Όταν λίγο πριν το τέλος του καλοκαιριού πήγα να παρακολουθήσω την παράσταση «Μετά από το όνειρο», δεν είχα ιδέα τι με περίμενε. Εκείνη η βραδιά στο Βυρσοδεψείο ήταν μια ευχάριστη έκπληξη, όχι μόνο επειδή όλα τα κείμενα ήταν αποσπάσματα από δημοτικά τραγούδια, αλλά κι επειδή με την κίνηση, το χορό και τη ζωντανή μουσική επί σκηνής το αποτέλεσμα ήταν συγκινητικό και συναρπαστικό. Δεν το ζεις πολύ συχνά αυτό στο θέατρο. Την προηγούμενη εβδομάδα και για λίγες παραστάσεις ξεκίνησε να ξαναπαίζεται στο θέατρο Olvio στην Ιερα Οδό και αξίζει πραγματικά να τη δεις. Παρουσιάζεται βελτιωμένη, από την ίδια ομάδα, κάθε Τετάρτη και Πέμπτη. Ο Παναγιώτης Αδάμ που την σκηνοθετεί απαντάει σε μερικές ερωτήσεις για την παράσταση.
Περίγραψέ μου το έργο. Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;
Το έργο ουσιαστικά είναι μια σκηνική σύνθεση έμμετρου λόγου, μουσικής και κίνησης. Για εμένα προσωπικά είναι μια συλλογή από αγαπημένα «παραμύθια». Η ιδέα ξεκίνησε τέσσερα χρόνια πριν από την πρόταση μιας φίλης και συναδέλφου. Αποφασίσαμε να κάνουμε μια παράσταση με αφορμή τη Δημοτική ποίηση. Στην αρχή ήμουν αρκετά επιφυλακτικός. Όταν πήρα τα κείμενα στα χέρια μου και άρχισα να τα ξαναδιαβάζω, η απλότητα της αφήγησης και η αμεσότητα ενός τόσο παλιού και ξεχασμένου λόγου με εντυπωσίασε και αφαίρεσε κάθε ενδοιασμό από μέσα μου. Έτσι προέκυψαν τα «Γυάλινα πηγάδια». Το «Μετά από όνειρο» είναι η εξέλιξη αυτής της πρώτης παράστασης.
Γιατί δημοτικά τραγούδια;
Γιατί όχι; Είναι από τα λίγα κείμενα που όσες φορές κι αν τα διαβάσω ή τα ακούσω, γιατί μην ξεχνάμε ότι είναι ένας λόγος που κατά βάση τραγουδιόταν, διατηρούν αμείωτη και αμετάβλητη την συναισθηματική τους επιρροή πάνω μου. Έχω την αίσθηση ότι στοχεύουν κυριολεκτικά στο κέντρο του συναισθηματικού μας σύμπαντος. Ένα δίστιχο μπορεί να σου ανοίξει έναν ολόκληρο κόσμο, μια παραβολή είναι σαν να έχεις δει ένα ολοκληρωμένο έργο. Κι όλα αυτά απλά, χωρίς καμιά ανάλυση. Κουβέντες ξάστερες και μετρημένες,. Κάτι το οποίο λείπει από την εποχή μας και ίσως θα έπρεπε να το ξαναθυμηθούμε.
Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η μουσική στην παράσταση; Κι η κίνηση, χορός;
Θέλω να πιστεύω πως στην παράστασή μας έχουμε καταφέρει να ισορροπήσουμε αυτό τα δύο στοιχεία μαζί με το λόγο ώστε κανένα να μην υπερτερεί η αποδυναμώνει το άλλο.
Έχει μόνο πόνο η αγάπη;
Όχι βέβαια. Η αγάπη έχει ή θα έπρεπε να έχει μόνο χαρά. Το να βυθιστείς στον πόνο για μένα είναι μια εύκολη και εγωιστική λύση. Το να διαχειριστείς τη χαρά της αγάπης είναι δύσκολο. Εκεί βρίσκεται και το μεγαλείο αυτών των κειμένων. Αντιμετωπίζουν τον πόνο με λεβεντιά και θάρρος και εξυμνούν τη χαρά της αγάπης και της ζωής. Χωρίς γκρίνια, Χωρίς διάθεση αυτολύπησης.
Ποια είναι η πιο μεγάλη δυσκολία που αντιμετωπίζει ένας καλλιτέχνης σήμερα;
Μια βασική δυσκολία που δεν αφορά πια μόνο τους καλλιτέχνες είναι τα οικονομικά. Κανένας πια δεν επενδύει σε μικρά project, όλοι θέλουν να υπάρχει κάποιο όνομα που «πουλάει» στη δουλειά για να σ' εμπιστευτεί. Η έλλειψη σωστά εκπαιδευμένων και εξειδικευμένων συνεργατών, η γραφειοκρατία. Μα πάνω απ’ όλα, ένα κράτος που δεν το αφορά, απ’ ό,τι φαίνεται, καθόλου η τέχνη και ο πολιτισμός. Είναι τρομακτικό να σε αντιμετωπίζουν με συγκατάβαση και να σε θεωρούν γραφικό όταν αναφέρεσαι στη δουλειά σου. Γιατί για κάποιους από εμάς δεν είναι χόμπι, είναι το επάγγελμά μας. Πάνω σ’ αυτό επενδύουμε χρόνο και χρήματα για μάθηση, για εξέλιξη και εξειδίκευση που δε σταματάει ποτέ.
Πόσο ανάγκη την έχει την τέχνη κάποιος που περνάει τόσες δυσκολίες; Δεν είναι πολυτέλεια;
Κατ’ αρχάς αυτό είναι προσωπική υπόθεση του καθενός. Μιλάμε για ανάγκη και η ανάγκη είναι κάτι πολύ προσωπικό. Πρέπει να δημιουργηθεί μέσα σου. Δεν είμαι εγώ αυτός που θα καθορίσω τι έχει και τη δεν έχει ανάγκη κάποιος, ούτε τι θεωρείται πολυτέλεια. Π.χ. πολυτέλεια για εμένα είναι τα πανάκριβα αυτοκίνητα, για κάποιον άλλο είναι ανάγκη. Το μόνο σίγουρο είναι πως η τέχνη θα έπρεπε να είναι μέρος της καθημερινότητάς μας, της ίδιας μας της ζωής. Ό,τι δηλαδή είναι η ζωή για την τέχνη. Ακούγεται χιλιοειπωμένο, αλλά έτσι είναι.
Ποιες είναι οι αντιδράσεις του κοινού που έχει δει το έργο;
Πολύ θερμές. Οι περισσότεροι από τους θεατές μετά το τέλος της παράστασης μας ευχαριστούσαν που τους ξαναθυμίσαμε με το έργο μας αυτά τα κείμενα. Ακόμα και εκείνοι που αρχικά αντιμετώπισαν με δυσπιστία το εγχείρημα.
Πόσο διαχρονικό είναι το δημοτικό τραγούδι;
Δεν νομίζω πως μπορεί να το θέσουμε ποσοτικά. Είναι διαχρονικό. Μην ξεχνάμε πως σε περιοχές της Ελλάδας όπως η Κρήτη, το δημοτικό είναι καθημερινότητα. Άνθρωποι κάθε ηλικίας εκφράζονται και διασκεδάζουν μέσα από αυτό.
Πιστεύεις ότι ένας νέος άνθρωπος που δεν έχει τέτοια ακούσματα μπορεί να παρακολουθήσει την παράσταση;
Η δομή της παράστασης είναι απλή και κατανοητή, χωρίς πρόθεση διδακτισμού. Ο λόγος αντιμετωπίζεται από τους ηθοποιούς φυσικά, σχεδόν καθημερινά. Η μουσική δεν έχει επικεντρωθεί σε στοιχεία φολκλόρ και έχει τονιστεί η διαχρονικότητα τον κειμένων με πιο σύγχρονες μουσικές φόρμες. Πραγματικά πιστεύω πως η παράσταση δεν απευθύνεται απαραίτητα σε κάποιον που έχει τέτοια ακούσματα. Αυτοί που εκπλήσσονται περισσότερο είναι νέοι άνθρωποι που δεν είχαν σχεδόν καμία επαφή με τη δημοτική ποίηση.
Η παράσταση μιλάει για την αγάπη και τα καμώματά της, το ίδιο και αρκετά δημοτικά τραγούδια. Μπορούμε να πούμε ότι τα δημοτικά τραγούδια είναι η λαογραφία της αγάπης;
Είναι και η Λαογραφία της αγάπης. Εμείς έχουμε επιλέξει να επικεντρωθεί η παράσταση στα καμώματα της αγάπης, όπως πολύ όμορφα το έθεσες. Τα δημοτικά τραγούδια όμως χωρίζονται σε πολλαπλές ενότητες, ιστορικά, κλέφτικα, της ξενιτιάς, μοιρολόγια, γνωμικά, εργατικά, περιγελαστικά, που καλύπτουν ένα ευρύτερο θεματικό φάσμα και αντικατοπτρίζουν τη ζωή και τα συναισθήματα ενός λαού.
Τολμηρό το εγχείρημα, δεν σε φόβισε σε τόσο δύσκολους καιρούς;
Φυσικά και με φόβισε. Απλά δεν μου αρέσει να αφήνω το φόβο να με καταβάλλει. Θεωρώ πως το ρίσκο είναι πιο γοητευτικό από την ασφάλεια που σου προσφέρει ο φόβος. Απ’ το να κάθομαι στη γωνιά μου φοβισμένος και να παραπονιέμαι για τα πάντα, προτιμώ να φάω τα μούτρα μου και το χρόνο μου προσπαθώντας να ξεπεράσω την όποια δυσκολία. Ο φόβος δεν φεύγει δια μαγείας απ’ τη ζωή μας. Πρέπει να δουλέψεις με τον εαυτό σου και τους γύρω σου, να τον πολεμήσεις και να τον εγκλωβίσεις πολύ βαθιά. Δεν θα φύγει ποτέ. Μπορείς, όμως, να μάθεις να τον ελέγχεις.
Πόσο δύσκολο είναι να επιβιώσει ένας σκηνοθέτης σήμερα και τι εκπτώσεις πρέπει να κάνει;
Η επιβίωση σήμερα είναι δύσκολη για όλους μας, δεν έχει να κάνει με το επάγγελμα. Όσο για τις εκπτώσεις… Εξαρτάται από το τι θεωρούμε έκπτωση. Να δημιουργήσεις με πενιχρά οικονομικά; Να προσαρμοστείς σε ένα μικρό και δύσκολο χώρο; Να τρέξεις για πράγματα που δεν είναι η αρμοδιότητά σου; Αν μιλάμε για τέτοιου είδους εκπτώσεις, εγώ τις θεωρώ δεδομένες. Ειδικά σε μια χώρα που ο πολιτισμός δεν είναι προτεραιότητα. Αν εννοείς προσωπικό και καλλιτεχνικό ξεπούλημα, τότε όχι. Καμία έκπτωση.
Επόμενα σχέδια;
Μετά από μία υπέροχη συνεργασία στα πλαίσια του Διεθνούς Μουσικού σεμιναρίου της Κοζάνης, αποφασίσαμε με τους συνεργάτες μου να ξαναδουλέψουμε πάνω στην όπερα “Dido and Aeneas” του H. Purcell. Αν όλα πάνε καλά, η παράσταση θα ανέβει το Φεβρουάριο στη θεατρική σκηνή του Volt.
Έχει αλλάξει κάτι από την παράσταση του καλοκαιριού;
Ουσιαστικά όχι. Απλά αναθεωρήσαμε και καθαρίσαμε κάποια σημαντικά κομμάτια της παράστασης. Η μουσική για παράδειγμα, ηχογραφήθηκε εξ ολοκλήρου με φυσικά όργανα έτσι ώστε να δένει με τη ζωντανή ερμηνεία του μουσικού μας, όπως και η κινησιολογία των παιδιών μελετήθηκε καλύτερα, ώστε να είναι πιο στοχευμένη. Πάντα όμως βασιζόμενοι στον αρχικό καμβά.
Πόσο καιρό σας πήρε να ολοκληρώσετε την παράσταση; Οι ηθοποιοί δυσκολεύονταν με τα δημοτικά;
Συνολικά χρειάστηκε τρείς μήνες για να ολοκληρωθεί. Αρχικά τα παιδιά αντιμετώπισαν κάποιες μικρές δυσκολίες με τη γλώσσα των δημοτικών ποιημάτων, αλλά στην πορεία έκαναν το λόγο δικό τους και τον αντιμετώπισαν πολύ φυσικά.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου δημοτικό τραγούδι;
«Του νεκρού αδελφού». Θυμάμαι πάντα τη μητέρα μου να το διαβάζει στην αίθουσα, κατά τη διδασκαλεία των Νέων Ελληνικών. Ίσως να είναι και η μόνη στιγμή που επικρατούσε τόση ησυχία στην τάξη.
«ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΝΕΙΡΟ»
Από τη θεατρική ομάδα «Σοίστρο»
Θέατρο OLVIO, Ιερά Οδός 67 & Φαλαισίας – Βοτανικός
Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη 20:15 (για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων)
Τηλέφωνα κρατήσεων 210 4414118, 211 0141784
Τιμή εισιτηρίου: € 10,00 κανονικό, € 7,00 φοιτητικό.
Σκηνοθεσία: Παναγιώτης Αδάμ
Κείμενα: από τη Δημοτική μας Ποίηση
Κοντραμπάσο, Κρουστά, Μαντολίνο παίζει ο Νίκος Ψαριανός
Παίζουν: Ντίνα Μιχαηλίδη, Δέσποινα Μπουγιατιώτη, Φαίδρα Σούτου, Ελένη Υφαντή, Χρήστος Καπενής, Γιώργος Σταυριανός, Νίκος Ψαριανός.
σχόλια