O Φραντς Κάφκα ήταν ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς φαντασίας του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε σε μια γερμανόφωνη εβραϊκή οικογένεια της μεσαίας τάξης στην Πράγα, που τότε αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και πρωτεύουσα της Βοημίας. Μεγάλο κομμάτι του έργου του δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό του, με τη μοναδική γραφή του να τον κατατάσσει στις πλέον σημαίνουσες προσωπικότητες της δυτικής λογοτεχνίας. Το οικογενειακό όνομα Κάφκα θα πρέπει να επιλέχθηκε από τους μακρινούς προγόνους τους, κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν αναγκάστηκαν από τη νομοθεσία να εγκαταλείψουν τα εβραϊκά πατρώνυμά τους. Στα τσέχικα, το όνομα Κάφκα (kavka) σημαίνει την κάργια, που αποτέλεσε και το έμβλημα που χρησιμοποιούσε ο Χέρμαν Κάφκα (πατέρας του) στις επαγγελματικές του επιστολές.
Στα διηγήματά του περιλαμβάνεται η Μεταμόρφωση (1912) και Στη Σωφρονιστική Αποικία (1914), ενώ στα μυθιστορήματά του, η Δίκη (1925), ο Πύργος (1926) και Αμερική (1927).
Η γλώσσα που ο Κάφκα επέλεξε να γράψει τα έργα του ήταν τα γερμανικά, λόγω του ενδιαφέροντος που έδειχνε στη γερμανική κουλτούρα. Διέθετε παράλληλα ευχέρεια και στην τσεχική γλώσσα, ενώ γρήγορα έμαθε να μιλάει και να διαβάζει γαλλικά. Ένας από τους αγαπημένους του συγγραφείς, ήταν ο Φλωμπέρ.
Αριστοτεχνικά ο Κάφκα όχι μόνο ξετυλίγει τις αγωνίες, τις ενοχές και την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά φτάνει και να μεταφράσει αυτή την άχαρη και ανούσια ύπαρξη σε ύλη, σε σωματική υπόσταση
Ξεκίνησε σπουδές στη Χημεία στο Πανεπιστήμιο της Πράγας (Charles-Ferdinand), για να αποφασίσει μετά από δύο εβδομάδες ότι η Νομική του ταιριάζει περισσότερο. Η αλλαγή της σταδιοδρομίας ικανοποίησε τον πατέρα του, και έδωσε χρόνο Κάφκα να μελετήσει καλύτερα τη γερμανική κουλτούρα και την ιστορίας της τέχνης. Στο τέλος του πρώτου έτους των σπουδών του, γνώρισε τον Μαξ Μπροντ, που έγινε ο πιο στενός φίλος του και παρέμεινε έτσι σε όλη τη ζωή του.
Το συγγραφικό έργο του Κάφκα δεν προσέλκυσε μεγάλη προσοχή πριν το θάνατό του. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, δημοσίευσε μόνο μερικές σύντομες ιστορίες και δεν τελείωσε ποτέ οποιοδήποτε από τα μυθιστορήματά του, εκτός από τη «Μεταμόρφωση» (αν θεωρείται ένα σύντομο μυθιστόρημα). Το φθινόπωρο του 1921, μετά την επιστροφή του στην Πράγα από το σανατόριο της Σλοβακίας, ο Κάφκα έγραψε την πρώτη του διαθήκη, ένα σημείωμα με αποδέκτη τον Μαξ Μπροντ, καταγράφοντας την επιθυμία του να καταστρέψει ό,τι υπήρχε «σε ημερολόγια, χειρόγραφα, επιστολές άλλων και δικές μου, σχεδιάσματα και τα λοιπά, να καούν ανελλιπώς και χωρίς να διαβαστούν, καθώς επίσης και όλα όσα έχω γράψει ή σχεδιάσει». Ο Μπροντ αγνόησε το αίτημα του, χρησιμοποιώντας ως βασικό επιχείρημα το ότι όταν ο Κάφκα ζητούσε κάτι τέτοιο, γνώριζε κατά βάθος ότι δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί μία τέτοια απαίτηση. Μετά το θάνατο του Κάφκα, ετοίμασε την έκδοση των μυθιστορημάτων Ο Πύργος, Η Δίκη και Αμερική, έργα που θεωρούνται ουσιαστικά ημιτελή. Ο Φραντς Κάφκα πέθανε στις 3 Ιουνίου του 1924. Η σορός του μεταφέρθηκε στην Πράγα, όπου ενταφιάστηκε στις 11 Ιουνίου, στο Νέο Εβραϊκό Νεκροταφείο, με παρουσία περίπου εκατό ατόμων.
1.
Η Μεταμόρφωση
«Tα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας», έγραφε ο Κάφκα στον Όσκαρ Πόλλακ λίγα χρόνια πριν από τη συγγραφή της Μεταμόρφωσης, ενός έργου που ανήκει χωρίς αμφιβολία ακριβώς σε αυτή την κατηγορία βιβλίων. Η Μεταμόρφωση γράφτηκε το 1912 και κυκλοφόρησε το 1916. Είναι ένα από τα λίγα έργα του Τσέχου συγγραφέα που εκδόθηκαν όσο εκείνος ζούσε.
Ο πυρήνας του μύθου της Μεταμόρφωσης είναι τόσο απλός όσο και ασύλληπτος: ο Γκρέγκορ Σάμσα, ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ξυπνάει ένα πρωί μεταμορφωμένος σε έντομο. Με αυτή τη βάση και μέσα από τα μάτια του ήρωα-εντόμου, ο Κάφκα στήνει μια καθαρά ρεαλιστική ιστορία, ένα απολύτως πιστευτό ψυχολογικό πείραμα, που υπογραμμίζεται από πλήθος οδυνηρά εύστοχων λεπτομερειών στην περιγραφή προσώπων και πραγμάτων. Αριστοτεχνικά ο Κάφκα όχι μόνο ξετυλίγει τις αγωνίες, τις ενοχές και την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά φτάνει και να μεταφράσει αυτή την άχαρη και ανούσια ύπαρξη σε ύλη, σε σωματική υπόσταση.
(Από το σημείωμα της μεταφράστριας)
Mετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Εκδόσεις Πατάκη, 2008
2.
Η Δίκη
Πεθαίνοντας, ο Κάφκα κληροδότησε έναν αριθμό χειρογράφων στο φίλο του Μαξ Μπροντ, με την υπόδειξη να καταστραφούν. Ο Μπροντ αγνόησε την υπόδειξη αυτή κι έτσι η "Δίκη" δημοσιεύτηκε ένα χρόνο αργότερα, το 1925. Το μυθιστόρημα, γραμμένο πιθανότατα το 1914, παρακολουθεί την καταδίωξη του Γιόζεφ Κ. μέσα σ' ένα γραφειοκρατικό λαβύρινθο, από το πρωινό όπου ξυπνά και διαπιστώνει ότι έχει συλληφθεί αδικαιολόγητα, μέχρι την εκτέλεσή του από δύο μαυροφορεμένους άντρες. Έργο δυνατού και προφητικού συμβολισμού, παραμένει ένα από τα πιο σημαντικά και πολυμεταφρασμένα βιβλία του εικοστού αιώνα.
Mετάφραση: Αλέξανδρος Κοτζιάς
Κέδρος, 2008
3.
Ο Πύργος
Η ιστορία της άφιξης του Κ. στο χωριό που βρίσκεται κάτω από την κυριαρχία του Πύργου, θεωρείται το αριστούργημα του Κάφκα. Η απομόνωση του Κ. και η αμηχανία του, η έντονη επιθυμία του να έχει την αποδοχή απατηλών και ανώνυμων δυνάμεων, συνοψίζουν την άποψη του Κάφκα για την αποξένωση και το άγχος που κυριαρχούν στον εικοστό αιώνα.
Παρά το ότι, στο βάθος, αποτελεί μια ρεαλιστική μελέτη των σχέσεων ανάμεσα στην κοινωνία και στο άτομο, ο "Πύργος" ανήκει στο χώρο του φανταστικού. Τα παράλογα γεγονότα διαδέχονται ασταμάτητα το ένα το άλλο, ο φόβος και η ανησυχία διαρκώς αυξάνονται και η δίψα του ανθρώπου για ελευθερία ξεπερνάει στο τέλος κάθε όριο.
Με τον "Πύργο", περισσότερο από ό,τι με οποιοδήποτε άλλο έργο του Κάφκα, γίνεται προφανές γιατί ο συγγραφέας αυτός έχει αποκτήσει τη φήμη ενός από τους μεγαλύτερους οραματιστές της λογοτεχνίας του αιώνα μας.
Mετάφραση: Αλέξανδρος Κοτζιάς
Κέδρος, 2008
4.
Η ετυμηγορία
Το διήγημα Η ετυμηγορία είναι μια ιδανική εισαγωγή στο έργο του Κάφκα. Μας αφήνει με ένα σωρό αμφιβολίες: τελικά, ποιος είναι τρελός; Ποιος είναι το τέρας; Ο εγωιστής πατέρας που ανοίγει το ερεβώδες ξεδοντιασμένο στόμα του για να καταπιεί ό,τι πιο πολύτιμο έχει ο γιος του; (Το φίλο του, τη μνηστή του, την εργασία, τη δύναμη, την αξιοπρέπεια, τη λογική του;) Ή μήπως ο γιος, που ζει σε έναν κόσμο δικό του, εγκλωβισμένος σε αυταπάτες και αραχνιασμένα νήματα φόβων και ενοχών; Ο καθένας μπορεί να δώσει τη δική του απάντηση, αλλά η ετυμηγορία του ίδιου του Κάφκα φέρει κι εδώ το αποτύπωμα τεσσάρων από τους βασικούς άξονες που καθόρισαν το έργο του: Λαχτάρα-τρόμος για τον γάμο. Εσωτερικός πόλεμος. Επιθυμία για θάνατο. Και, βέβαια, η σχέση με τον πατέρα.
Mετάφραση: Κώστας Κουτσουρέλης
Μελάνι, 2014
5.
Τα Οκτώ Μπλε Τετράδια
Τα Οκτώ Μπλε Τετράδια αποτελούν την καταγραφή της πνευματικής αναζήτησης του μεγάλου λογοτέχνη Κάφκα, ο οποίος αποτυπώνει εδώ, υπό μορφή προσωπικού ημερολογίου, τις αποφθεγματικές παρατηρήσεις του για τα μεγάλα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Διανθισμένα με άγνωστα περιστατικά από τη ζωή του, προσωπικές εμπειρίες και σπάνιες στιγμές εσωτερικής κατανόησης, τα Τετράδια αποκαλύπτουν την εσωτερική φλόγα που κινούσε μια από τις σημαντικότερες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Κυρίως, όμως, αποτελούν μια πηγή πραγματικής έμπνευσης για τον καθένα σήμερα που προσπαθεί να βαδίσει το μονοπάτι της αυτογνωσίας.
«Από τα λιγότερο γνωστά και ταυτόχρονα πιο χαρακτηριστικά και λαμπρότερα έργα του Κάφκα».
Mετάφραση: Ερατώ Τριανταφυλλίδη
Αρχέτυπο, 2013
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο LIFO.gr το 2015 από την Α. Κολοβού. © LIFO 2015
σχόλια