Μπορεί να μην την έχεις πάρει είδηση, αλλά το ξεκίνημα της χρονιάς έφερε μια μουσική συλλογή-βασιλόπιτα που είναι ίσως ό,τι πιο αλλόκοτο μπορείς να ακούσεις αυτή τη στιγμή στο band-camp –με την «καλή» έννοια πάντα. Μια συλλογή με διασκευές σε ελληνικά λαϊκά και λαϊκοπόπ κομμάτια τόσο απρόβλεπτες και ιδιόμορφες, που «καταντάνε» αβάντ-γκάρντ. Αν δεν γνωρίζεις τα αυθεντικά, καλό είναι να ξέρεις ότι όσοι τα επαν-εκτελούν δεν τα πειράζουν απλά, τους αλλάζουν τα φώτα και σε μερικές περιπτώσεις τα κάνουν αγνώριστα. Αυτή η προσέγγιση έχει γίνει με αγάπη και διάθεση να επαν-οικειοποιηθούν όσοι συμμετέχουν με διασκευές τη μουσική που λίγο-πολύ είναι γραμμένη στο DNA τους. Το αποτέλεσμα είναι ενδιαφέρον όπως κι αν το ακούσεις, με σοβαρότητα ή με χιουμοριστική διάθεση.
Η συλλογή έχει τίτλο Σκυλόπιτα Κομμένη Φυτίνη Αλειμμένη και είναι μια παραγωγή της Φυτίνης, η οποία μας εξήγησε γιατί φτιάχτηκε χριστουγεννιάτικα αυτή η συλλογή και γιατί το σκυλάδικο είναι τόσο παρεξηγημένο είδος.
Ολόκληρη τη Σκυλόπιτα Κομμένη Φυτίνη Αλειμμένη μπορείς να την ακούσεις παρακάτω.
Μια προειδοποίηση: αν ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που θεωρεί τα κομμάτια της συλλογής ιερά, ίσως βρεις το αποτέλεσμα ενοχλητικό, μέχρι και εκνευριστικό (το πιο πιθανό). Βάλε να ακούσεις τα αυθεντικά και... νερό κι αλάτι.
Γιατί να σε ενδιαφέρει το σκυλάδικο, πέρα από το trash του πράγματος; Πόσο παρεξηγημένο είδος είναι;
Αυτή η ερώτηση μπορεί να απαντηθεί κάνοντας μια άλλη ερώτηση πρώτα: τι θα ‘πρεπε να προηγείται ως πιο ενδιαφέρον; Το έντεχνο; Το indie; Η όπερα; Η πειραματική μουσική; Aν η δημιουργική συνθήκη που προτιμά κανείς είναι μια μοντερνιστική επαναπροσέγγιση της αρμονίας ή της δομής μουσικών έργων, π.χ. ο Stockhausen ή ο Γιάννης Χρήστου, τότε ενδεχομένως να μην τον ενδιαφέρει το σκυλάδικο, ως κάτι προβλέψιμο και βαρετό. Αν όμως πιστεύει πως υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι για το ότι τα σκυλάδικα είναι μουσικά κατώτερα από τις ελληνικές indie μπάντες ή τους λεγόμενους έντεχνους, τότε είναι βαθειά νυχτωμένος. Και τα δυο είναι πτυχές του πρότζεκτ που ονομάζεται ποπ, λαϊκή μουσική. Χαρακτηριστικά αυτής της μουσικής είναι η μικρή διάρκεια, η δομή στροφή-ρεφρέν-στροφή, η παρουσία στίχων και το focus στ@ν performer. Το σκυλάδικο χρησιμοποιεί συχνά πιο ανατολίτικες αρμονίες και ερμηνευτικά στυλ [γενικεύουμε εδώ, να μας συμπαθάτε], το indiepop δυτικές και το έντεχνο ένα μείγμα από τις δυο. Αυτή είναι πάνω-κάτω η διαφορά τους, κατά τ’ άλλα είναι μουσικολογικά το ίδιο πράγμα. Να μην μπούμε καν σε ανάλυση παραγωγής ας πούμε [το σκυλάδικο έχοντας πιο πολλά λεφτά γενικά κερδίζει κατά πολύ] ή βιρτουοζισμού στο παίξιμο: τους τζαζίστες που έχουν περάσει από το σκυλάδικο δεν μπορεί καν να τους φανταστεί το indie.
Οπότε τι ακριβώς σημαίνει trash μέσα σε ένα πλαίσιο δημιουργίας στη σχετικά φτωχή ελληνική τραγουδοποιία; Το σκυλάδικο έχει μια επιτελεστικότητα της υπερβολής, ένα στοιχείο εκκεντρικής υστερίας που είναι εύκολο να απορρίψει κανείς κάτω από μια γενικότερη ταμπέλα του trash. Εμείς προτιμούμε κατά πολύ τον όρο “camp”, την αισθητική της αυτο-αναφορικής θεατρικότητας. Μέσα στην απόλυτη έλλειψη των ελληνικών performative/camp ντιβών, των αντίστοιχων Yoko Ono, Grace Jones ή έστω [!] μιας Bjork, το αμέσως επόμενo καλύτερο που έχουμε είναι η Άντζελα και η Πάολα. Οπότε το σκυλάδικο μπορεί να μην αποτελεί κάτι το ιδιαίτερα πρωτότυπο μουσικά ή στιχουργικά, παραμένει όμως ό,τι πιο ενδιαφέρον έχει να δείξει η ελληνική μουσική στο ζήτημα της επιτέλεσης μιας θεϊκής υστερίας, μιας διονυσιακής έκστασης, μιας αυτοαναφορικής ειδωλολατρίας. Σε καμιά περίπτωση δεν ξεπλένουμε το σκυλάδικο από τις μάτσο και προβληματικές συμπεριφορές που το περιβάλλουν, όμως είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε πως αυτές δεν έχουν να κάνουν αμιγώς με το μουσικοαισθητικό κομμάτι, ώστε κάποια στιγμή να τελειώνουμε και μ’ αυτόν τον άχρηστο και ανόητο διαχωρισμό μεταξύ ‘ποιοτικής’ και trash μουσικής. Κι όσο για το πολιτικό του θέματος, όταν η Κατερίνα Στανίση έδινε συνεντεύξεις σε gay free press και ο ΛεΠα δήλωνε πως δεν απέκλειε να ερωτευόταν κάποτε έναν άντρα, οι του “ποιοτικού” τραγουδιού ούτε λέξη για τα gay rights και τον Μαραβέγια τον πείραζαν τα χημικά των riots στο παγκάκι στην παραλία γιατί θέλει να μπορεί να φιλάει τη φιλινάδα του ανενόχλητος. Άντε, γιατί άμα θέλετε μια λίστα με το ποιοι είναι trash, έχουμε και εμείς κάποιες προτάσεις.
Ποιο είναι το πρώτο τραγούδι που σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη «σκυλάδικο»;
"Και Ποια Θυσία"- Άντζελα Δημητρίου.
Πες μου λίγα πράγματα για τη συλλογή Σκυλόπιτα Κομμένη Φυτίνη Αλειμμένη. Πώς προέκυψε; Ποιοι συμμετέχουν; Πώς έχουν προσεγγίσει τα τραγούδια;
Η συλλογή προέκυψε μέσα από τη διάθεση της Φυτίνης και όλων των ενοχικών ψωνάρων που την απαρτίζουν να συνεχίσουν την παράδοση της εορταστικής φυτινοσυλλογής, συν υπάρχει και ένα καθαρτικό εξτραδάκι της αναμέτρησης με το σκυλάδικο. Γενικά το ζήτημα της διασκευής μας ενδιαφέρει αρκετά, η ιδέα της επανοικειοποίησης μιας μουσικής/πολιτισμικής συνθήκης που έχει γραφτεί κάπως πάνω μας, είτε το θέλουμε είτε όχι, και το να δουλέψουμε με αυτή, να την αγαπήσουμε και να τη μισήσουμε και να βγει κάποιο αποτέλεσμα απ’ αυτή τη διαδικασία. Παίρνοντας το σκυλάδικο και αλλάζοντάς του τα φώτα, πολλές από μας ίσως αισθάνονται ότι έτσι ύφαιναν το κουκούλι που θα τους προστάτευε από την αισθητική και λεκτική κακεντρέχεια του ελληνικού οικογενειακού τραπεζιού. Μακάρι να βοηθήθηκαν και οι ακροάτριες αντίστοιχα. Στυλιστικά, όπως και με τις πιο πολλές κυκλοφορίες του label, υπάρχει ένα πικάντικο μείγμα από μετα-ελέκτρο-ποπ μέχρι καταστασιακό αβανγκαρντισμό και από ηχητικά soundscape κολλάζ μέχρι μινιμαλιστικούς χορωδιακούς κανόνες. Απ’ όλα έχει ο θεός τα χριστούγεννα. Όπως όμως λένε και τα πιο ψαγμένα αγορίστικα συγκροτήματα “δε θέλουμε να βάλουμε ταμπέλες στη μουσική μας, ας κρίνει ο ακροατής”.
Το σκυλάδικο είναι ένα καθαρά ελληνικό είδος, αλλά ανάλογα κομμάτια βρίσκεις παντού. Μπορείς να κάνεις μια αντιστοιχία με ξένα είδη;
To σκυλάδικο φαίνεται να μοιράζεται διάφορα μουσικολογικά και πολιτισμικά κοινά με λαϊκές μουσικές άλλων πρώην οθωμανικών χωρών. Για παράδειγμα ως προς την υποτιθέμενη ‘κακουγουστιά’, την διάχυτη σεξουαλικότητα και ανατολική ρυθμικότητα συνομιλεί με τις διάφορες εκδοχές του βαλκανικού turbofolk. Διαβάζαμε μάλιστα (http://balkanist.net/queer-turbofolk-part-ii-body-politics/ ) πρόσφατα για το queerness του turbofolk με τις διάφορες τραγουδίστριες που μιλάνε με άμεσο και επιθετικό τρόπο για την σεξουαλική τους επιθυμία, αμφισβητώντας την σκληρή πατριαρχική συνθήκη στην οποία κινούνται και αναρωτιόμασταν αν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ελληνικές περιπτώσεις όπου σκυλο-ντίβες επιτελούν παρόμοιες έμφυλα “παραβατικές” συμπεριφορές. Από την Ρίτα Σακελαρίου μέχρι την Πάολα υπάρχουν σίγουρα στιγμές που ανιχνεύουμε ως αντίστοιχες. Στη περίπτωση της Πάολας, μάλιστα, υπάρχει και ένα άνευ προηγουμένου μίσος που παρατηρούμε στα σχόλια του youtube, συχνά φουλ σεξιστικό και σχεδόν απ-ανθρωποιητικό: η Πάολα είναι πάντα ‘σκυλί’, πουτάνα, παρακμή, τσιγγάνα, και γενικά το από-κείμενο του υγιούς έθνους.
Συζητώντας περεταίρω την έμφυλη διάσταση της -ας πούμε- νέο-οθωμανικής μουσικής των γειτονικών χωρών, βλέπουμε super stars όπως ο gender-bending Azis από Βουλγαρία ή η Bullent Ersoy και ο Zeki Muren από Τουρκία που σπάνε κάθε έννοια έμφυλης κανονικότητας και ταυτόχρονα έχουν τεράστιο ακροατήριο σε χώρες που θεωρούνται παραδοσιακά ‘ομοφοβικές’ και ‘σεξιστικές’. Οι Ersoy και Muren ανήκουν στην ευρύτερη σκηνή της ‘αραμπέσκ’ μουσικής, ένα μουσικό είδος που σύμφωνα με τον διάσημο συνθέτη Fazil Say αποτελεί εθνική προδοσία! Παρατηρούμε με λίγα λόγια ότι τα ξαδερφάκια του σκυλάδικου είναι ένα αγκάθι στο μοντερνιστικό πρόταγμα και την κανονικότητα με παρόμοιους τρόπους.
Γιατί το αγαπάει τόσο ο Έλληνας;
Έλα ντε, πες εσύ. Έχουμε διάφορες θεωρίες. Ίσως γιατί του θυμίζει το αμαρτωλό οθωμανικό του παρελθόν, που με τόσο πάθος αρνιέται σε άλλες πίστες εθνικής καθαρότητας; Μήπως γιατί είναι ό,τι του έχει απομείνει από τις χρυσές εποχές των παχιών πασοκοαγελάδων; Ίσως -στις καλύτερες περιπτώσεις- να είναι και το μόνο επιτρεπτό σημείο έκφρασης ενός υφέρποντος ομοερωτισμού; Γιατί που αλλού μπορεί ο Έλληνας να σπάσει λίγο τη μεσούλα του λεβεντοέθνους; Να αγκαλιάσει το λεβεντοέθνος δίπλα του, να λινκιστούν μερακλωμένα - και no homo; Η Ελληνίδα πάντως σίγουρα το αγαπά τόσο γιατί όπως είπαμε –περίπου- και προηγουμένως, στο σκυλάδικο περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είδος παρούσας ελληνικής μουσικής βλέπουμε γυναίκες αυτάρεσκες, ντίβες και αναπολοτζέτικ καρδιομπιτσαροκλέφτρες.
Μπορεί να υπάρξει σκυλάδικο έξω από το κιτς που το περιβάλλει;
Δύσκολη ερώτηση. Καταρχάς δεν θεωρούμε δεδομένο ότι το κιτς είναι κάτι κακό, ή ότι το κιτς είναι το πρόβλημα του σκυλάδικου. Στη Φυτίνη έχουμε ξανα-ασχοληθεί με το πρόβλημα της επανοικειοποίησής του. Είναι μάλλον σημαντικό το ότι κανένα από τα άτομα που συμμετείχαν δεν είναι αυτό που λέμε σκυλάς/σκυλού/σκυλί. Όλες μας βρίσκουμε κάτι στο σκυλάδικο ίσως διαφορετικό, πολλές από μας ίσως να βρίσκουμε γοητευτικό ακριβώς το κιτς του, και το κρατήσαμε αυτούσιο στις διασκευές μας. Από την άλλη, ένα βασικό πρόβλημα με αυτές τις επανοικειοποιήσεις πραγμάτων στα οποία εισερχόμαστε από δεύτερο χέρι, είναι ο κίνδυνος μιας απολιτίκ μεταμοντέρνας προσέγγισης, όπου κρατάμε ό,τι μας αρέσει (το κιτς, το camp, τις δυναμικές ντίβες) χωρίς να αναγνωρίζουμε τα προβληματικά στοιχεία (την ελλαδάρα, το βαθύ πασόκ, τις γελοίες επιδείξεις πλούτου “ηλία ρίχτο”), το πολιτισμικό πλαίσιο, δηλαδή, γενικά. Μάλλον πιο κεντρική ερώτηση για αυτή τη συλλογή είναι όχι αν το σκυλάδικο μπορεί να υπάρξει έξω από το κιτς, αλλά έξω από τις γνωστές θεματικές που εμπνέουν τον Ελληνάρα, τον μερακλώνουν και του ενδυναμώνουν την εθνική ταυτότητα του γκραντιοζιτέ, της καψούρας, του μεμψίμοιρου πάθους, που “οι ξενέρωτοι Ευρωπαίοι δεν θα γνωρίσουν ποτέ”. Είναι ενδιαφέρον πώς το σκυλάδικο από τη μια έχει σαφή αναφορά στο Οθωμανικό παρελθόν που ο Έλληνας θέλει να ξεχάσει, αλλά από την άλλη ταιριάζει ταμάμ στην εθνική αφήγηση της παθιασμένης υπεροχής.
Έχει μέλλον το σκυλάδικο;
Θα απαντούσαμε σ’ αυτό ίσως με κάποια αμφιθυμία. Από τη μια, το σκυλάδικο ως παράδειγμα της εθνικής “έξω καρδιά” πασόκ υπεροχής καλό θα ήταν να τελειώνει γιατί μας προκαλεί και λίγο εμετό αυτή η ελληνική μαγκιά. Από την άλλη, η ατόφια εκκεντρικότητα των σκυλοστάρς, το performance art της λαίδης ας πούμε, είναι κάτι που θα μας άρεσε πολύ αν μετουσιωνόταν σε κάτι άλλο. Γι’ αυτό και ως νέες δημιουργοί με ενδιαφέρον για τον ελληνικό στίχο μας είναι σημαντικό να εμπνεόμαστε και από το σκυλάδικο. Και επειδή είμαστε μεταμοντέρνα παιδάκια, μας ενδιαφέρουν τα υβρίδια και αυτά θέλουμε να δούμε στο μέλλον. Τις νέες ποπ σταρς που θα έχουν ακούσει και χωνέψει τις περίπλοκες μουσικές της Bjork, αλλά δε θα δυσκολεύονται να επηρεαστούνε και αναμετρηθούνε με την αναφορά της ελληνικότητας, όπως αυτή βγαίνει μέσα από την επιτελεστικότητα της λαίδης Άντζελα. Όπως λοιπόν το “Σπιρτόκουτο” ενώνει μια φανταστική γραμμή μεταξύ Σκανδιναβικού ρεαλισμού και Ρετιρέ και η Τζούλια Αλεξανδράτου μεταξύ VALIE EXPORT και Cicciolina, έτσι και οι καινούριες ποπ σταρς θα φτιάξουν νέους ευφάνταστους συνδυασμούς πέρα από ανόητους Adorno-ικούς διαχωρισμούς υψηλής και χαμηλής κουλτούρας.
Ίσως το σκυλάδικο πάντως να παραέγινε mainstream κάποια στιγμή και να πρέπει να επιστρέψει σε underground τόπους όπου κάποτε άνθισε: σε κωλάδικα και σε εθνικές οδούς. Και έτσι να βρει πάλι το αβάν-γκαρντ του. Γιατί αν κοιτάξεις τις προσπάθειες των δισκογραφικών εταιριών να δημιουργήσουν τους νέους ποπ σκυλοστάρς που συνδυάζουν λίγο σκυλέ σύνθεση και λίγο ποπ παραγωγή/αισθητική, εμάς αυτό μας φαίνεται μια νερόβραστη χαζαμάρα, κάπως το χειρότερο κι από τους δυο κόσμους. Πραγματικά τώρα, τα ονόματα Αλέξης Δούκας, Ηλίας Βρεττος, Κωνσταντίνος Αργυρός, Ιωακείμ Φωκάς, Ελισάβετ Σπανού, Αλέξανδρος Ρήγας, Γιάννης Ιερεμίας ταιριάζουν περισσότερο σε ποπ σταρς του μέλλοντος ή σε φανταστικούς ποιητές του μεσοπολέμου; Πίτσες Παπαδοπούλου δε βγαίνουν κάθε μέρα αγάπη μου, όσο κι αν χτυπηθείς στο x-factor.
σχόλια