Θεωρώντας ότι η ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης δε θα πρέπει να πωλείται, το Ευρωκοινοβούλιο προτείνει νέους κανόνες για να λυθούν τα προβλήματα που συνδέονται με τα προγράμματα «ιθαγένειας/διαμονής μέσω επενδύσεων».
Πιο συγκεκριμένα, την Τετάρτη οι ευρωβουλευτές ενέκριναν έκθεση νομοθετικής πρωτοβουλίας, με την οποία κάλεσαν την Επιτροπή να υποβάλει σχετική πρόταση έως το τέλος της θητείας της. Στη συζήτηση που διεξήχθη τη Δευτέρα στην ολομέλεια, πολλοί ομιλητές αναφέρθηκαν και στη δέσμευση που ανέλαβαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ να περιορίσουν την πρόσβαση των εύπορων Ρώσων (με δεσμούς με την κυβέρνηση) σε «χρυσά διαβατήρια». Το τελικό κείμενο εγκρίθηκε με 595 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 74 αποχές.
«Τα προγράμματα αυτά χρησιμεύουν μόνο ως "κερκόπορτα" για ύποπτα άτομα που δεν θα μπορούσαν να μπουν στην ΕΕ φανερά. Είναι καιρός να κλείσουμε αυτή την πόρτα, έτσι ώστε οι Ρώσοι ολιγάρχες και άλλα άτομα με ‘βρώμικα’ χρήματα να μένουν έξω από την ΕΕ. Ορισμένες κυβερνήσεις κρατών μελών αρνούνται εδώ και χρόνια να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, ισχυριζόμενες ότι το θέμα δεν αποτελεί αρμοδιότητα της ΕΕ. Δεδομένων των όσων συμβαίνουν σήμερα, δεν μπορούν πλέον να υπεκφεύγουν», σχολίασε η εισηγήτρια Sophia in ‘t Veld.
Η Επιτροπή θα πρέπει να καταθέσει νομοθετική πρόταση ή να αιτιολογήσει την απόφασή της να μην το πράξει.
Απαγόρευση των «χρυσών διαβατηρίων»
Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τονίζει ότι τα προγράμματα ιθαγένειας μέσω επενδύσεων («Citizenship by Investment - CBI»), βάσει των οποίων υπήκοοι τρίτων χωρών μπορούν να αποκτήσουν δικαιώματα ιθαγένειας έναντι χρηματικού ποσού, υπονομεύουν την ουσία της ιθαγένειας της ΕΕ.
Το Κοινοβούλιο χαρακτηρίζει τα προγράμματα αυτά (στη Μάλτα, στη Βουλγαρία και στην Κύπρο) ως «καιροσκοπική συμπεριφορά», καθώς τα εν λόγω κράτη μέλη πωλούν κάτι που ποτέ δεν προοριζόταν για εμπόρευμα. Έχουν γίνει δεκτές αιτήσεις ακόμη και όταν δεν πληρούνταν οι προϋποθέσεις, λένε οι ευρωβουλευτές, ζητώντας να καταργηθούν σταδιακά αυτά τα προγράμματα λόγω των κινδύνων που ενέχουν.
Ειδικοί κανόνες για τις «χρυσές βίζες»
Σημειώνοντας ότι τα προγράμματα διαμονής μέσω επενδύσεων («Residence by Investment - RBI») ενέχουν λιγότερο σοβαρούς κινδύνους, το Κοινοβούλιο ζητά να θεσπιστούν κανόνες σε επίπεδο ΕΕ προκειμένου να αντιμετωπιστούν το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, η διαφθορά και η φοροδιαφυγή. Συγκεκριμένα, το Κοινοβούλιο ζητά μεταξύ άλλων:
- να υποβάλλονται οι αιτούντες σε αυστηρούς ελέγχους ιστορικού (οι οποίοι θα αφορούν και τους συγγενείς τους, αλλά και την προέλευση των κεφαλαίων τους), να γίνεται υποχρεωτική διασταύρωση των στοιχείων τους στις βάσεις δεδομένων που τηρεί η ΕΕ και να λαμβάνονται υπόψη τυχόν διαδικασίες ελέγχου που έχουν διεξαχθεί σε τρίτες χώρες
- να υποχρεούται κάθε κράτος μέλος να κοινοποιεί τυχόν αιτήσεις που επεξεργάζεται, μέσω και ενός συστήματος «κοινοποίησης και διαβούλευσης» που θα επιτρέπει στα άλλα κράτη μέλη να διατυπώνουν αντιρρήσεις
- να θεσπιστούν απαιτήσεις όσον αφορά την ελάχιστη διάρκεια πραγματικής διαμονής στη χώρα (για τους αιτούντες) και την ενεργό συμμετοχή, την ποιότητα, την προστιθέμενη αξία και τη συμβολή στην οικονομία (για τις επενδύσεις τους).
«Όχι» σε διαβατήρια και βίζες για Ρώσους ολιγάρχες
Στο μεταξύ, το Κοινοβούλιο χαιρετίζει την πρόθεση των σχετικών κρατών μελών να σταματήσουν την πώληση της ιθαγένειας της ΕΕ σε Ρώσους πολίτες με δεσμούς με την κυβέρνηση της χώρας, ζητώντας τον άμεσο αποκλεισμό των Ρώσων αιτούντων από τα προγράμματα και των δύο τύπων.
Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές προτρέπουν τις κυβερνήσεις της ΕΕ να επανεξετάσουν όλες τις αιτήσεις που έχουν εγκρίνει τα τελευταία έτη και να διασφαλίσουν ότι «κανένας Ρώσος ιδιώτης με οικονομικούς, επιχειρηματικούς ή άλλους δεσμούς με το καθεστώς του Πούτιν» δε θα μπορεί να χρησιμοποιήσει διαβατήριο ή βίζα της ΕΕ. Ακόμη, καλούν την Επιτροπή να αποκλείσει όλους του Ρώσους υπηκόους που υπόκεινται σε κυρώσεις της ΕΕ από όλα τα προγράμματα «χρυσής βίζα».
Ένα κατακερματισμένο σύστημα και ο ρόλος των μεσαζόντων
Οι ευρωβουλευτές εκφράζουν τη λύπη τους για την έλλειψη ολοκληρωμένων ελέγχων ασφαλείας και διαδικασιών ελέγχου και στους δύο τύπους προγραμμάτων, προσθέτοντας ότι δε θα πρέπει να επιτρέπεται η υποβολή διαδοχικών αιτήσεων σε διαφορετικά κράτη μέλη. Τα δε κράτη μέλη δεν θα πρέπει να βασίζουν τις αποφάσεις τους σε ελέγχους που διενεργούνται από μη κρατικούς φορείς.
Το Κοινοβούλιο ζητά επίσης να θεσπιστεί ειδική εισφορά υπέρ του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, η οποία θα αντιστοιχεί σε σημαντικό ποσοστό επί των επενδύσεων που πραγματοποιούνται στα κράτη μέλη. Η εισφορά αυτή θα επιβάλλεται στα μεν «χρυσά διαβατήρια» έως ότου αυτά καταργηθούν οριστικά, στις δε «χρυσές βίζες» επ’ αόριστον. Το Κοινοβούλιο ζητά επίσης από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι το ίδιο παράδειγμα θα ακολουθήσουν και οι τρίτες χώρες των οποίων οι πολίτες εισέρχονται χωρίς θεώρηση στην ΕΕ.
Επισημαίνοντας ότι οι μεσάζοντες δε λειτουργούν με διαφάνεια και δε λογοδοτούν σε κανέναν, το Κοινοβούλιο ζητά να απαγορευτεί η συμμετοχή τους στα προγράμματα «ιθαγένειας μέσω επενδύσεων». Ζητά ακόμη να θεσπιστεί «αυστηρός και δεσμευτικός κανονισμός» όσον αφορά τον ρόλο τους στα προγράμματα «διαμονής μέσω επενδύσεων», ο οποίος θα πρέπει να προβλέπει κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων.
Τουλάχιστον 130.000 άτομα επωφελήθηκαν από προγράμματα «ιθαγένειας/διαμονής μέσω επενδύσεων» στην ΕΕ από το 2011 έως το 2019, αποφέροντας στα κράτη μέλη που τα εφάρμοσαν έσοδα άνω των 21,8 δισ. ευρώ. Προγράμματα «ιθαγένειας μέσω επενδύσεων» υπάρχουν στη Μάλτα, τη Βουλγαρία (όπου η κυβέρνηση έχει καταθέσει νομοσχέδιο για τον τερματισμό του σχετικού προγράμματος) και την Κύπρο (όπου αφενός η χώρα επεξεργάζεται μόνο αιτήσεις που υποβλήθηκαν πριν από τον Νοέμβριο του 2020, αφετέρου η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι έχει ολοκληρώσει την επεξεργασία των σχετικών αιτήσεων). Δώδεκα κράτη μέλη διαθέτουν προγράμματα «διαμονής μέσω επενδύσεων». Το ύψος και το είδος των επενδύσεων που απαιτούνται για ένταξη στο πρόγραμμα διαφέρουν κατά πολύ από κράτος σε κράτος.
