Δεν το ῾λπιζα να ῾ν᾿ η ζωή μέγα καλό και πρώτο !
Διονύσιος Σολωμός
Aυτό που μου κάνει την μεγαλύτερη εντύπωση στην τραγωδία που βιώνουμε, είναι η όψη της κυβέρνησης. Ο τόνος της φωνής τους, οι δηλώσεις τους, οι λέξεις τους, το βλέμμα τους― ακόμη και η γλώσσα του σώματός τους.
Έχουν κάτι αφόρητα άνετο. Αφόρητα αεράτο. Είναι σα να τους λείπει ένα βασικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό: η συμπόνια.
Γνωρίζω ότι οι άνθρωποι που κυβερνούν έχουν άλλη δουλειά να κάνουν. Δεν είναι η δουλειά τους να θρηνούν- ειδικά την ώρα που πρέπει να δράσουν. Όμως εδώ ούτε δράση έχουμε ούτε ανθρωπιά. Μόνο ένα πυκνό ιστό από χειριστικές πονηριές που θα τους βγάλουν λάδι στο κοινό αίσθημα.
Στη λούπα της προσπάθειάς τους να σώζουν την εξουσία τους από oτιδήποτε την απειλεί, έχουν χάσει την επαφή με την πραγματικότητα ― κι ακόμη περισσότερο έχουν χάσει την επαφή με την ανθρώπινη φύση. Έχουν απομειωθεί σε ψιλοτέρατα του business as usual (αν ήταν ποτέ κάτι ανώτερο στα κομματικά παχνιά τους). Και κυρίως έχουν χάσει μια βασική ιδιότητα του ανθρώπου: να αντιμετωπίζεις την ζωή του άλλου ως κάτι ιερό και απαραβίαστο και άξιο σεβασμού.
Στη λούπα της προσπάθειάς τους να σώζουν την εξουσία τους από oτιδήποτε την απειλεί, έχουν χάσει την επαφή με την πραγματικότητα ― κι ακόμη περισσότερο έχουν χάσει την επαφή με την ανθρώπινη φύση. Έχουν απομειωθεί σε ψιλοτέρατα του business as usual (αν ήταν ποτέ κάτι ανώτερο στα κομματικά παχνιά τους). Και κυρίως έχουν χάσει μια βασική ιδιότητα του ανθρώπου: να αντιμετωπίζεις την ζωή του άλλου ως κάτι ιερό και απαραβίαστο και άξιο σεβασμού.
Για αυτούς, ο θάνατος 90 ανθρώπων είναι απλώς μια δύσκολη εξίσωση που ζητάει λύση ― ένας πολιτικός μπελάς. Όχι ανθρώπινος.
«Την κάτσαμε αδερφέ!»
Ένοιωσα οδυνηρή έκπληξη όταν είδα τον Καμμένο να κουνάει το δάχτυλο στους απελπισμένους. Τους υπαίτιους της καταστροφής να προσέρχονται σχεδόν ανέμελοι στο Συμβούλιο για να συζητήσουν πώς να κουκουλώσουν τα αποκαΐδια. Ακόμα και το μπουλβάρ του Τσίπρα σήμερα, στημένο θλιβερά, με πόζες γλάστρας μεσημεριανάδικου (ο δείκτης τεταμένος στον ορίζοντα, το χέρι στο γοφό) ― όλα αυτά με αποκαρδίωσαν διότι, μέσα στη συμφορά, κατάλαβα ότι οι Έλληνες θα είναι πάντα μόνοι. Έρμαια. Εξαπατημένοι εξακολουθητικά από όσους τόσο ηλίθια αποθεώνουν.
― Είναι όμως όντως τέρατα ο Τσίπρας, ο Καμμένος, η Δούρου, ο Σκουρλέτης ή ο Ψινάκης;
― Δεν είναι σημαντικές προσωπικότητες ασφαλώς (δεν έχουν παράξει έργο, λένε ψέματα μεγάλης ανυποληψίας, είναι διαρκώς κατώτεροι των περιστάσεων), αλλά είμαι σίγουρος πως όχι- δεν είναι τέρατα. Ίσως είναι και ευχάριστα παιδιά. Καλοί φίλοι. Καλοί οικογενειάρχες. Θα αγαπούν τους συντρόφους τους. Θα είχαν ίσως και κάποιους ιδεαλισμούς στα νιάτα τους. Είναι συνηθισμένοι καριερίστες που ήθελαν να πετύχουν, να κρατήσουν το αξίωμά τους, να πάρουν και τις επόμενες εκλογές, να ζήσουν την ωραία ζωή, να τρώνε με τον Βαρδινογιάννη, να τους στρώνουν το κόκκινο χαλί. Τα συνηθισμένα μεγαλεία της εξουσίας.
Τότε όμως, γιατί συμπεριφέρονται σαν ρομπότ την ώρα μιας μεγάλης εθνικής οδύνης;
Ένα άρθρο που διάβασα σήμερα μου θύμισε το περίφημο βιβλίο της Χάνα Άρεντ Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Νομίζω ότι απαντά σε όσα λέμε.
Το βιβλίο αναφέρεται στην δίκη του Άιχμαν το 1961, ενός ναζιστή που πιάστηκε στην Αργεντινή και δικάστηκε στην Ιερουσαλήμ, ως ο Αρχιτέκτονας της Τελικής Λύσης: εκείνος που οργάνωσε το σύστημα μεταφορών των Εβραίων από όλα τα μέρη της κατεχόμενης Ευρώπης προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Το βιβλίο σόκαρε, διότι αντί να σκιαγραφήσει ένα αιμοσταγές τέρας, έδειξε ένα νορμάλ, μεσαίας τάξης υπάλληλο, που απλώς έκανε τη δουλειά του και είχε σαφέστερη εικόνα για τις προαγωγές των συναδέλφων του παρά για το χάος στην Ευρώπη. Ο ψυχίατρος που τον εξέτασε τον χαρακτήρισε «ένα απολύτως φυσιολογικό πρόσωπο, και σίγουρα πιο φυσιολογικό από ό,τι είμαι τώρα εγώ, μετά την εξέτασή του».
Πώς γίνεται ένας συνηθισμένος άνθρωπος να συμβάλλει ανέμελα στη μαζική δολοφονία εκατομμυρίων ανθρώπων χωρίς να τρελαθεί; Και χωρίς μετά να στοιχειώνεται απ’ τις τύψεις;
«Η αποφασιστική ρωγμή του χαρακτήρα του» λέει η Άρεντ, ήταν η αδυναμία του να μπει στη θέση του άλλου, να δει την πραγματικότητα «μέσα από τα μάτια του διπλανού.»
Αυτός ήταν ο λόγος που μπορούσε να κάνει ό,τι έκανε. Να περιφρονεί την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής και να παραβαίνει κατ’ εξακολούθησιν το κορυφαίο ανθρώπινο ταμπού.
Και πότε έπαψε να μπαίνει στη θέση του άλλου; Όταν μπήκε στο απατηλό ιδιοσύστημα του ναζισμού. Στην ψευδαίσθηση ότι ανακάλυψε κάτι μεγαλύτερο και σεβαστότερο από τη ζωή την ίδια.
Τον ενδυνάμωσαν (και τον αποκοίμησαν) μια σειρά αυταπάτες: η πίστη του στα ιδανικά της αρείας φυλής. Η μεγαλειώδης αίσθηση ενός ιστορικού πρότζεκτ. Η αποστολή του να αλλάξει την Ευρώπη, να αποκαθάρει τη φυλή του, προς ένα μέλλον ξανθό και ευγονικό, φιλόμουσο και κρυστάλλινο σαν πηγή στις Άλπεις.
Ορισμένες ζωές θα έπρεπε να θυσιαστούν - no big deal. Νυν υπέρ πάντων αγών.
Όμως η πραγματικότητα βρωμάει καμένο πτώμα. Οι νεκροί σε τραβάνε απ’ το μανίκι. Τι έκανε ο Άιχμαν απέναντι στο χειροπιαστό θάνατο;
Υπεξέφυγε. Κουκούλωσε τα γεγονότα με υπηρεσιακή αποστασιοποίηση. Ψυχρή γλώσσα. Λογικά άλματα. «Τα κλισέ, η ξύλινη γλώσσα, η ακολουθία των συμβάσεων, η τυπολατρική τήρηση κάθε κανονικότητας στην έκφραση και την συμπεριφορά, λειτουργούν κοινωνικά ώστε να μας προστατεύουν απέναντι στην πραγματικότητα» έγραψε η Άρεντ σε ένα δοκίμιό στο New Yorker με τίτλο «Τhinking» 15 χρόνια μετά το βιβλίο του Άιχμαν.
Αυτό ακριβώς αισθάνομαι ότι κάνουν τα μέλη της κυβέρνησης αυτές τις μέρες. Κινητοποιώντας ένα κούφιο, αναίσθητο οπλοστάσιο από κλισέ και υπηρεσιακές ασάφειες, ουσιαστικά προστατεύονται από την φριχτή πραγματικότητα η οποία εν πολλοίς είναι και δικό τους έργο.
Διηγούνται επίσης την αποστασιοποίηση και την έλλειψη ανθρωπισμού τους. Το τριπάκι της καριέρας τους. Την χαμηλή επαφή με την πραγματικότητα που έχουν -και ανέκαθεν είχαν- πρώτα λόγω του παιδαριώδους ιδεαλιστικού τους αυτισμού (όταν ήθελαν να αλλάξουν την Ευρώπη), τώρα λόγω της ολικής βύθισής τους στο φαγανό μάελστρομ του Μαξίμου.
Σημερα ακόμη ένα νέο πτώμα ξεβράστηκε στη Γλυφάδα. Εννοείται ότι κανένας τους δεν θα πάει στην οικογένεια του νεκρού. Κανένας τους δεν θα ζητήσει συγγνώμη. Διότι απλώς αδυνατούν να μπουν στη θέση του άλλου, να δουν την πραγματικότητα «μέσα από τα μάτια του διπλανού τους».
Όπως όλοι οι μοιραίοι πολιτικοί. Όπως όλοι οι μοιραίοι άνθρωποι.
σχόλια