Υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν αυτήν τη δουλειά: γίνονται γκουρού που σου λένε τι να κάνεις. Σε προτρέπουν να προσπαθείς. Σε βοηθάνε να ξεφύγεις απ' τον χειρότερο εαυτό σου. Έρχονται και σου λένε «κάν' το, μπορείς» ή, άλλες φορές, σου ουρλιάζoυν μέσα από βίντεο με επική μουσική και μελοδραματικό φωτισμό. Κάπως έτσι φαντάστηκα την κ. Κεραμέως με αφορμή τη θέση της ότι το να σηκώσεις τη σημαία επιβραβεύει την προσπάθεια όχι την τύχη.
Αφήνω στην άκρη το ότι γίνονται παρελάσεις. Αφήνω στην άκρη το ότι σηκώνουμε τη σημαία μας. Είναι αλήθεια αυτός ο ρόλος μιας υπουργού Παιδείας; Να μας πει ότι το να σηκώνεις τη σημαία δεν είναι θέμα τύχης; Η τοποθέτησή της με εκπλήσσει, διότι πρέπει να είσαι ακραία αφιλοσόφητος για να υποτιμάς τόσο πολύ τον ρόλο της τύχης στη ζωή μας. Ή μπορεί απλώς να θες να χαϊδέψεις τους συντηρητικούς που σε ψηφίζουν και που μπορεί να βλέπουν γύρω τους μια κάποια ευταξία, κάποιο σοφό σχέδιο (αποτέλεσμα θρησκευτικών απόψεων κι αυτό;), όχι το χάος και την τυχαιότητα.
Δουλειά της κ. Κεραμέως δεν είναι να μοιράζει σημαίες, ψευδαισθήσεις κι αυτή την παλιακή εντύπωση που έχουμε για το τι σημαίνει σχολείο, πανεπιστήμιο και μόρφωση. Δουλειά της είναι να έχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση και τον πολιτισμό μας όσο το δυνατόν περισσότεροι μαθητές και νέοι, ανεξάρτητα απ' το σημείο αφετηρίας τους σ' αυτό που λέμε «στίβο της ζωής».
Δεν είναι μια ευχάριστη αλήθεια, αλλά πάρα πολλά εξαρτώνται από παράγοντες που δεν ελέγχουμε. Παίρνουμε αποφάσεις κουβαλώντας τις εντελώς προσωπικές μας ιστορίες, τις οικογένειές μας, την ηθική μας, τα τραύματά μας, τις προσδοκίες μας και χίλια δυο άλλα. Νιώθουμε αυτοπεποίθηση επειδή έχουμε χρήματα ή είμαστε ετοιμόλογοι. Μαζευόμαστε αν είμαστε άσχημοι ή «διαφορετικοί». Η ζωή μας είναι καθημερινά μια αλληλουχία συμπτώσεων, απ' τις οποίες πασχίζουμε να βγάλουμε νόημα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε ατομική ευθύνη, ούτε ότι δεν έχουμε την ευθύνη να κάνουμε τη ζωή μας κάτι με αξία και νόημα. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραλύσουμε από υπαρξιακό άγχος, αλλά σίγουρα δεν μπορούμε και να υποτιμούμε την τύχη, ειδικά όταν μιλάμε για παιδάκια δημοτικού.
Δεν μπορώ να φανταστώ άλλη ηλικία που να είσαι τόσο πολύ έρμαιο ή εκλεκτός της τύχης. Είσαι φτωχός ή πλούσιος, με γονείς που σε υποτιμούν ή σε «ανεβάζουν»; Προφανώς, αυτό επηρεάζει την επίδοσή σου και είναι εντελώς τυχαίο. Στο σχολείο τα πράγματα είναι σκληρά ή βελούδινα σε μεγάλο βαθμό, για εντελώς τυχαίους λόγους. Είσαι δυνατός και παίζεις καλό μπάσκετ; Είσαι βασιλιάς. Είσαι χοντρή κοπέλα; Τα πράγματα δεν είναι τόσο καλά. Είσαι χοντρή κοπέλα, αλλά ο μπαμπάς σου είναι ο γιατρός της περιοχής; Ε, τότε, μάλιστα, είσαι famous. Άπειρες τέτοιες ιστορίες θα μπορούσαμε να φτιάξουμε. Ιστορίες τυχαίες. Γι' αυτό μου «χτυπάει» ως κραυγαλέα αβαθής η δήλωση ότι αν πέτυχες στο σχολείο, δεν είναι θέμα τύχης, είναι θέμα προσπάθειας. Σαν κακός life coach, η κ. Κεραμέως λέει «προσπαθήστε» κι αν προσπαθήσετε αρκετά, θα σηκώσετε το λάβαρο.
Σε έναν αβέβαιο κόσμο, με προγραμματισμένη την είσοδο των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας, τα σχολεία κάνουν μαθήματα πληροφορικής από τον προηγούμενο αιώνα. Το βιβλίο δεν είναι κάτι που σου δίνει δύναμη, είναι κάτι που το βαριέσαι και ίσως δεν φταις εσύ, μπορεί να φταίει που 'ναι γραμμένο χάλια. Όσα μαθήματα δεν οδηγούν σε εξετάσεις, απαξιώνονται, οι μαθητές πάνε σ' αυτά για να «ξεδώσουν». Οι σχολικές και δημοτικές βιβλιοθήκες συχνά παλεύουν μόνες τους να κρατηθούν, πατώντας πάνω στις υπερπροσπάθειες αυτών των ρομαντικών τρελών που τις κουμαντάρουν. Η επιστήμη παρουσιάζεται σαν κάτι βαρετό, σκοτώνοντας έτσι αυτό που αποδεδειγμένα κάνει συνήθως τους ανθρώπους επιστήμονες, την περιέργεια. Σε ανθρώπους με τεχνικές δεξιότητες λέμε να βγάλουν πρώτα ένα πανεπιστήμιο και μετά να γίνουν μάστορες, γιατί ο κοινωνικός μας ρατσισμός έχει κάνει την τεχνική εκπαίδευση σ' αυτήν τη χώρα κάτι στο οποίο πας «άμα δεν τα παίρνεις τα γράμματα».
Νομίζω ότι αυτό που χρειάζονται οι μαθητές είναι ένα σύστημα το οποίο δεν θα παράγει αυτές τις ανωμαλίες που βασανίζουν παιδιά, εκπαιδευτικούς και τους έρμους γονείς. Συναρπαστικά μαθήματα, λιγότερη αισθητική φυλακής στα σχολεία, υπολογιστές, γνώσεις του 21ου αιώνα, χρόνο να καλλιεργήσουν τις διαφορετικές τους δεξιότητες και επαφή με τον χώρο της επιστήμης, της τέχνης και της αγοράς, καλή, σοβαρή διδασκαλία για όλους.
Έρχομαι στην απορία με την οποία ξεκίνησα. Ποιος είναι ο ρόλος της υπουργού; Να λέει στα παιδιά προσπαθήστε; Νομίζω, ο ρόλος του κράτους, άρα και της υπουργού, είναι, πρωτίστως, να απαλύνει την επίδραση του τυχαίου στη ζωή μας, όχι να παριστάνει πως τυχαίο δεν υπάρχει, μόνο προσπάθεια. Δουλειά της κ. Κεραμέως δεν είναι να μοιράζει σημαίες, ψευδαισθήσεις κι αυτή την παλιακή εντύπωση που έχουμε για το τι σημαίνει σχολείο, πανεπιστήμιο και μόρφωση. Δουλειά της είναι να έχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση και τον πολιτισμό μας όσο το δυνατόν περισσότεροι μαθητές και νέοι, ανεξάρτητα απ' το σημείο αφετηρίας τους σ' αυτό που λέμε «στίβο της ζωής».
Η γνώση σώζει ζωές, αυτή είναι η αλήθεια. Η πρόσβαση στην πληροφορία και η συνεχής καλλιέργεια είναι ένας τρόπος που αποδεδειγμένα «ανεβάζει» κοινωνικά, πνευματικά και οικονομικά τους ανθρώπους ‒ ιδιαίτερα κρίσιμο αυτό για όσους δεν τα βρήκαν όλα έτοιμα. Αν η κ. Κεραμέως οραματίζεται φιλοσοφικά την επικράτηση της προσπάθειας έναντι της τύχης, τότε ας κάνει τα δημόσια σχολεία και τα δημόσια πανεπιστήμια να λειτουργούν καλά. Αυτό αρκεί!
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
