Ο Ιταλός υπουργός Εσωτερικών, Ματέο Σαλβίνι διέταξε τη σύλληψη της Καρόλα Ράκετε, κατηγορώντας την για ένοπλη ανταρσία και αποκαλώντας την «παράνομη». Διέταξε επίσης την κατάσχεση του πλοίου της οργάνωσής της ως «πειρατικού» απειλώντας με ένα τεράστιο πρόστιμο τους ιδιοκτήτες του.
Η καπετάνισσα του Sea Watch 3 αποφάσισε να σπάσει το μπλόκο που είχε επιβληθεί από τις ιταλικές αρχές και έδεσε στο λιμάνι της Λαμπεντούζα, παρά την απαγόρευση, προκειμένου να φέρει σε ασφαλές μέρος τους 42 επιβάτες του. Περίμενε 14 μέρες για μια απόφαση της ΕΕ και μάταια ανέμενε μια απόφαση ασφαλιστικών μέτρων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Δεν έλαβε καμία ανταπόκριση με αποτέλεσμα να πάρει το ρίσκο. Η πράξη της είναι, ωστόσο, σύμφωνη με το διεθνές και το ναυτικό δίκαιο και όχι απλώς με τη δική της ηθική ή αντίληψη περί δικαιοσύνης. Όταν άνθρωποι κινδυνεύουν, τους σώζεις και τους μεταφέρεις σε απάγκιο. Ο μύθος της Αντιγόνης που αψήφισε τους νόμους του Κρέοντα χρησιμοποιήθηκε για την πράξη της γενναίας Γερμανίδας, πλην όμως η παραβολή δεν είναι ορθή. Η Καρόλα Ρακέτε υπηρέτησε το θετικό –όχι μόνο το φυσικό– δίκαιο. Οι ιταλικές αρχές το παραβιάζουν.
Η έννομη τάξη θεωρεί πως δεν μπορούμε να διάγουμε εν ηρεμία το βίο μας αν κάποιος δίπλα μας απειλείται και γι'αυτό τιμωρεί την αδιαφορία μας όταν η ζωή ενός ανθρώπου κινδυνεύει και δεν χρειάζεται να ρισκάρουμε τη δικιά μας για να τον σώσουμε.
Περαιτέρω, τα εθνικά ποινικά δίκαια όλων των ευρωπαϊκών κρατών προβλέπουν ένα έγκλημα κατά της ζωής που ονομάζεται «παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής». Ο Ελληνικός Ποινικός Κώδικας, έναντι άλλων, προβλέπει πως «όποιος με πρόθεση παραλείπει να σώσει άλλον από κίνδυνο ζωής, αν και μπορεί να το πράξει χωρίς κίνδυνο της δικής του ζωής ή υγείας, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους». (Άρθρο 307)
Η έννομη τάξη θεωρεί πως δεν μπορούμε να διάγουμε εν ηρεμία το βίο μας αν κάποιος δίπλα μας απειλείται και γι'αυτό τιμωρεί την αδιαφορία μας, όταν η ζωή ενός ανθρώπου κινδυνεύει και δεν χρειάζεται να ρισκάρουμε τη δικιά μας για να τον σώσουμε. Κοινώς, σαν ο άλλος πνίγεται μπροστά μας, εμείς δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να πίνουμε τα ουζάκια μας στο ταβερνάκι.
Η περίπτωση της Ράκετ δεν είναι η πρώτη: μια άλλη καπετάνισσα αντιμετωπίζει βαριές ποινές της ιταλικής δικαιοσύνης διότι έσωσε κάτι περισσότερες από χίλιες ζωές. Η Πία Κλεμπ κατηγορείται γιατί με τις ενέργειές της υποστήριξε την «παράνομη» μετανάστευση σε συνέργεια με τους διακινητές, πράξη για την οποία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ως και 20 χρόνια κάθειρξη και 15.000 ευρώ πρόστιμο για κάθε διασωθέντα.
Αυτό που συμβαίνει με την περίπτωση της Πία και της Καρόλα είναι η ολική αντιστροφή του τι είναι δίκαιο και τι είναι άδικο. Η Ιταλία μας δοκιμάζει και δοκιμάζεται: όχι απλώς δικαιούμαστε να αδιαφορούμε όταν άλλοι πνίγονται, αλλά επιβάλλεται να αδιαφορούμε. Αν επέμβουμε, αυτό θεωρείται εγκληματική πράξη.
Συζητάμε δηλαδή για τον ολοκληρωτικό εκφυλισμό της όποιας έννοιας ηθικής και αλληλεγγύης προς τον άνθρωπο.
Αν το δεχθούμε αυτό, τότε δεν θέλει πoλλή σκέψη για το τι κόσμο κληροδοτούμε στις γενιές που έρχονται. Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος, που έλεγε κι ο Χομπς. Για τον λόγο αυτό, οφείλουμε να αντιδράσουμε και να μην αφήσουμε την ΕΕ να βυθιστεί περισσότερο στην ηθική απαξία της αδιαφορίας της. Διότι, σαν κινδυνεύει κι αυτή από τις δυνάμεις που φαντασιώνουν τον πνιγμό της, τότε οι εκκλήσεις της για βοήθεια δεν θα πείθουν κανέναν.
Μοιραία η αδιάφορη ΕΕ. Ούτε μεις όμως άμοιροι των ευθυνών μας.
* Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου & Πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
σχόλια