Την πρώτη φορά που παρακολούθησα θέατρο Κωφών, νόμιζα ότι ο χρόνος κυλούσε πολύ αργά ή μάλλον πολύ διαφορετικά. Βυθίστηκα μέσα στο έργο και σε έναν κόσμο διαφορετικό. Το περιθώριο άρχισα να αλλάζει σχήμα. Ήμουν εγώ. Όσες φορές ταξιδεύω, προσπαθώ να βλέπω τις παραστάσεις στα θέατρα κωφών. Εκεί τα πράγματα είναι λίγο πιο απλά, πιο εύκολα, πιο αποδεκτά. Οι κωφοί δεν αποτελούν εξαίρεση στην τέχνη.
Στην Ελλάδα, το Θέατρο Κωφών έγινε με έναν τρόπο σχεδόν ηρωϊκό, πριν από 30 χρόνια από τη Νέλλη και τον Στρατή Καρρά. Μέσα σε ένα περιβάλλον αδιανόητο, στο οποίο κρύβαμε κάθε μορφής αναπηρία. Ενα θέατρο με πολιτική και κοινωνική στάση. Φέτος, στο θέατρο της πλατείας Κουμουνδούρου, ανεβαίνει το «Κάρβουνο». Η παράσταση είναι μια σύνθεση από αληθινές μαρτυρίες, αποσπάσματα από λογοτεχνικά έργα και τραγούδια που είναι της εποχής ή αναφέρονται έμμεσα σε αυτήν, κερδίζοντας την τότε λογοκρισία. Αρκετός όγκος του κειμένου έρχεται από το βιβλίο "Το δίκιο" του Νίκου Αραπάκη, ένα εξαιρετικό βιβλίο, και σε επίπεδο μυθοπλασίας αλλά και στο πόσο κατατοπιστικό είναι για την εποχή.
Ο Βασίλης Βηλαράς, σκηνοθέτης της παράστασης μας τα εξηγεί καλύτερα.
Πότε ξεκίνησε η συνεργασία σας με το Θέατρο Κωφών;
Η συνεργασία μου με το Θέατρο Κωφών ξεκίνησε το 2010. Μόλις είχα τελειώσει τη δραματική σχολή και η διευθύντρια της σχολής Νέλλη Καρρά, μου πρότεινε να αναλάβω τη θέση του σκηνοθέτη στο θέατρο που η ίδια ίδρυσε σχεδόν τριάντα χρόνια πριν. Από τότε έχουμε κάνει μαζί δύο παραστάσεις και σε λίγο ανεβαίνει η τρίτη μας δουλειά μαζί.
Μιλήστε μου για τη φετινή σας παραγωγή
Η φετινή παραγωγή έχει τίτλο 'Κάρβουνο' και τοποθετείται στα χρόνια του Εμφυλίου. Μιλάει για τον έρωτα την περίοδο του πολέμου. Για ένα ζευγάρι που θέλει να είναι μαζί αλλά η χρονική περίοδος είναι πιο ισχυρή από τις δικές τους επιθυμίες. Έτσι αναγκάζονται να χωριστούν. Ο άντρας στο βουνό, η κοπέλα στην πόλη. Εδώ καλείτε ο έρωτας να αποδείξει αν είναι ικανός να υπερβεί έννοιες όπως προδοσία, αποκτήνωση, λιποταξία, πίστη στην όποια πατρίδα και κυρίως πίστη στον άνθρωπο.
Εξηγείστε μου πως ανεβαίνει μια παράσταση στο θέατρο κωφών.
Το Θέατρο Κωφών επιδιώκει πάντα να έχει μικτό κοινό κωφών και ακουόντων θεατών. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ενώ παραστάσεις γίνονται στην νοηματική γλώσσα, εκτός της σκηνής υπάρχουν ακούοντες ηθοποιοί οι οποίοι δίνουν της φωνές τους σε αυτό που συμβαίνει επί σκηνής. Έτσι ώστε να μη χάνεται από κανέναν η πληροφορία που χρειάζεται για να παρακολουθήσει την παράσταση. Η συνθήκη αυτή ισχύει εδώ και τριάντα περίπου χρόνια.
Φέτος δοκιμάζουμε κάτι καινούριο, κάτι που επιχειρούμε για πρώτη φορά και ελπίζουμε να λειτουργήσει. Ανεβάζουμε τους ακούοντες ηθοποιούς πάνω στη σκηνή. Μοιράζονται τους ρόλους με τους κωφούς ηθοποιούς επί σκηνής πια σε μια προσπάθεια να δοκιμάσουμε την απόλυτη ενσωμάτωση που χρόνια χτίζεται. Θεωρήσαμε ότι ήρθε η στιγμή να συνδυάσουμε την οπτικοκινητική γοητεία της νοηματικής γλώσσας, με την ηχητική δύναμη του λόγου των ακουόντων επιδιώκοντας τη συνολικά πιό δυνατή εμπειρία.
Υπάρχει δυσκολία στο να παρακολουθήσει κάποιος την παράσταση;
Όχι, δεν υπάρχει δυσκολία. Είναι μια εμπειρία που όταν πετυχαίνει είναι εξαιρετικά γοητευτική. Κυρίως γιατί βλέπεις μπροστά σου να γκρεμίζονται όλες οι προκαταλήψεις περί αναπηρίας, ανικανότητας και έλλειψης επικοινωνίας λόγω της κώφωσης. Βλέπεις ηθοποιούς είτε κωφούς είτε ακούοντες που το βασικό στοιχείο που τους ενώνει είναι η αγάπη για την πρόβα, για τη δημιουργική διαδικασία. Και έτσι παύει να είναι ζήτημα η αναπηρία. Γίνεται μεγαλύτερο ζήτημα η συνεργασία, η επίτευξη του κοινού στόχου που είναι η παράσταση. Παύει να είναι σημαντική η διαφορετικότητα. Είναι μόνο γοητευτική. Και στις δύο περιπτώσεις.
To Θέατρο Κωφών στην Ελλάδα
Το Θέατρο Κωφών Ελλάδος (ΘΚΕ) ιδρύθηκε το 1983, με πρωτοβουλία του Στρατή και της Νέλλης Καρρά. Το 1985 με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς και την καθοριστική συμβολή της Μελίνας Μερκούρη, ξεκίνησε να παρουσιάζει τις παραστάσεις του σε σκηνές της Αθήνας (Εθνικό Θέατρο, Ελυζέ, Ακάδημος, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά) αλλά και στο εξωτερικό, συμμετέχοντας σε φεστιβάλ σε Αμερική, Φινλανδία, Ισπανία, Δανία και Γαλλία. Μέχρι σήμερα το Θέατρο Κωφών Ελλάδος έχει παρουσιάσει τις παραστάσεις: «Ο ποντικός και η θυγατέρα του», «Θάψτε τους νεκρούς», «Ένας ακούων στη χώρα των κωφών» και «Άγρια Δύση» σε σκηνοθεσία της Νέλλης Καρρά και την παράσταση «Η πεντάμορφη και το τέρας» σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντή, του πρώτου Έλληνα κωφού σκηνοθέτη. Το 1994 απέκτησε μόνιμη επαγγελματική σκηνή, στην Πλατεία Κουμουνδούρου. Εκεί φιλοξενήθηκαν οι παραστάσεις «Με δύναμη από την Κηφισιά» σε σκηνοθεσία Νέλλης Καρρά και «Ένας ακούων στη χώρα των κωφών»,η οποία παρουσιάστηκε εκ νέου το 2008 σε σκηνοθεσία Νίκου Αξιώτη. Ακολούθησε η παράσταση «41 μέρες» το 2012, με θέμα τα βασανιστήρια την περίοδο της Χούντας,βασισμένη στο βιβλίο «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυ Αρσένη, σε σκηνοθεσία Βασίλη Βηλαρά και Γεωργίας Χαϊκάλη. Το 2013 παρουσίασε την παράσταση «Ξένοι», βασισμένη στο βιβλίο «Μικρό ημερολόγιο συνόρων» του Γκαζμέντ Καπλάνι, σε σκηνοθεσία Βασίλη Βηλαρά - η οποία έγινε soldout και ταξίδεψε στη Γαλλία, τη Ρόδο και σε Δήμους της Αθήνας. Το Θέατρο Κωφών Ελλάδος συμμετείχε στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2010, σε συνεργασία με την γερμανική ομάδα «Rimini Protokοll» για την παράσταση «Prometheus in Athens», η οποία παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο. Το 2011 συνεργάστηκε με τον Βασίλη Αλεξάκη και το Γαλλικό Ινστιτούτο στην παρουσίαση του βιβλίου «Η πρώτη λέξη» και συμμετείχε στην πρώτη συναυλία για κωφούς στην Ελλάδα που διοργάνωσε η Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος, συνοδεύοντας επί σκηνής τον Κωνσταντίνο Β. Επίσης, με πρωτοβουλία του Αντώνη Ρελλα, διοργάνωσε τα «Σαββατόβραδα με νόημα», μια σειρά κινηματογραφικών προβολών όπου κωφοί και ακούοντες θεατές είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν, μεταξύ άλλων, ελληνικές ταινίες με υπότιτλους για κωφούς. Τέλος, το Θ.Κ.Ε. συμμετείχε στις τελετές έναρξης και λήξης των Παραολυμπιακών Αγώνων, όπου αναγνωρίστηκε και έκτοτε καθιερώθηκε η νοηματική γλώσσα ως γλώσσα παρουσίασης. Το Θέατρο Κωφών Ελλάδος αποσκοπεί στην παρουσία μικτού κοινού κωφών και ακουόντων θεατών, όπως συμβαίνει στα 30 χρόνια λειτουργίας του. Η ενσωμάτωση αυτή σε όλα της τα επίπεδα είναι ο πρωταρχικός σκοπός της ύπαρξης του.
Η ταυτότητα της παράστασης:
Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Βασίλης Βηλαράς Διερμηνεία - Χρονισμός: Σοφία Ρομπόλη Σκηνικά - Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού Φωτισμοί: Ανδριάνα Δακανάλη Βίντεο - Sound design: Αλέξανδρος Βηλαράς Ζωγραφική σκηνικού: Κατερίνα Ανδρέου Βοηθός Σκηνοθέτη: Βούλα Βερδελή
Κωφοί ηθοποιοί: Απόστολος Γιαννόπουλος, Σοφία Ζιάβρα, Ευανθία Πλαχούρα
Ακούοντες ηθοποιοί: Γιάννης Ιωάννου, Βασιλική Σουρρή, Πηνελόπη Τσούτσουβα
Σαχτουρη 8-10, Ψυρρή (Πλατεία Κουμουνδούρου)* τηλ. κρατήσεων (μόνο sms) 6985.765.550 / τηλ. επικοινωνίας: 6945.390.799.
σχόλια