Eίναι γνωστό, από τον Πρόλογό του στην Βιβλιογραφία Κ. Π. Καβάφη (1943), ότι ο Γ. Κ. Κατσίμπαλης εγνώρισε τον Καβάφη το 1932 στην Αθήνα και ότι συναντήθηκαν περισσότερες από μία φορές. Σύμφωνα με αυτή την μοναδική ώς τώρα δημοσιευμένη μαρτυρία του Κατσίμπαλη, η πρώτη τους συνάντηση είχε γίνει στο ξενοδοχείο «Κοσμοπολίτ». Προφορικά, ο Κατσίμπαλης μου είχε περιγράψει, με σατιρική δραματικότητα, δυο άλλες συναντήσεις τους· και για την υποτιθέμενη πρώτη (που, όπως θα ιδουμε αμέσως, ήταν πράγματι η δεύτερη) τον θυμάμαι να λέει πως ο Καβάφης είχε πει κατόπι σε φίλους ότι «Ο Παλαμάς με έπεμψε στον πρεσβευτήν του, ο οποίος, μετά την συνομιλία μας, απεχώρησε Καβαφικότατος».
Για τις τρεις αυτές συναντήσεις, διαθέτουμε τώρα μια νωπή γραπτή μαρτυρία του Κατσίμπαλη, περιλαμβανόμενη σε ανέκδοτη δεκαοκτασέλιδη επιστολή του προς τον Σεφέρη, χρονολογημένη «Μαρούσι, 16.Χ.32». Δημοσιεύοντας παρακάτω ολόκληρο το σχετικό απόσπασμα (σσ. 8-17 του χειρογράφου) θεωρώ αυτονόητο πως ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης θα προβεί στις δέουσες συσχετίσεις με την δημόσια μαρτυρία του 1943 (που αναδημοσιεύτηκε το 1980 στο Αφιέρωμα Κατσίμπαλη της Νέας Εστίας), αλλά και στις αναπόφευκτα υποκειμενικές ψυχολογικές ερμηνείες που εσκεμμένα αποφεύγω εδώ. Για την αξία της νέας αυτής μαρτυρίας, περιορίζομαι να επισημάνω πως είναι από τις ελάχιστες αυθεντικές που διαθέτουμε για την ύστατη εμφάνιση του Καβάφη στην Αθήνα - μολονότι ζουν πάντα αξιόπιστοι μάρτυρές της (όπως οι κκ. Κ. Θ. Δημαράς και Ν. Καλαμάρης), στους οποίους παραδόξως δεν φαίνεται να δόθηκε ώς τώρα η ευκαιρία να καταθέσουν, έστω και προφορικά, τις αντίστοιχες εντυπώσεις και αναμνήσεις τους από την νεανική τους γνωριμία με τον Αλεξανδρινό.
Το μόνο που κρίνω απαραίτητο να προσθέσω είναι ότι στη μεσολάβηση του τότε τριαντατριάχρονου Κατσίμπαλη χρωστάμε τις τρεις στερνές φωτογραφίες του Καβάφη, οι οποίες έγιναν, ίσως στο ατελιέ του γλύπτη Τόμπρου, από τόν αλλοτινό συμμαθητή του «Κολοσσού», Κυριάκο Παγώνη, και πρωτοδημοσιεύτηκαν: η μεν μία (με γυαλιά) στήν Νέα Εστία το 1933, και οι δύο άλλες (η μία προφίλ) στήν Αγγλοελληνική Επιθεώρηση το 1947. Με την ευκαιρία, σημειώνω πως στην Βιβλιοθήκη Κατσίμπαλη σώζεται αντίτυπο συλλογής των Ποιημάτων του Καβάφη με ιδιόχειρες (αλλά, φευ, αποθαρρυντικά δυσανάγνωστες, ακόμη και για τον ίδιο τον Κατσίμπαλη) σημειώσεις του Παλαμά -πληροφορία που έχω από καιρό ανακοινώσει φιλικά τόσο στόν κ. Γ. Γ. Κατσίμπαλη, όσο και στο ενεργότερο μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιδρύματος Κωστή Παλαμά.
― Γ. Π. Σαββίδης
Απόσπασμα από την 18σέλιδη χειρόγραφη επιστολή του Κατσίμπαλη στον Σεφέρη:
«Οπωσδήποτε δεν τον φανταζόμουνα τόσο κούφιο!»
Τον Καβάφη γνώρισα εδώ και ένα μήνα κατά ένα πολύ απροσδόκητο και ανάποδο (είναι η κυριολεξία) τρόπο, ένα μεσημέρι κατά τη 1 1/2 μέσα στο μπούσι που μ' έφερνε στο Μαρούσι. Είχα ακουστά πως είχε έρθει στην Αθήνα από τις αρχές Ιουλίου, άρρωστος, με καρκίνο στο λάρυγγα για να υποβληθει σε θεραπεία. Ο Καλαμάρης που τον είχε επισκεφθεί στον Ευαγγελισμό καθώς και ο Βάρναλης μου είχαν κάμει μια φριχτή περιγραφή για την κατάστασή του: κομμένος ο λαιμός, μετάλλινη σωλήνα για ν' αναπνέει, γουταπέρκες και γάζες ολόγυρα, φωνή γιοκ, αποκρινότανε με μολύβι σε χαρτάκια. Για τους λόγους αυτούς, αλλά και γιατί είχα θετικές πληροφορίες (τώρα και άλλοτε) πως μιλάει περιπαιχτικά για μένα, αποκαλώντας με: «Βαγαϊάνο του Παλαμά» κ.λπ. δεν είχα κανένα σκοπό να τον επισκεφθώ και έβγαλα την παρουσία του στην Αθήνα ολότελα από το νου μου. Ύστερα πήγα στα Μέθανα, ύστερα γύρισα, κι ούτε ξανάκουσα κουβέντα γι' αυτόν. Περίεργο είναι αλήθεια, πως αν εξαιρέσεις ένα άρθρο του Πράτσικα στην Πρωία κι ένα σημείωμα του Ξενόπουλου στη Ν. Εστία, δεν εγράφηκε τίποτ' άλλο στον Αθηναϊκό τύπο.
Λοιπόν, γυρίζοντας ένα μεσημέρι στις 1 1/2 στο Μαρούσι, και περιμένοντας να ξεκινήσει το μπούσι από την πλατεία Κάνιγγος, έβγαλα νά διαβάσω το γράμμα που είχες στείλει τότε του Καραντώνη και μου [το] είχε δώσει το πρωί, όταν νοιώθω ένα αλαφρό χτύπημα στον ώμο και γυρίζω και βλέπω ένα νέο με μειδίαμα στα χείλη, γνωστό μου ίσως, αλλά που δε μπορούσα ν' αναθυμηθώ. Κατάλαβε την απορία μου κι ευθύς συστήθηκε «Σεγκόπουλος – δε με θυμόσαστε;». Πράγματι είχαμε γνωριστεί εδώ και τρία χρόνια, κι είχα μάθει απ' άλλους πως είταν ο μόνος επιβήτωρ με τον οποίο είχε συνδεθεί και αισθηματικά στη ζωή του ο Καβάφης (που είταν πάντα στη ζωή του υπέρ του «μια κι όξω», πού σε είδα πού με ξαίρεις;), από άλλους πάλι, πώς είταν νόθος γυιος του Καβάφη απολύτου γνησιότητας όπως με διαβεβαίωσε κι ο Μαλακάσης που έτυχε καλά πληροφορημένος.
Με φώναξε κοντά του και δείχνοντάς μου ένα τεράστιο Καποδίστρια που αποτελειώνει τώρα ο Τόμπρος για το Ναύπλιο, κ' ύστερα ένα γυμνό γυναικός που είταν λίγο παρακάτω, μου είπε: «Δε μου λες, Κατσίμπαλη, ποια είναι αυτή; Η Καποδιστρίνα;» Και χάχα τα γέλια ώσπου πνίγηκε, κι άρχιζε να ξεφυσάει από τη σωλήνα σαν ατμομηχανή.
Οπωσδήποτε ο νέος αυτός (ως τριανταπέντε χρόνων) είναι ο σύζυγος της Ρίκας Σεγκοπούλου που βγάζει την Αλεξανδρινή Τέχνη και συγκατοικούν όλοι στο ίδιο σπίτι στην Αλεξάνδρεια. Αφού τον θυμήθηκα, έξαλλος από χαρά γυρίζει δείχνοντάς μου μια κυρία στο πίσω μου ακριβώς κάθισμα «Την κυρία Σεγκοπούλου δεν την ενθυμείσθε;» μου λέει. Και αμέσως έπειτα, δείχνοντάς μου ένα παραδοξότατο γερόντιο καθισμένο πλάι της, «Να σας συστήσω στον κύριο Καβάφη». Φαντάζεσαι το ξάφνιασμά μου! Σηκώθηκε, ενώ ξεκίναε το μπούσι, γρύλλισε κάτι που δεν κατάλαβα, μου έδωσε το χέρι, και κάθησε κάτω απότομα με το ξεκίνημα.
Η συνομιλία μας υπήρξε επίπονος και μαρτυρική. Επέμενε να γρυλλίζει διάφορα άναρθρα πράγματα. Τον έπιανε κάθε τόσο βήχας και ξεφύσαγε σα φυσητήρι μέσα από τη μετάλλινη σωλήνα του. Εγώ είχα στραβολαιμιάσει με γυρισμένο πίσω το κεφάλι και την προσπάθεια να συγκρατιέμαι από τα τινάγματα. Τέλος μείναμε σύμφωνοι να πάω να τον ιδώ στο ξενοδοχείο όπου θα μεταφερόταν μετά τις εκλογές. Πήγα και καθήσαμε και κουβεντιάσαμε καμμιά ώρα. Η θεραπεία τούχε χάνει μεγάλο καλό και μπορούσα χωρίς μεγάλο κόπο ν' ακούω την ιδιόρρυθμη εκείνη φωνή του με την ελαφριά αγγλική προφορά.
Η εντύπωσή μου; Δυο παμπόνηρα και σπάνιας διεισδυτικότητας μάτια, με μια γλυκύτητα στο κάτω μέρος τού προσώπου, όλόγυρα στο στόμα και στο πηγούνι. Δε μοιάζει καθόλου με ό,τι σκίτσο, φωτογραφία κ.λπ. έχεις δει ως σήμερα. Φυσιογνωμία από τις πιο ενδιαφέρουσες κι εντυπωτικές. Κατάπληξη, μονάχα σου προξενεί η έλλειψη κάθε βάθους, κάθε στοχαστικότητας στην ομιλία του. Παίρνει ένα σπουδαίο κι επίσημο ύφος για να σου πει τα πιο ασήμαντα ή μηδαμινά πράγματα, τονίζοντάς τα με υπολογισμένο στόμφο σα να μιλούσε για την αιωνιότητα. Π.χ. «Εκτιμώ... πολύ... τον Παπαδιαμάντη» ή «Εύχαριστώ... πολύ... για το τάδε πράμα». Δηλ. σα νάλεγε «Εγώ ο Καβάφης, προσέξετέ το καλά αυτό γιατί έχει σημασία, έκτιμώ ή ευχαριστώ κ.λπ.». Σ' αυτό φαντάζομαι νάχει συντελέσει το περιβάλλον των κολάκων, και κίναιδων που τον περιστοιχίζει στην Αλεξάνδρεια. Οπωσδήποτε δεν τον φανταζόμουνα τόσο κούφιο. Όταν τον αποχωρίστηκα έμεινα μονάχα με την εντύπωση ενός πονηρότατου ανθρώπου με εύκολο και κοινό πνεύμα χωρίς τίποτ' άλλο που να προδίδει τον καλλιτέχνη ή απλώς το διανοούμενο.
Εδώ και λίγες μέρες τον ξαναντάμωσα στο ατελιέ του Τόμπρου. Μόλις και μετά βίας έρριξε μερικές ματιές στα έργα. Με φώναξε κοντά του και δείχνοντάς μου ένα τεράστιο Καποδίστρια που αποτελειώνει τώρα ο Τόμπρος για το Ναύπλιο, κ' ύστερα ένα γυμνό γυναικός που είταν λίγο παρακάτω, μου είπε: «Δε μου λες, Κατσίμπαλη, ποια είναι αυτή; Η Καποδιστρίνα;» Και χάχα τα γέλια ώσπου πνίγηκε, κι άρχιζε να ξεφυσάει από τη σωλήνα σαν ατμομηχανή. Τον σιχάθηκα. Τι αντίθεση με τον Παλαμά! Και να υπάρχουν άνθρωποι που να τολμούν να τον συγκρίνουν μαζί του. Α-σιχτίρ! Η παρέα ώστόσο του «Πυρσού» έχει πάθει παράκρουση μαζί του. Ο Δημαράς, ο Καλαμάρης, ο Παπατζώνης κι άλλοι, κοιλοπονάνε εδώ και τρεις μήνες άρθρα και μελέτες για τον Καβάφη, μαζέψανε και τα σχετικά λεφτά, και βγάζουμε ένα πανηγυρικό τεύχος προς τιμήν του. Στο τεύχος αυτό –μην ξαφνιαστείς!– συνεργάζομαι κι εγώ με μια Καβαφική Βιβλιογραφία, που έχω έτοιμη από καιρό, συμπλήρωσα τελευταία, και τη δίνω εκεί γιατί δεν έχω καμμιά όρεξη (ούτε και λεφτά) να ξοδευτώ να την τυπώσω ξεχωριστά. Είναι μια πολύ ευσυνείδητη εργασία, όσο και του Παλαμά. Εκτός απ' αυτήν την έργασία, είναι μήνες τώρα που παλέβω με μια βιβλιογραφία για τον Παπαδιαμάντη και σκοπεύω να την εκδώσω τον άλλο μήνα. 'Εχω βάλει τα δυνατά μου, και νομίζω πως θα παρουσιάσω κάτι άρτιο και πρωτοφανές για την Ελλάδα. Αναζητώ τώρα και ταξινομώ τη σειρά των διηγημάτων του Παπαδ. που είναι άγνωστη και δεν φρόντισαν οι εκδότες να τη σημειώσουν και τυπώσανε τα διηγήματα ανάκατα. Τη δουλειά αυτή την κάνω εκ παραλλήλου με τη συνέχεια και τη συμπλήρωση της Παλαμικής Βιβλιογραφίας που θέλω κι αυτή να την τελειώσω μια ώρα αρχύτερα για να μπορέσω να προχωρήσω στη συγγραφή της ατελείωτης εκείνης μελέτης μου για τον Παλαμά και το γλωσσικό. Δε φαντάζεσαι, όμως, πόσους κόπους μου κοστίζει. Καθημερινά –μήνες τώρα– βρίσκομαι από τις οχτώ το πρωί στην Εθνική Βιβλιοθήκη, και γυρίζω ψόφιος στην κούραση κατά τις δύο. Είμαι όμως μουλάρι στο πείσμα και στη δουλειά. Και ξαίρω πως αν δεν είμουνε εγώ δε θα βρισκόταν κανένας άλλος να ένδιαφερθεί για ένα τέτοιο πράγμα, τόσο χρήσιμο κι απαραίτητο ώστόσο. Είδες, όμως, πώς ξεπληρώνεται κάθε ευσυνείδητη και ανιδιοτελής έργασία στην Ελλάδα. Σ' ένα νιόβγαλτο πειραιώτικο περιοδικό Ρυθμός που σου έστειλα, κάποιος νεαρός (επιστήμονας ακούω) αρνιέται κάθε αξία στη δουλειά μου σε πέντε πυκνοτυπωμένες σελίδες με στοιχεία των 8! Δώρον άδωρον, τη λέει, και αραδιάζει όλη του τη σοφία για να τ' αποδείξει. Ευτυχώς για μένα που εξασφάλισα στ' αναμεταξύ την ευμένεια του Θρύλου (Πολιτεία), Παράσχου (Οικογένεια) και ενός αγνώστου μου Βαλέττα που αφιέρωσε στη βιβλιογραφία μου ένα δίστηλο άρθρο στη Δημοκρατία! Ύστερ' από τη δημοσίεψη της βιβλιογραφίας μου για τον Καβάφη, και για τον Παπαδιαμάντη (έχω σχεδόν έτοιμη του Γιαννόπουλου, του Γρυπάρη, Καρκαβίτσα και άλλων) προβλέπω πως θα ανακηρυχθώ επισήμως ως ο μόνος βιβλιογράφος στην Ελλάδα, κι έτσι θα παραδοθώ στην Άθανασία. Γεώργιος Κατσίμπαλης, ο βιβλιογράφος. Να που απόκτησα έναν τίτλο! Στο εξής, όταν θα με ρωτάει κανένας «Τι δουλειά κάνετε;», θ' αποκρίνομαι «Βιβλιογράφος», φουσκώνοντας σαν τον Καβάφη όταν ανακοινώνει στον αφελή επισκέπτη του ποιος συγγραφέας του αρέσει, ή πότε πίνει τον καφέ του.
Αθήνα, 5 Σεπτεμβρίου 1983
