Ο ΑΧΙΛΛΕΑΣ, ΤΡΕΛΟ ΦΟΡΤΗΓΟ χωρίς φρένα, τυφλός από την οδύνη για την απώλεια του αγαπημένου του Πάτροκλου, δένει το σώμα του Έκτορα στο άρμα και το σέρνει γύρω από τον τύμβο. Μετά το αφήνει «πίστομα» στο χώμα. Μεσολαβεί όμως ο Απόλλωνας, καλύπτει με τη χρυσή ασπίδα το γυμνό κορμί, δεν το αφήνει να γδαρθεί.
Το αποτρόπαιο θέαμα της βεβήλωσης προκαλεί τη δυσφορία άλλων θεών: παροτρύνουν τον Ερμή να κλέψει το διασυρόμενο σώμα. Η Ήρα και η Αθηνά αντιστέκονται, από μίσος προς την Τροία. Έντεκα μέρες οι θεοί ταλαντεύονται. Τη δωδέκατη, στη συνέλευση των θεών, ο Απόλλων αγανακτεί με την ανοχή απέναντι στον άγριο Αχιλλέα. Η Ήρα όμως επισημαίνει μια κρίσιμη διαφορά: θνητός ο Έκτορας· γόνος θεάς ο Αχιλλέας. Άνθρωπος ο ένας, θεϊκός ο άλλος. Άρα ‒συμπέρασμα που δε λέγεται‒ το σώμα του πρώτου μπορεί να σκιστεί στις πέτρες.
Τι λέει η Ήρα στο Ω της Ιλιάδας; Ότι η ιερότητα του ανθρώπινου σώματος υποχωρεί μπροστά στην εξουσία που δίνει η θεϊκή καταγωγή. Δηλαδή; Μια βεβήλωση μόνο «θεόπνευστη» μπορεί να είναι; Όχι. Την ίδια βεβήλωση ο Κρέοντας τη δικαιολογούσε στο όνομα της ανθρώπινης εξουσίας που αμφισβητήθηκε.
Τα βίντεο και οι φωτογραφίες αποκεφαλισμένων σωμάτων, η εξατομίκευση της βίας, το τελευταίο βλέμμα πριν, η βεβήλωση των πτωμάτων μετά, η άρρωστη έλξη της φρίκης, όλα αυτά εκτοπίζουν από το χρηματιστήριο του θεάματος μια έκρηξη βόμβας ή μια επιχείρηση αυτοκτονίας. Ο ένας νεκρός νικά τους πολλούς νεκρούς.
Τέτοια ήρθαν στον νου με τις σύγχρονες εικόνες βεβήλωσης του σώματος. Στη Γαλλία τα σώματα που αποκεφαλίζονται γίνονται τόποι δημόσιας έκθεσης του μίσους. Η στιγμή του θανάτου συμπίπτει με τη στιγμή θραύσης του σώματος, με την τομή μεταξύ κορμού και κεφαλιού. Η στιγμή διαστέλλεται, το σώμα τέμνεται. Το σώμα γίνεται μνημείο μίσους, γέφυρα να περάσει το μίσος στον αέναο χρόνο της μνήμης. Το σώμα γίνεται μέσο, μήνυμα, αποδέκτης και εργαλείο του μίσους. Σώμα πεδίο ευτελισμού, σώμα μήνυμα, σώμα δρώμενο. Πάνω του χορεύει η βία, το καθυποτάσσει, μια βία απόλυτη, κυριολεκτική μαζί και συμβολική. Βία προπαντός δημόσια. Βία σπονδή στον μεγάλο θεό του θεάματος, στην πορνεία της φρίκης.
Τα βίντεο και οι φωτογραφίες αποκεφαλισμένων σωμάτων, η εξατομίκευση της βίας, το τελευταίο βλέμμα πριν, η βεβήλωση των πτωμάτων μετά, η άρρωστη έλξη της φρίκης, όλα αυτά εκτοπίζουν από το χρηματιστήριο του θεάματος μια έκρηξη βόμβας ή μια επιχείρηση αυτοκτονίας. Ο ένας νεκρός νικά τους πολλούς νεκρούς.
Όλα αρχίζουν και τελειώνουν στο σώμα. Από πού αντλείται αυτή η εξουσία επί του άλλου σώματος; Από τη βεβαιότητα της θεϊκής εύνοιας; Είναι μια εξήγηση. Από την ένθεη μανία, την αποκοπή από τον κόσμο και τη συνομιλία με ένα σαλεμένο υπερπέραν; Αυτή οδηγεί στην κορύφωση, στην εσχάτη προσβολή, στην αναίρεση της ζωής, στον αποχωρισμό κορμιού - ψυχής - πνεύματος;
Παρόμοιες σκέψεις και για άλλες φανερές, δημόσιες βεβηλώσεις των σωμάτων. Θυμάστε το λιντσάρισμα και το σύρσιμο του Καντάφι από τους μαινόμενους μισθοφόρους; Το τρομαγμένο βλέμμα πριν από το τέλος, μετά την πτώση; Αλλά και την αναίρεση του ζώντος ακόμα σώματος, του σώματος που γίνεται άμορφη μάζα, λεκές στο πεζοδρόμιο, όπως έγινε στη δολοφονία του Ζακ (η δίκη αρχίζει αυτή την εβδομάδα).
Πάνω στο σώμα του Ζακ, το «άλλο» σώμα, το σακάτικο και άρρωστο, όπως έχουμε ξαναπεί, ασκήθηκε εφαρμοσμένη βιοπολιτική. Το σώμα εξορίστηκε διά της ακραίας βίας σε έναν «oυ τόπο», σε μια no man's land. Σαν συνοριοφύλακες κάποιοι, στα σύνορα της Γλάδστωνος αποφάσισαν ποια ζωή αξίζει να βιωθεί και ποια όχι.
Φαντασιακός συνοριοφύλακας και ο Τσετσένος τζιχαντιστής, καθαρίζει τον δικό του άσπιλο κόσμο απ' ό,τι τον μολύνει, από την απειλή του λόγου, του χιούμορ, της βλάσφημης ελευθερίας. Μη σταθείτε στις αδυναμίες της αναλογίας αυτής. Είναι όντως πολλές. Σταθείτε μόνο στο σώμα που θραύεται, που τέμνεται, που συντρίβεται. Το σώμα είναι η μόνη, η υπέρτατη αναλογία.
Μετά... αποκεφάλισαν το λιονταρόμουτρό μου
το κράτησαν στα χέρια της
η Αγαύη με τις άλλες Μαινάδες
μανάδες
πουτάνες
και με άφησαν ακέφαλο άγαλμα
να πορεύομαι στα βάτα
τα αγκάθια
αρχαϊκή αναπηρία.
(Πάνος Οικονόμου, Το εξώφυλλο δέρμα του χρόνου)
Τα σώματα υποφέρουν ακόμα και νεκρά. Όχι μόνο τα σώματα που γίνονται στον διασυρμό και τη θανάτωση δημόσιο θέαμα. Αλλά και τα άλλα, τα άγνωστα, τα ανώνυμα, τα σώματα που θυσιάζονται χωρίς να μάθει κανείς ποτέ τίποτα. Τα σώματα που ανοίγονται για να χαρίσουν όργανα, τα σώματα που μένουν άταφα, αζήτητα, στους φράχτες και στις θάλασσες του δικού μας «ευλογημένου τόπου». Όλα τα σώματα είναι τόποι. Τυχερά όσα φέρουν πάνω τους μόνο τρυφερά ανθρώπινα αγγίγματα. Αλίμονο σ' εκείνα που φέρουν ως τοπόσημα την ακραία βία, την αδιαφορία, τη λήθη.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια