Δύο σπουδαία έργα του Ελ Γκρέκο παραχωρήθηκαν από το Μουσείο Μπενάκη προς δανεισμό στο Grand Palais, για τις ανάγκες της έκθεσης «Greco», που ξεκινά στο Παρίσι στις 16 Οκτωβρίου.
Πρόκειται για μια μεγάλη αναδρομική έκθεση, την πρώτη που διοργανώνεται στη Γαλλία για το έργο του Έλληνα αναγεννησιακού ζωγράφου, η οποία παρουσιάζει την πορεία του από την Κρήτη στο Τολέδο και επιχειρεί να επανεξετάσει τον ρόλο του στην τέχνη του 20ού αιώνα.
Στην επιβλητική νοτιοανατολική γκαλερί του παριζιάνικου ιδρύματος θα εκτεθούν πάνω από 60 έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου από 47 μουσεία και συλλογές από την Ευρώπη, την Αμερική και τον Καναδά. Ανάμεσα σε αυτά και δύο έργα από την πρώιμη περίοδό του, φιλοτεχνημένα ενόσω ακόμα ο ζωγράφος βρισκόταν στην Κρήτη, που περιλαμβάνονται στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη, στο τμήμα βυζαντινής τέχνης: «Ο Λουκάς ζωγραφίζει τη Παναγία» (έντονες οι βυζαντινές επιρροές σε αυτή την εικόνα που χρονολογείται ανάμεσα στα 1560-1567) και «Η Προσκύνηση των Μάγων» (περισσότερο δυτικότροπο έργο που φιλοτεχνήθηκε ανάμεσα στα 1565-1567).
Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι τα δύο έργα ταξίδεψαν με δύο διαφορετικές πτήσεις από την Αθήνα στο Παρίσι, για ευνόητους λόγους, ενώ τους δύο συνοδούς τους ακολούθησαν εκπρόσωποι της μεταφορικής εταιρείας αλλά και αστυνομικοί σε όλη τη διαδρομή από το Μουσείο Μπενάκη μέχρι το αεροπλάνο.
Η μεταφορά των έργων πραγματοποιήθηκε αεροπορικώς την περασμένη Δευτέρα και η εγκατάστασή τους στον χώρο της έκθεσης την Τρίτη. Ποια ήταν όμως η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τον δανεισμό αυτών των θησαυρών του Μουσείου Μπενάκη και πώς διασφαλίστηκε η προστασία τους; (Σημειώνεται ότι ειδικά η εικόνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά έχει υποστεί σοβαρές φθορές). Η Μάρα Βερύκοκου, επιμελήτρια του μουσείου στο τμήμα της βυζαντινής συλλογής, ήταν ο άνθρωπος που συνόδεψε τα αριστουργήματα στο ταξίδι τους και αποκαλύπτει στο LIFO.gr όλες τις ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες της συναρπαστικής διαδικασίας.
«Καταρχάς για ένα τέτοιο δάνειο πρέπει να ακολουθηθεί μια μακρά και χρονοβόρα γραφειοκρατική διαδικασία. Πρέπει να δοθεί από το ΚΑΣ του υπουργείου Πολιτισμού η σχετική άδεια εξαγωγής των έργων από τη χώρα. Τα έργα πρέπει φυσικά να είναι ασφαλισμένα καθ'όλη τη διάρκεια της έκθεσης. Έπειτα υπογράφεται ένα συμφωνητικό μεταξύ των δύο μουσείων, όπου αναφέρονται αναλυτικά όλοι οι όροι και οι απαιτήσεις του δανειστή για τη φύλαξη, τους συναγερμούς, ακόμα και οι προϋποθέσεις για τις φωτογραφίσεις. Επίσης η χώρα που παραλαμβάνει τα έργα, εν προκειμένω η Γαλλία, υπογράφει ένα έγγραφο που παρέχει σε αυτά ασυλία από κατάσχεση – πράγμα που επίσης γίνεται με όλα τα έργα τέχνης που βγαίνουν από τη χώρα προσωρινά για να ταξιδέψουν σε περιοδικές εκθέσεις».
Το θέμα της ασυλίας έχει προκύψει έπειτα από περιπτώσεις νομικής διεκδίκησης αντικειμένων και έργων τέχνης που αφαιρέθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδίως εκείνων που κατάσχεσε παράνομα το ναζιστικό καθεστώς από θύματα του Ολοκαυτώματος. Με αυτό τον τρόπο δεν μπορεί να διεκδικήσει κάποιος την κυριότητά τους.
Την ημέρα της μεταφοράς, οι πίνακες προετοιμάστηκαν από τους συντηρητές και εγκιβωτίστηκαν σε βαλιτσάκια, παρουσία security, ανάλογα με τη μορφή τους, καθώς η «Προσκύνηση» ταξίδεψε μαζί με την κορνίζα της, το τμήμα της παλιάς κασέλας πάνω στην οποία φιλοτεχνήθηκε, συνεπώς η «συσκευασία» της ήταν πολύ πιο ογκώδης και βαριά. Μάλιστα την όλη διαδικασία εγκιβωτισμού επέβλεπε και εκπρόσωπος του υπουργείου που σφράγισε στο τέλος τα κιβώτια με βουλοκέρι.
Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι τα δύο έργα ταξίδεψαν με δύο διαφορετικές πτήσεις από την Αθήνα στο Παρίσι, για ευνόητους λόγους, ενώ τους δύο συνοδούς τους (η κ. Βερύκοκου συνόδεψε την εικόνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά και ο συντηρητής εικόνων του Μουσείου Μπενάκη Βασίλης Αργυράτος ανέλαβε την «Προσκύνηση») ακολούθησαν εκπρόσωποι της μεταφορικής εταιρείας αλλά και αστυνομικοί σε όλη τη διαδρομή από το Μουσείο Μπενάκη μέχρι το αεροπλάνο – και αντίστοιχα από την άφιξη στο Παρίσι μέχρι το Grand Palais.
«Στο μεσοδιάστημα περάσαμε με priority από όλους τους ελέγχους του αεροδρομίου και φυσικά από τη συσκευή των x-rays στον έλεγχο των χειραποσκευών» συνεχίζει η κ. Βερύκοκου. «Υπήρχαν ξεχωριστές θέσεις για τα έργα που ταξίδεψαν δίπλα μας, ενώ για την "Προσκύνηση" χρειάστηκε και extension στη ζώνη ασφαλείας, λόγω όγκου». Όλη η διαδικασία θα ακολουθηθεί αυτούσια φυσικά, μετά τη λήξη της έκθεσης, κατά την επιστροφή των έργων στην Αθήνα [σημειώνεται ότι μετά το τέλος της έκθεσης στο Παρίσι, η εικόνα «Ο Λουκάς ζωγραφίζει τη Παναγία» θα ταξιδέψει στο Art Institute του Σικάγο για να συμμετάσχει και στην έκθεση «El Greco: Ambition and Defiance» (8 Μαρτίου – 21 Ιουνίου 2020)].
Τελικά πόσο σημαντικά είναι αυτά τα «δάνεια» και οι ανταλλαγές μεταξύ των μουσείων, με αφορμή περιοδικές εκθέσεις και αφιερώματα; «Σίγουρα είναι ένας καλός τρόπος για το κάθε ίδρυμα να δείξει τη συλλογή του σε ένα μεγάλο κοινό. Σε αυτή την έκθεση θα βρίσκονται δύο έργα της συλλογής του Μουσείου Μπενάκη ανάμεσα σε άλλα που προέρχονται από τα μεγαλύτερα ιδρύματα του κόσμου και από σπουδαίες ιδιωτικές συλλογές. Είναι λοιπόν μια πολύ σημαντική διαδικασία για την προώθηση της δουλειάς μας και του ίδιου του μουσείου».
Info
Greco
Grand Palais, Galerie sud-est, Παρίσι
16 Οκτωβρίου 2019 - 10 Φεβρουαρίου 2020
σχόλια