Το έγκλημα της Μαρφίν είναι μία από τις ανοιχτές πληγές αυτών των δύσκολων χρόνων. Οι νεκροί της, οι αδικοχαμένοι. Δεν έγινε –ευτυχώς– άλλη μια επέτειος αλλά η μέρα εκείνη δεν παύει να στοιχειώνει την ελληνική ζωή σε αυτήν τη δεκαετία των μνημονίων.
Δυο απόψεις συγκρούστηκαν εξαρχής με αφορμή το μαύρο γεγονός. Η πρώτη μας λέει ότι η τραγωδία στη Μαρφίν ήταν απλώς η ακραία προβολή όσων έφερε μαζί του το πάθος των αντιμνημονιακών διαδηλώσεων. Ο τρόμος και ο φόνος πρέπει να θεωρηθούν έτσι αποτέλεσμα –μοιραίο, σχεδόν– του «δρόμου» και των τελετουργιών του.
Η δεύτερη άποψη σπεύδει βεβαίως να διακηρύξει το αντίθετο: θα ισχυριστεί έτσι ότι η μηδενιστική βία –που κατέληξε τότε στον φριχτό θάνατο των εγκλωβισμένων– ήταν και είναι πάντα κάτι απολύτως ξένο προς το νόημα και το πλαίσιο εκείνης της διαδήλωσης και όλων των κινημάτων της περιόδου. Σύμφωνα με αυτή την αφήγηση, η φυσική και κάποτε δολοφονική βία ορισμένων ουδεμία σχέση έχει με τη ρητορική εκτράχυνση και το πλαίσιο της αντίστασης, της ρήξης κ.λπ.
Τώρα, ίσως, μετά από έξι χρόνια, μπορούμε να πούμε ότι και οι δύο εκδοχές πάσχουν. Η μία κατασκευάζει αμέσως ενόχους, η άλλη εξωραΐζει και αθωώνει για λόγους ιδεολογικής ορθότητας.
Η τραγωδία της Μαρφίν πάγωσε και μούδιασε πολιτικούς χώρους και ανθρώπους. Παρά όμως τα κείμενα που γράφτηκαν και τις φωνές που υψώθηκαν σοκαρισμένες, δεν γέννησε ένα υγιές κύμα διαχωρισμού από το εμφυλιακό στυλ πολιτικής.
Όχι, λοιπόν, ένα φριχτό γεγονός όπως αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί «αποτέλεσμα» όλων των μορφών δυσφορίας, εναντίωσης και εξέγερσης που θα εκτυλιχτούν στα χρόνια της κρίσης, με θορυβώδη ή λιγότερο έντονο τρόπο. Δεν είναι δηλαδή η μαθηματικά αναγκαία συνέπεια της αγανάκτησης των πολλών, των εκατοντάδων χιλιάδων.
Δεν υπήρξε όμως, από την άλλη,και μια εξωγήινη, ουρανοκατέβατη δράση κάποιων ανεγκέφαλων. Η επίθεση κατά των τραπεζικών καταστημάτων ή άλλων συμβόλων του οικονομικού δεινού ήταν, αναμφίβολα, κομμάτι μιας γενικότερης φαντασίωσης. Δεν την είχαν μόνο οι «κακοί» της ιστορίας αλλά και ο κανονικός λαός των διαδηλώσεων και όσοι αποτελέσαμε μέρος του. Ένας κοινωνικός και ταξικός πρωτογονισμός και κυρίως η ιδέα πως η κοινωνία μας αποτελείται από δύο ηθικά στρατόπεδα, αυτό της ελευθερίας και το άλλο της καταπίεσης, είναι η καρδιά αυτής της φαντασίωσης.
Σαν να λέμε: στην «από δω πλευρά» η αθωότητα της διεκδίκησης, στην «από κει πλευρά» οι κλέφτες και οι παλιάνθρωποι. Αυτό το σχήμα στην απατηλή του απλότητα έφτιαξε ένα περιβάλλον και έναν χώρο υποδοχής.
Και το σχήμα αυτό δεν βρήκε ικανές φωνές αντίρρησης, δεν βρήκε απέναντί του πολλούς που να του πουν όχι.
Η Μαρφίν ήταν εκτροπή. Η εκτροπή όμως δεν αφορά μόνο τους (όποιους) δράστες και τη μηδενιστική τους ανευθυνότητα. Διευκολύνθηκε ως εκτροπή από την παρακμή της αγωνιστικής πολιτικής σε πολεμικό εξάψαλμο κατά πάντων. Από τη μετατροπή του πλήθους που διαδηλώνει και μάχεται σε λατρευτικό σύμβολο και θεωρητικό φετίχ. Από την απουσία σοβαρής αναμέτρησης των αριστερών με τις ολοκληρωτικές λογικές μέσα στην «οικογένεια» και τους «συγγενείς».
Η τραγωδία της Μαρφίν πάγωσε και μούδιασε πολιτικούς χώρους και ανθρώπους. Παρά όμως τα κείμενα που γράφτηκαν και τις φωνές που υψώθηκαν σοκαρισμένες, δεν γέννησε ένα υγιές κύμα διαχωρισμού από το εμφυλιακό στυλ πολιτικής. Ο «κοινωνικός πόλεμος» συνέχισε να παράγει ομοιώματα, εξαμβλώματα, παρωδίες, τυχοδιωκτισμούς της πολιτικής και ανοησίες της διανόησης. Η ιδέα πως η εποχή των ταραχών σηματοδοτεί τάχα την αναγέννηση της δημοκρατίας συνέχισε την πορεία της μέσα στην αυταπάτη.
Τα χρόνια που μεσολάβησαν δεν είναι, παρ' όλα αυτά, νεκρός χρόνος. Η σκοτεινή ύλη της δημαγωγίας έγινε περισσότερο ορατή και η άγρια ηθικολογία απογυμνώθηκε σαν φτωχή και αποτυχημένη, κατά βάση, πολιτική.
Ενδεχομένως, μια νέα αίσθηση των ορίων στον τρόπο που βιώνουμε τις αντιπαραθέσεις μας να χρωστά πολλά και εκεί: σε εκείνες τις οδυνηρές σκηνές που τις είδαμε ξανά στην τηλεόραση, με αφορμή τη δίκη.
