτυρο από το ψωμί που φρυγανίζεται για να κοπεί σε μικρά τετράγωνα που μπορούν να μοιραστούν εύκολα οι παρέες που πίνουν μαζί. Η δική τους παραλλαγή στο τοστ είναι ότι βάζουν και λίγο πιπέρι μέσα. Aλλά αυτό που το κάνει πραγματικά μοναδικό είναι πως παρότι πρόκειται απλώς για ένα τοστ έχει καταφέρει να ανήκει σε εκείνα τα φαγητά που ξυπνούν συναισθήματα και αναμνήσεις, αποτελεί κομμάτι της θαλπωρής που προσφέρει σε γενιές και γενιές θαμώνων εδώ και πενήντα χρόνια ένα ποτάδικο-ζωντανή ιστορία της πόλης.
Σταδίου 10, 210 3227733
Στο Πλάι
Στο νέο στέκι του Κουκακίου ετοιμάζουν λίγα, μικρά πιάτα, μεζέδες για να μην πίνουμε τα φυσικής και ήπιας οινοποίησης κρασιά που φιλοξενούν, το Καμπάρι ή όποιο απλό ποτό προτιμάτε ξεροσφύρι. Έχουμε φάει εκεί φρούτο με τυρί και τυλιχτό με ψάρι που το περνάνε από το φλόγιστρο, προσθέτουν φινόκιο και μαγιονέζα. Το φαγητό είναι εμπνευσμένο από καφενεία αλλά και από τα δύο πιο παλιά και εμβληματικά μπαρ της Αθήνας. Καθώς λοιπόν ο Γιώργος Σουμπάσης ήθελε να έχουν ένα πιάτο-homage στο τοστ που προσφέρουν το Galaxy της Σταδίου και στο Αu Revoir της Πατησίων, η Μαρίνα Φαρασοπούλου ετοιμάζει (ένα πιο σκληρό και λιγότερο βουτυράτο από μπριός) πατατόψωμο και το γεμίζει με δύο τυριά, με γραβιέρα και φλαμπούρι – είχαν ξαναπροσφέρει τοστ στο Morning bar.
Στο Πλάι μπορούμε να το συνοδεύσουμε το τοστ με ένα μικρό πιατάκι με παστουρμά και ένα τουρσί που μέχρι τώρα είναι καυτερές πιπεριές από την Ευριπίδου. Η Μαρίνα αγοράζει τα τυριά και το αλλαντικό της από τα Καραμανλίδικα του Φάνη και μαζί με το πατατόψωμό της σερβίρει ένα πραγματικά νόστιμο τοστ, κάτι παραπάνω από ένα γρήγορο σνακ για να μας κρατήσει.
Πλάι, Ζαν Μωρεάς 15, Κουκάκι
Στον Τιτάνα
Στη γειτονιά του Νέου Κόσμου, σε ένα μαγαζί ελάχιστων τετραγωνικών, δυο φίλοι, o Λεωνίδας Δεληγιάννης και ο Μίλτος Κοντογιάννης, συγκέντρωσαν αντικείμενα design για να φτιάξουν ένα στέκι απρόβλεπτο και χύμα, ένα καφενείο για τους thirtysomething.
Στον Τιτάνα βγάζουν μαρμελάδα και φιστικοβούτυρο, γάλα με τσίριος ή κόκο ποπς για πρωινό, κρέμα σοκολάτα και βανίλια για γλυκό, υποβρύχιο και ένα φανταστικό λουκούμι που έχουν βρει, ενώ το δικό τους τοστ είναι ανοιχτό, το λένε ψωμί με γαλοπούλα και τυρί και είναι ακριβώς αυτό, «γιατί στα κλασικά καφενεία δεν σου φτιάχνουν κανονικό τοστ, ψωμί και τυρί θα σου βγάλουν», έτσι το εξηγούν.
Σισμάνη 18, Νέος Κόσμος
Στο Φίλιον
Από τότε ακόμα που λεγόταν Dolce, οι θαμώνες ενός από τα πιο ιστορικά μαγαζιά της Αθήνας απολάμβαναν τον καφέ τους τσιμπώντας και ένα τοστ. Στο Φίλιον, όπως ονομάστηκε το μαγαζί από την οικογένεια Νέζη το 1992, ψήνουν μέχρι σήμερα το «παραδοσιακό» τοστ με τυρί και ζαμπόν, τυρί και γαλοπούλα ή σκέτο τυρί ένταμ, μάλιστα, έχοντας προσαρμοστεί στα δεδομένα του σήμερα, το έχουν συμπεριλάβει και στο delivery μενού τους. Η ιδιαιτερότητα αυτού το τοστ είναι ότι τα τελευταία τριάντα χρόνια το έχει γευτεί η διανόηση της Αθήνας, συγγραφείς, ποιητές και εκδότες, δημοσιογράφοι και πολιτικοί. Αν και τόσο λιτό, είναι ένα από τα πιο κλασικά της πόλης.
Σκουφά 34, Κολωνάκι, 210 3612850
Στο Λοκάλι
Στην «ελληνική pub» του Ψυρρή, που διαθέτει μία από τις πιο όμορφες αυλές του κέντρου και μία από τις πιο κουλ ταράτσες, το πρωί βρίσκουμε ένα μενού με αφράτες τηγανίτες, τις οποίες μπορούμε να συνδυάσουμε με θυμαρίσιο μέλι, σιρόπι σφενδάμου, σάλτσα σοκολάτας και φουντούκια, αυγά σε διάφορες εκδοχές, energy bowls όπως αυτό με το compote αχλάδι με κουρκουμά, αμυγδαλοβούτυρο, αλμυρή καραμέλα καρύδας και νιφάδες αμυγδάλου.
Παρά τη δημιουργικότητα που φροντίζει να χαρακτηρίζει τη νόστιμη κουζίνα του μέχρι αργά το βράδυ, στο Λοκάλι, εκεί που πιστεύουν ότι τα κεφτεδάκια πάνε με το τζιν τόνικ και μας έπεισαν γι’ αυτό, ψήνουν και τοστ μέσα σε όλα. «Έχουμε ένα απλό, νόστιμο τοστ, η καλύτερη περιγραφή του είναι “τίμιο”. Το μενού έχει πολλές επιλογές και για πρωινό και για brunch και συνήθως δεν το διαφημίζουμε, όμως πάντα πρέπει να υπάρχει ένα τοστ, γιατί κάποιες φορές το μόνο που θες είναι απλώς ένα τίμιο, νόστιμο τοστ», όπως λένε. Το αλλαντικό τους είναι γαλοπούλα, το τυρί τους κασέρι.
Σαρρή 44, Ψυρρή, 690 6103005
Στο Τυροκομείο Κωσταρέλου
Ήταν 1937 όταν η οικογένεια Κωσταρέλου ξεκίνησε να φτιάχνει τυρί και γιαούρτι με γάλα από το δικό της κοπάδι ζώων, παραδοσιακές συνταγές που σερβίρονταν στο ταβερνάκι που διατηρούσε στην κεντρική πλατεία Μαρκόπουλου. Τη δεκαετία του ’60 δημιούργησε το τυροκομείο της στην ίδια περιοχή, στο Μαρκόπουλο, επεκτείνοντας τη μικρή παραγωγή γαλακτοκομικών σε μια πιο ολοκληρωμένη και δομημένη παραγωγική διαδικασία.
Αυτό το τυροκομείο τροφοδοτεί σήμερα τα deli καταστήματα με το όνομα Κωσταρέλος, όπου τα εκλεκτά τυριά και τα γαλακτοκομικά, μαζί με άλλα επιλεγμένα προϊόντα από μικρούς Έλληνες παραγωγούς, αξιοποιούνται και σε ένα μενού με πολύ νόστιμα σάντουιτς. Ανάμεσα σε άλλες, πιο πληθωρικές συνταγές, υπάρχει και ένα γκουρμέ τοστ φτιαγμένο με το δικό τους πινακωτύρι και καπνιστή γαλοπούλα Καρδίτσας σε φέτες σταρένιου ψωμιού – σε μερικά καταστήματα μπορείτε να το φάτε επιτόπου, να το πάρετε στο χέρι, ενώ οι περισσότερες διευθύνσεις του διαθέτουν και υπηρεσία delivery.
Πατριάρχου Ιωακείμ 30-32, Κολωνάκι, 210 7259000 / Καραγιώργη Σερβίας 3-5, Σύνταγμα, 210 3220600 / Ειρήνης 2, Νέα Σμύρνη, 210 9327000 / Λεωφ. Κηφισίας 37Α, (Golden Hall), Μαρούσι, 210 6890222 / Λεωφ. Μαραθώνος 96, Παλλήνη, 210 6664559
