Το μυστικιστικό ισλαμικό τάγμα των Μεβλεβήδων, που στροβιλίζονται σε μια δίνη αναζήτησης της πνευματικής ένωσης με το θείο πνεύμα, ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα και είχε ως βάση του τη Μονή του Αγίου Χαρίτωνα έξω από το Ικόνιο. Ιδρυτής του τάγματος θεωρείται ο μεγάλος Πέρσης ποιητής Τζελαλαντίν Ρουμί Μεβλανά (το όνομά του σημαίνει «Ρωμιός», καθώς έζησε στο Ικόνιο, όπου ζούσαν κάποτε οι Ρωμαίοι, δηλαδή οι Βυζαντινοί). Οκτώ αιώνες οι Μεβλεβήδες δερβίσηδες εκτελούν το τελετουργικό Σεμά, φορώντας τα παραδοσιακά λευκά άμφια, τις μακριές φουστανέλες και τα μαύρα εξωτερικά ράσα που υπενθυμίζουν τον θάνατο και τα οποία βγάζουν όταν αρχίζουν να στροβιλίζονται. Το κωνικό καπέλο που επίσης φοράνε συμβολίζει την ταφόπετρα. Στριφογυρίζουν γύρω από το σώμα τους, αρχικά σε αργούς ρυθμούς, με ανοιχτά τα χέρια. Τείνουν τη δεξιά παλάμη τους προς τον ουρανό, γέρνουν λίγο το κεφάλι τους δεξιά με κλειστά τα μάτια και χαμηλώνουν την αριστερή παλάμη προς τη γη. Με αυτό τον τρόπο παίρνουν ευλογία από τον Θεό και τη διοχετεύουν στους ανθρώπους. Ο ασκητής ενώνεται με το πνεύμα. Καθώς περιδινίζονται σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω από έναν εξ αυτών, τον σεΐχη, ο οποίος παίρνει τη θέση του κέντρου σε έναν κύκλο, μιμούμενος τη θέση του ήλιου, με τους πλανήτες να εκτελούν την τροχιά τους γύρω του. Η γαλήνια έκστασή τους παραμένει ίδια όση ώρα κρατάει αυτή η διαδικασία. Σαν ένα πνευματικό ταξίδι προς την τελειότητα.
Η ιστορία των δερβίσηδων Μεβλεβί είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τη ζωή του Τζελαλαντίν Ρουμί. Γεννημένος το 1207 στο Μπαλκ του Χορασάν στο Αφγανιστάν, σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο των Σούφι της εποχής, ήταν γιος του Μπάχα Βαλάντ, ηγέτη των ορθόδοξων θεολόγων, δάσκαλος του Ιερού Νόμου και ιδιοκτήτης ιερατικής σχολής «μεντρεσέ». Το έτος 1219 η οικογένεια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Μπαλκ για να σωθεί από τις επιδρομές των Μογγόλων του Τζένγκις Χαν. Αρχικά εγκαταστάθηκαν στο Καραμάν, αλλά οριστική κατοικία της οικογένειας, μετά από πρόσκληση του σουλτάνου των Σελτζούκων Αλαντίν Καϊκουμπάτ, έγινε το Ικόνιο της Μικράς Ασίας. Εκεί προσφέρθηκαν στον πατέρα μεγάλες τιμές και όταν το 1231 απεβίωσε, οι μαθητές του μεντρεσέ που διηύθυνε ζήτησαν από τον Ρουμί να πάρει τη θέση του και να συνεχίσει τη διδασκαλία του. Οι χιλιάδες οπαδοί που τον ακολουθούσαν τον αποκαλούσαν «Μεβλανά», που σημαίνει «ο δάσκαλός μας».
Το 1244, περιφερόμενος στα σουκ των εμπόρων, έπεσε πάνω σε έναν ρακένδυτο δερβίση, τον Σαμς-ι-Ταμπρίζ, από την Ταυρίδα της Περσίας. Τους δύο άντρες τους ένωσε μεγάλη αγάπη. Συνδέθηκαν, δε, τόσο βαθιά, που ο Ρουμί έλεγε ότι έκτοτε η ζωή του άλλαξε ριζικά. Μαζί του έζησε την απόλυτη ολοκλήρωση, ο Σαμς έγινε η απάντηση στην αναζήτηση του «αγαπημένου», του ζητούμενου των Σούφι, ο μοναδικός δρόμος που τον οδηγούσε στην ένωσή του με το Θεό. Εγκατέλειψε τους μαθητές του και αφοσιώθηκε σ' εκείνον. Εκείνοι εξοργίστηκαν από αυτή την εξωφρενική υποταγή του δασκάλου τους κι ανάγκασαν τον Σαμς να φύγει από την πόλη. Η απελπισία του Ρουμί τον οδήγησε στην ποίηση κι έτσι άρχισε να γράφει τους πρώτους στίχους του αφιερωμένους στον «Ήλιο της Ταυρίδας». Κάλεσε και μουσικούς, που με τους αυλούς τους, τα «νέι», έπαιζαν καθώς απήγγελλε στίχους σε κατάσταση έκστασης, στροβιλιζόμενος γύρω από τον εαυτό του με τα χέρια ψηλά.
Τελικά, οι μαθητές δολοφόνησαν τον Σαμς με τη σιωπηρή συγκατάθεση του ενός από τους δύο γιους του Ρουμί. Η σορός του τοποθετήθηκε στην αυλή του μεντρεσέ, όπου ο ερωτευμένος και συντετριμμένος μύστης άρχισε να στροβιλίζεται και να απαγγέλλει στίχους αφιερωμένους στον νεκρό «αγαπημένο». Έτσι έγινε και στη μνήμη εκείνου ίδρυσε το τάγμα των περιστρεφόμενων δερβίσηδων «Μεβλεβί», που στροβιλίζονται έκτοτε στον τελετουργικό χορό «Σεμά».
Στους αιώνες που ακολούθησαν, το τάγμα των δερβίσηδων Μεβλεβί εκπροσωπούσε τους ορθόδοξους Μουσουλμάνους, ένα από τα δύο επικρατέστερα τάγματα και περισσότερο αποδεκτό απ' ό,τι εκείνο των Μπεκτασήδων, που αποτέλεσε μια αίρεση η οποία διώχτηκε ανελέητα. Οι Μεβλεβί κυριάρχησαν στην κοινωνικο-θρησκευτική ζωή της αυτοκρατορίας και διαδόθηκαν από την Ανατολή μέχρι την Αίγυπτο και την Παλαιστίνη, αλλά και από τα Βαλκάνια μέχρι το Σεράγιεβο. Πάντως, κατά τον οθωμανικό μεσαίωνα, δηλαδή τον 15ο, 16ο και 17ο αιώνα, άκμασαν χιλιάδες αιρέσεις και υποδιαιρέσεις τους. Οι μοναχοί δερβίσηδες ζούσαν στους «τεκέδες», δηλαδή στα ισλαμικά αποκρυφιστικά μοναστήρια, έναν παράλληλο μυστικό κόσμο που τον αποκαλούσαν «Ταρικάτ». Όποιος ακολουθούσε αυτή την οδό, παρέμενε άγαμος και εντασσόταν σε ασκητική πειθαρχία με απαράβατους κανόνες. Οι δερβίσηδες πολλές φορές χρησιμοποιήθηκαν από Σουλτάνους σε πολιτικές εξεγέρσεις και κάθε είδους χειραγώγηση, ενώ κατά την Άλωση της Πόλης εμψύχωναν τους πολεμιστές.
Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, ένα τάγμα 800 Μεβλεβί δερβίσηδων στάλθηκε στην Παλαιστίνη να πολεμήσει και το 1923 εκπρόσωποί τους συναντήθηκαν με τον Κεμάλ. Παρ' όλα αυτά, δύο χρόνια μετά, με την επικράτηση των Νεότουρκων, ο ίδιος έθεσε εκτός νόμου οτιδήποτε θεωρούνταν οπισθοδρομικό, όπως τους Μεβλεβί. Δεν ήταν πριν από το 1954 που τελικά τους παραχωρήθηκε μερική νομιμότητα, καθαρά για τουριστικούς λόγους. Ποτέ δεν έπαψαν να λειτουργούν ανά την τουρκική επικράτεια παράνομα και κρυφά τάγματα. Ο εκστατικός στροβιλισμός των δερβίσηδων, ακόμα και ως θέαμα προς κατανάλωση, εξακολουθεί να συνεπαίρνει το διεθνές κοινό. Με τις υπέροχες λευκές τους ενδυμασίες, να μετεωρίζονται με τα χέρια ανοιχτά.
σχόλια