Ήταν μια δύσκολη ημέρα. Το τελευταίο κεφάλαιο των Φυσικών Επιστημών της ΣΤ' Δημοτικού έπρεπε να διδαχθεί. «ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ». Ήδη η τρέχουσα εβδομάδα μύριζε μπαρούτι στις αίθουσες των δασκάλων καθώς η προσέγγιση του συγκεκριμένου μαθήματος τούς απασχολούσε περισσότερο από καθετί άλλο. Όλη αυτή η αναστάτωση γύρω από την προετοιμασία του μαθήματος μου φάνηκε κάπως ανεξήγητη. Άλλωστε βαθιά μέσα μου ήξερα τελικά που θα καταλήξει όλη αυτή η κατάσταση. Οι ενδοιασμοί που είχα δεν άργησαν να αποδειχθούν ορθοί όταν επισκέφθηκα το γραφείο της διευθύντριας.
Ακολούθησε ο παρακάτω διάλογος:
«Εμείς χρησιμοποιούμε το βιβλίο, το τετράδιο και κάποιες απλές δραστηριότητες. Πάντα πηγαίνουμε σύμφωνα με το βιβλίο. Προσπαθούμε να μην εμβαθύνουμε σε συζητήσεις. Τώρα, αν κάποιο παιδί εκφράσει κάποια απορία ναι μεν θα τη συζητήσουμε μαζί του αλλά εξαρτάται τι είδους απορία και με ποιον τρόπο εκφράστηκε. Αυτά! Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο», μου είπε.
— Γιατί δεν εφαρμόζετε και κάποιο project συμπλήρωσα εγώ; Είτε δικό σας, είτε υπό την επιμέλεια του Υπουργείου Παιδείας εννοώ;
«Ξέρετε αυτά γίνονται σπάνια μου απάντησε. Συνήθως τα αποφεύγουμε. Είναι και οι γονείς στη μέση όπως γνωρίζετε...»
— Όποτε ούτε ανοιχτές συζητήσεις-διάλογοι μαθητών-εκπαιδευτικών γίνονται να φανταστώ, τη ρώτησα: «Όχι μου απάντησε. Αν και το πώς γίνεται το κάθε μάθημα εξαρτάται από την προσωπικότητα και τη διδακτική πορεία που θέλει να ακολουθήσει ο εκάστοτε δάσκαλος. Εμείς επιμένουμε στο βιβλίο. Τίποτα παραπάνω...»
Έφυγα εμφανώς προβληματισμένος. Φαντάσου και να ρώταγα για το αν οργανώνονται έστω σεμινάρια-συνέδρια γύρω από κεφάλαιο του αναπαραγωγικού στο σχολείο με καλεσμένους τους μαθητές και τους γονείς της ΣΤ' τάξης. Ήδη βαθιά μέσα μου γελούσα τόσο πολύ. Τόσο αστεία μου φαίνονταν όλα.
Έφυγα εμφανώς προβληματισμένος. Φαντάσου και να ρώταγα για το αν οργανώνονται έστω σεμινάρια-συνέδρια γύρω από κεφάλαιο του αναπαραγωγικού στο σχολείο με καλεσμένους τους μαθητές και τους γονείς της ΣΤ' τάξης. Ήδη βαθιά μέσα μου γελούσα τόσο πολύ. Τόσο αστεία μου φαίνονταν όλα.
Κάθισα και σκέφτηκα για πόσο ακόμη θα βάζουμε τη γνώση σε καλούπια. Την ίδια στιγμή που περιμέναμε εν έτη 2019-2020 να ακούσουμε έστω μια δήλωση των αρμόδιων αρχών περί σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία. Γίνεται κανονικό μάθημα, έτσι λένε. Σε ποιο πλαίσιο όμως; Ενός αναχρονιστικού και ασφυκτικού σχολείου; Με εκπαιδευτικούς που ακολουθούνε χρόνια τώρα την πεπατημένη οδό με τον τρόπο που είναι διατυπωμένο και οργανωμένο, τελευταίου κεφαλαίου του μαθήματος της φυσικής; Γιατί κακά τα ψέματα. Η σπουδαιότητα του συγκεκριμένου κεφάλαιού είναι τόσο μεγάλη που μας αφορά όλους. Τα παιδιά, εμάς και την κοινωνία μας.
Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Η μαζική γνώση και ο καταιγισμός πληροφοριών που δέχονται τα παιδιά σήμερα τα έχει πάει ένα βήμα μπροστά είτε αυτό είναι καλό, είτε είναι κακό. Ξέρουν πολλά περισσότερο από όσα νομίζουμε. Το χρέος του εκπαιδευτικού είναι αυτό ακριβώς: Να βοηθήσει, να γαλουχήσει με όμορφο και πάντα στα όρια του επιτρεπτού τρόπο τους μαθητές του να διαχειριστούν αυτές τις πληροφορίες.
Το θάρρος, το ρίσκο, η επιμονή και η υπομονή πρέπει να είναι βασικά στοιχεία της εκπαιδευτικής φαρέτρας του κάθε δασκάλου. Το να αποφεύγουμε και να είμαστε διακριτικοί απέναντι στα παιδιά σε ένα τόσο σοβαρής φύσης κεφάλαιο δεν βοηθάει σε τίποτα. Αντιθέτως καλό θα ήταν να κλείσουμε και για μια φορά το βιβλίο. Να κάνουμε ανοιχτές συζητήσεις μέσα στην τάξη. Να αναλύουμε τα πάντα ξεφεύγοντας από την στείρα απομνημόνευση και την επιστημονική προσέγγιση του βιβλίου η οποία μόνο κακό κάνει στα παιδιά. Κάθε απορία είναι εύλογη: από το «κύριε τι είναι τσιμπούκι, κύριε τι είναι τα πορνοσάιτ, κύριε τι είναι ομοφυλόφιλος, τι λεσβία, πως δημιουργείται το παιδί και τι είναι πουλί και μουνί και γιατί τα αγόρια τον παίζουν». Κι όμως αυτές είναι μερικές από τις απορίες των παιδιών σήμερα, όσο άβολο κι αν ακούγεται.
Η γλώσσα μας πρέπει να μαλλιάσει. Ξανά και ξανά με διάλογους, συζητήσεις, projects μέσα στην τάξη, βιωματικά παιχνίδια, ασκήσεις κατανόησης, συνέδρια, σεμινάρια και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί η κοινότητα του σχολείου. Κι αν το κόστος όλου αυτού είναι να χάσουμε μερικές ώρες από άλλα μαθήματα, ή να θυσιάσουμε μια ελεύθερη σχολική μέρα ή ένα διάλλειμα μόνο για αυτό τι πειράζει; Θα έχουμε κερδίσει πολλά περισσότερα.
Είναι αδήριτη ανάγκη τα παιδιά να κατανοήσουν δυο πολύ σοβαρές θεματολογίες της σεξουαλικής αγωγής: το θέμα των προφυλάξεων και των σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων. Κι αν είναι να ακουστούμε κουραστικοί μιλώντας για αυτά μόνο καλό κάνει. Κι αν είναι να ακουστούμε κουραστικοί μιλώντας στα παιδιά για θέματα σεβασμού, ελεύθερων επιλογών φύλου και σεξουαλικότητας μόνο καλό θα κάνει. Κι αν είναι να ακουστούμε κουραστικοί μιλώντας στα παιδιά για θέματα σεξ, έρωτα, αγάπης, συναίνεσης στην ερωτική πράξη καλής υγείας και σχέσεων μόνο καλό θα κάνει.
Εν κατακλείδι, αναλογίζομαι πως απασχολούν την κοινωνία μας θέματα εκτρώσεων, ρατσισμού, ομοφοβίας, φυλετικών διακρίσεων, ανεπιθύμητων εγκυμοσυνών, βιασμών και πολλά ακόμη ενώ δεν έχουμε λύσει τα παραπάνω. Την ίδια ώρα που μπαίνεις σε μια τάξη και μόλις πεις σε ποιο κεφάλαιο έχουμε φτάσει ακούγονται γέλια πέρα ως πέρα. Εκεί φτάσαμε. Παιδιά να γελάνε, εκπαιδευτικούς να φοβούνται και να αποφεύγουν συζητήσεις, γονείς να σηκώνουν χέρι σε όποιον τολμήσει και μιλήσει ανοιχτά, τοπικούς και σχολικούς φορείς να μην τους καίγεται καρφάκι να αναλάβουν δράσεις και πρωτοβουλίες για τον τομέα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Και ναι δεν είναι όλοι έτσι. Και ναι δεν είναι το βιβλίο απαραίτητα κακό. Και να δεν είναι τελείως άσχημα τα πράγματα. Και ναι πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθυνόμαστε τηρώντας τα όρια. Όμως αν συνεχίσουμε να θεωρούμε κάποια πράγματα taboo, αν δεν συνεργαστούμε, αν δεν αναλάβουμε το βάρος της ευθύνης ως παιδαγωγοί, αν οι εκπαιδευτικοί δεν επιμορφωθούν κι αν περιμένουμε το 2020 για να ακουστούν κάποιες απόψεις συγνώμη αλλά τότε κάτι δεν πάει καλά.
Ελπίζω προς το καλύτερο. Ελπίζω να έρθουν νέες, φρέσκες ιδέες με ανοιχτό πνεύμα και διευρυμένους ορίζοντες!
[λίγες σκέψεις, από την τελευταία πρακτική άσκηση]
Παναγιώτης Χοχτούλας,
Επί πτυχίω φοιτητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, δημοσιογράφος.
σχόλια