Στις αρχές του 2018, κατά τη διάρκεια μιας συνδιάσκεψης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Γενεύη, μια ομάδα ειδικών στην οποία ανήκω (R&D Blueprint) επινόησε τον όρο «Ασθένεια Χ» ως κωδική ονομασία για την επόμενη πανδημία. Η Ασθένεια Χ, λέγαμε τότε, θα προκαλείτο από ιό που προέρχεται από τα ζώα και θα εμφανιζόταν κάπου στον πλανήτη όπου η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη οδηγεί στη συνύπαρξη ανθρώπων και άγριας ζωής. Η Ασθένεια Χ θα εξαπλωνόταν γρήγορα και αθόρυβα σε πολλές χώρες ανά τον πλανήτη, εκμεταλλευόμενη τα σύγχρονα δίκτυα ταξιδιού και εμπορίου και θα προκαλούσε αναταραχή στις αγορές και τα χρηματιστήρια πριν ακόμα αποκτήσει το στάτους πανδημίας.
Κοντολογίς, ο Covid-19 (o τρέχων κοροναϊός) είναι η Ασθένεια Χ.
Καθώς όμως ο κόσμος παλεύει να ανταποκριθεί στην εξάπλωση του ιού, κινδυνεύουμε να χάσουμε την μεγάλη εικόνα: Οι πανδημίες βρίσκονται σε άνοδο και είναι επιτακτικό να περιορίσουμε την διαδικασία που τις ενεργοποιεί, όχι απλά τις μεμονωμένες ασθένειες κάθε φορά.
Οι επιδημίες δεν είναι απλά κομμάτι του πολιτισμού μας – προκαλούνται από αυτόν. Ο Μαύρος Θάνατος εξαπλώθηκε στην Ευρώπη στα μέσα του 14ου αιώνα παράλληλα με την ανάπτυξη του εμπορίου κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού. Νέα είδη γρίπης έχουν προκύψει κατά καιρούς από την κτηνοτροφία. Ο Έμπολα, ο SARS, ο MARS και τώρα ο Covid-19 συνδέονται άμεσα με την άγρια ζωή. Κατά κανόνα, οι πανδημίες ξεκινούν ως ιοί στα ζώα που ακολούθως μεταβιβάζονται στους ανθρώπους μέσω της επαφής μαζί τους. Η άνευ προηγούμενου οδοποιία, η αποδάσωση και η γεωργική ανάπτυξη, μαζί με την πλήρη παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και του ταξιδιού, μας καθιστούν εξαιρετικά ευπαθείς σε παθογόνα όπως οι κοροναϊοί.
Οι επιδημίες δεν είναι απλά κομμάτι του πολιτισμού μας – προκαλούνται από αυτόν. Ο Μαύρος Θάνατος εξαπλώθηκε στην Ευρώπη στα μέσα του 14ου αιώνα παράλληλα με την ανάπτυξη του εμπορίου κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού. Νέα είδη γρίπης έχουν προκύψει κατά καιρούς από την κτηνοτροφία. Ο Έμπολα, ο SARS, ο MARS και τώρα ο Covid-19 συνδέονται άμεσα με την άγρια ζωή.
Παρ' όλα αυτά όμως, η παγκόσμια στρατηγική διαχείρισης πανδημιών είναι τραγικά ανεπαρκής από τη στιγμή που όλοι μας (αρμόδιοι φορείς, πολιτικοί, κοινό) τις αντιμετωπίζουμε σα να πρόκειται για μια απροσδόκητη καταστροφή. Σα να περιμένουμε να συμβούν και μετά προσευχόμαστε να βρεθεί γρήγορα ένα εμβόλιο για να αντιμετωπιστεί η θανατηφόρα εξάπλωσή τους. Ενόσω όμως ο Covid-19 σαρώνει, ακόμα δεν υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του SARS, του HIV/AIDS ή του Zika. Το πρόβλημα είναι ότι μεταξύ επιδημικών κρίσεων, η επιθυμία επένδυσης χρημάτων στην πρόληψη υποχωρεί και η αγορά των εμβολίων και των φαρμάκων ενάντια σε σποραδικές ιογενείς ασθένειες δεν είναι αρκετή για να ενισχύσει την έρευνα και την ανάπτυξη.
Για να ξεφύγουμε από την Εποχή των Πανδημιών, πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε ως υπ' αριθμόν ένα ζήτημα δημόσιας υγείας και να ξεκινήσουμε να δίνουμε βάρος στην πρόληψη, πέρα από την αντανακλαστική αντίδραση. Όταν κάποιοι από εμάς προσθέσαμε την «Ασθένεια Χ» στη λίστα προτεραιότητας του Π.Ο.Υ. πριν από δύο χρόνια, θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι δεν είναι αρκετή η ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων ενάντια σε καταγεγραμμένους ιούς, όταν ο επόμενος θα αποτελεί διαφορετικής φύσεως παθογόνο – ιός κοντινός μεν στον SARS φερ' ειπείν, αλλά όχι τόσο ώστε το εμβόλιο να λειτουργεί και στους δύο.
Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι υπάρχουν 1,67 εκατομμύρια άγνωστοι ιοί και η ανακάλυψη και ταξινόμησή τους θα έπρεπε να αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα, στο πλαίσιο του αξιώματος «γνώρισε τον εχθρό σου». Μετά τον SARS, η μελέτη κοροναϊών που προέκυψαν από τις νυχτερίδες, αποκάλυψε πάνω από 50 σχετικούς ιούς, κάποιοι από τους οποίους έχουν τη δυνατότητα να μολύνουν τους ανθρώπους. Αυτή η πληροφορία μπορεί να χρησιμοποιηθεί τώρα στα πειράματα για την παρασκευή εμβολίων και φαρμάκων ευρείας δράσης.
Ενόσω όμως ο Covid-19 σαρώνει, ακόμα δεν υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του SARS, του HIV/AIDS ή του Zika. Το πρόβλημα είναι ότι μεταξύ επιδημικών κρίσεων, η επιθυμία επένδυσης χρημάτων στην πρόληψη υποχωρεί και η αγορά των εμβολίων και των φαρμάκων ενάντια σε σποραδικές ιογενείς ασθένειες δεν είναι αρκετή για να ενισχύσει την έρευνα και την ανάπτυξη.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί μια ριζική στροφή στην αντίληψη και στον τρόπο σχεδιασμού των πειραμάτων έτσι ώστε να στοχοποιούνται ολόκληρες ομάδες παθογόνων και όχι μεμονωμένες περιπτώσεις που είναι ήδη γνωστές. Το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιών και Μολυσματικών Ασθενειών στις ΗΠΑ εργάζεται στην κατεύθυνση ενός παγκόσμιου εμβολίου που θα καλύπτει όλα τα γνωστά είδη γρίπης. Το ίδιο θα πρέπει να γίνει και στην περίπτωση του Έμπολα και του κοροναϊού.
Στο πλαίσιο των προληπτικών ενεργειών, θα πρέπει ακόμα να υπάρξει συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες στα «καυτά σημεία» εμφάνισης των ασθενειών ανά τον πλανήτη και ειδικά σε αγροτικές περιοχές όπου υπάρχει εκτεταμένη επαφή με την άγρια ζωή.
Οι πανδημίες είναι σαν τις τρομοκρατικές επιθέσεις: Μπορεί να πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε χονδρικά από πού προέρχονται, αλλά δεν γνωρίζουμε πού ακριβώς θα συμβεί η επόμενη. Οι πανδημίες πρέπει να αντιμετωπιστούν με αντίστοιχο τρόπο – με την εξακρίβωση και εξάρθρωση όλων των πιθανών πηγών τους πριν χτυπήσει η επόμενη.
Πηγή: The New York Times
σχόλια