Όταν η ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ Μπέκι Έβανς ξεκίνησε να μελετά τις σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους και γάτες, άκουγε συνέχεια, ξανά και ξανά, να της λένε πόσο ψυχοπαθείς φαίνονται οι γάτες.
Από τη μία πλευρά, όποιος έχει σκιαχτεί με το κενό, συνοφρυωμένο βλέμμα μιας κουλουριασμένης γάτας, μπορεί να καταλάβει ακριβώς τι εννοούσαν. Από την άλλη όμως, τι νόημα έχει ακριβώς να αποδίδουμε ανθρώπινες ψυχικές διαγνώσεις σε αιλουροειδή, έστω και οικόσιτα; Ενώ επιτρέπουμε σ' αυτά τα πλάσματα να κυκλοφορούν στο σπίτι μας και να ξαπλώνουν στο κρεβάτι μας, έχουμε τεράστια δυσκολία να τα κατανοήσουμε παρά μόνο με τους δικούς μας, ανθρώπινους όρους.
Πρόσφατα η Έβανς ξεκίνησε μια δημοσκοπικού τύπου έρευνα στη σελίδα της στο Twitter (@BeckyEvans96) ζητώντας την άποψη επί του θέματος από ιδιοκτήτες (ή «συγκατοίκους») γατιών. Οι συμμετέχοντες καλούνται να περιγράψουν δείγματα υποτιθεμένης ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς και οι απαντήσεις τους κατά κανόνα περιλαμβάνουν το "bullying" άλλων κατοικίδιων, την κατάληψη του κρεβατιού του σκύλου ή το να παραμονεύουν στον πάγκο της κουζίνας και να ρίχνονται σε κάποιον ανύποπτο καλεσμένο που κατευθύνεται προς το ψυγείο. Τυπική γατίσια συμπεριφορά, δηλαδή.
Είναι σα να έχει κατοχυρωθεί αυτή η αντίληψη που παρομοιάζει τις γάτες με απόμακρα κωλόπαιδα, αυτό όμως είναι απότοκο της σύγκρισής τους με τα σκυλιά
Σύμφωνα με την μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Μικέλ Μαρία Ντελγκάδο, είναι σα να έχει κατοχυρωθεί αυτή η αντίληψη που παρομοιάζει τις γάτες με απόμακρα κωλόπαιδα, αυτό όμως είναι απότοκο της σύγκρισής τους με τα σκυλιά, τα οποία οι άνθρωποι πέρασαν πολλές χιλιάδες χρόνια παραπάνω εκπαιδεύοντάς τα και διαπλάθοντάς κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσή τους.
«Στην πραγματικότητα, μας αρέσουν τα πράγματα που μας θυμίζουν εμάς τους ίδιους», λέει η Ντελγκάντο. «Μας αρέσουν τα χαμόγελα. Μας αρέσει που τα σκυλιά κάνουν ό,τι τους λέμε και που τρέχουν κοντά μας και που μας κοιτάνε συχνά στα μάτια».
Σπεύδει να σημειώσει όμως οι γάτες δεν διαθέτουν εκ φύσεως τους μύες του προσώπου που απαιτούνται για να αποδώσουν την ποικιλία εκφράσεων των σκύλων (ή των ανθρώπων). Γι' αυτό όταν αντικρύζουμε μια γάτα να μας κοιτά με αυτό που εμείς εκλαμβάνουμε ως απάθεια, μοιάζει ίσως να αντιμετωπίζουμε έναν ψυχοπαθή που δεν μπορεί να βιώσει ή να εκδηλώσει συναισθήματα.
Έτσι είναι το πρόσωπο της γάτας όμως. Οι γάτες δεν επικοινωνούν με εκφράσεις του προσώπου αλλά κυρίως μέσω της θέσης των αυτιών και της ουράς τους. Οι συναισθηματικές τους ζωές μπορεί να μοιάζουν ανεξιχνίαστες – ή και ανύπαρκτες ακόμα – μέχρι να τις συναναστραφείς για μεγάλο διάστημα και να τις γνωρίσεις.
Τα σκυλιά, από την άλλη, έχουν μάθει να μιμούνται τους ανθρώπους. Κάνουν φερ' ειπείν αυτό το πράγμα που τραβάνε πίσω το στόμα και διαγράφεται κάτι που μοιάζει με χαμόγελο. Κουνάνε το κεφάλι με έναν ενοχικό τρόπο ή σηκώνουν παρακλητικά τα φρύδια τους.
Μια συνηθισμένη ένσταση εναντίον των γατών είναι ότι αδιαφορούν για τους ιδιοκτήτες τους και τους αντιμετωπίζουν κυρίως ως πηγή φαγητού. Δεν μπορεί να αποδειχτεί. Αυτό που έχει αποδειχτεί είναι ότι, σύμφωνα με τις σχετικές επιστημονικές μελέτες, τα σκυλιά είναι πράγματι πιο «προσκολλημένα» στα αφεντικά τους.
Αυτές οι έρευνες πάντως κατά κανόνα έχουν βασιστεί στο πρωτόκολλο της λεγόμενης "Ainsworth Strange Situation" μιας διάσημης έρευνας κατά την οποία ένα κατοικίδιο τοποθετείται σε άγνωστο περιβάλλον μόνο του, με τον ιδιοκτήτη του, ή με έναν άγνωστο. Τα σκυλιά ήταν πολύ πιο άνετα με τον ιδιοκτήτη τους παρά με έναν ξένο. Οι γάτες πάλι έδειχναν να αδιαφορούν εξίσου με οποιαδήποτε ανθρώπινη παρουσία.
Οι γάτες έχουν πολύ πιο έντονη «εδαφική» αίσθηση από τα σκυλιά, ειδικά αν μετακινούνται από το σπίτι για να πάνε στον κτηνίατρο. Συνεπώς, αυτό που μπορεί να μοιάζει με αδιαφορία, μπορεί συχνά να είναι κρίση άγχους υπό την πίεση της διαχείρισης ενός άγνωστου περιβάλλοντος.
Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο πείραμα ήταν αρχικά προορισμένο από την διάσημη παιδοψυχολόγο Mary Aisworth για τη μελέτη της σχέσης ανάμεσα σε γονείς και βρέφη – άλλο ένα παράδειγμα του πώς κρίνουμε τις γάτες με αυστηρά ανθρώπινους όρους.
Με στοιχεία από το The Atlantic
σχόλια