Ο ΦρίντριχΝτίρενματ (1921-1990) έγραψε την Eπίσκεψητης Γηραίας Κυρίας το 1956, όταν η διαλυμένημετά το πόλεμο Ευρώπη είχε μπει πια γιατα καλά σε τροχιά ανάπτυξης. Μία νέαεποχή ευημερίας είχε αρχίσει, το όνειρομιας καλής ζωής έμοιαζε πλέον χειροπιαστό.Στη λογική του τρομακτικού, αν τοκαλοσκεφτείς, «η ζωή συνεχίζεται». Ταεγκλήματα, την οδύνη, την απώλειαεκατομμυρίων ανθρώπων είχε καλύψει ήδημία ευεργετική λήθη.
Αυτή τηνανατριχιαστική αντίφαση αποτυπώνει οΝτίρενματ στη Γηραιά Κυρία. Κατά τομπρεχτικό παράδειγμα (θυμηθείτε πώςλειτουργεί το παραμύθι στον Κύκλο μετην κιμωλία), στήνει μια ιστορία ερωτικήςεκδίκησης κάτω από την οποία ανελέηταερωτήματα ζητούν την απάντησή μας.Υπάρχει τιμή εξαγοράς για τα πάντα,ακόμη και για τη συνείδηση; Μπορεί ναπαραγραφεί ένα έγκλημα και τι σημαίνεινα επιβιώνεις πάνω στο θάνατο (πραγματικόή ψυχολογικό) του άλλου;
Μικρή, η ΚλαιρΤσαχανασιάν, από τη μικρή πόλη τουΓκίλεν, γνώρισε τον έρωτα στο πρόσωποενός νέου, του Άλφρεντ Ιλλ. Πλην όμως,όταν έμεινε έγκυος, ο Ιλλ αρνήθηκε τηνευθύνη και με μια δίκη που βασίστηκε σεδύο ψευδομάρτυρες, απαλλάχθηκε καιεπισήμως από το άχθος της πατρότητας.Η Κλαιρ εγκαταλείπει το Γκίλεν, καταλήγειπόρνη, αλλά στο μπορντέλο τη βρίσκεικαι την κάνει γυναίκα του ο μεγιστάναςΤσαχανασιάν.
Περισσότερααπό σαράντα χρόνια αργότερα, και μετάαπό επτά γάμους, η Κλαιρ επιστρέφει στηλιμοκτονούσα γενέτειρά της και χωρίςπεριστροφές προσφέρει ένα αμύθητο ποσόστους κατοίκους, αν σκοτώσουν τον Ιλλ.Από το σημείο αυτό ξεκινά το έργο του οΝτίρενματ και μέχρι να φτάσει στο τέλοςτου, εκθέτει αριστοτεχνικά το processπου μεταμορφώνει την οικονομική εξαθλίωσησε ηθική. Η αρχική απόρριψη του εκβιαστικούδιλήμματος σταδιακά χαλαρώνει και οΙλλ προσφέρεται στην Τσαχανασιάν.
Ο Ντίρενματεξελίσσει την ιστορίατου σε δύο κατευθύνσεις: από τη μία κινείτο συλλογικό υπόκειμενο, την πόλη, καιαπό την άλλη την ατομική συνείδηση (στοπρόσωπο του Ιλλ). Όσο η πόλη χάνει τηνταυτότητά της, βυθιζόμενη στον ίλιγγοτης υλικής ευημερίας και της κατανάλωσης,τόσο ο Ιλλ πλησιάζει στην έσχατη γνώση,αυτή που εντέλει δικαιώνει την ύπαρξητου ανθρώπου.
Πενήνταχρόνων πια, η Γηραιά κυρία εκπλήσσειευχάριστα για την οξύτητα της κριτικήςτης, για την οξυδέρκεια με την οποίααντιμετωπίζει φαινόμενα απολύτωςσύγχρονα (λ.χ. την κατανάλωση ανθρωπίνωνζωών από τα ΜΜΕ), για την ψυχολογικήακρίβεια με την οποία παρακολουθεί τηδιαδικασία ηθικής εξαχρείωσης τηςπόλης. Στην ακρίβεια αυτή ο σημερινόςθεατής μπορεί να διακρίνει ανεπαίσθητασημάδια γήρατος, τα οποία ωστόσο δενενοχλούν, γιατί η ιδεολογική φιλοδοξίατου έργου συνδέεται οργανικά με μιασκηνική οπτική όπου το βάρος πέφτει στηγλώσσα και στον ηθοποιό, επιτρέπονταςελεύθερες, ποιητικής διαχείρισης τωνπραγματολογικών στοιχείων της ιστορίας,σκηνικές προσεγγίσεις.
Σ' αυτήν τηγραμμή κινείται η σκηνοθεσία του ΣτάθηΛιβαθινού στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας,επιβεβλημένη άλλωστε από τη μικρή σκηνήτου θεάτρου. Ό,τι χρειάζεται η παράστασητο παρέχουν οι ηθοποιοί και το ίδιο τοέργο. Ας πούμε, οι σκηνικές οδηγίεςγίνονται μέρος της πρόζας, οι ηθοποιοίτις εντάσσουν στο ρόλο τους κι έτσιπαρέχονται στους θεατές οι πληροφορίεςπου διαφορετικά έπρεπε να δίνει το -εδώαπόν- σκηνικό. Με εντυπωσίασε το αποτέλεσμαπου πέτυχε δουλεύοντας με τους ηθοποιούς.Γιατί δεν είναι σύνηθες ώριμοι ηθοποιοίνα επιστρέφουν σ‘ έναν τρόπο ερμηνείαςπου στηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό, σεαυτοσχεδιασμούς (Μπάμπης Σαρηγιαννίδης,Βασίλης Καραμπούλας, Νίκος Αλεξίου καιο Γιάννης Φέρτης στις πρώτες σκηνές).Στους στυλιζαρισμένους ρόλους του έργου(του Μπάτλερ και των δύο Ευνούχων) οσκηνοθέτης πρόσθεσε και μερικούς ακόμη,ώστε να μπορεί να δείξει, με μικρέςαλλαγές στην εμφάνιση και στη σκηνικήσυμπεριφορά, την αλλαγή τους από τοπρώτο στο δεύτερο μέρος του έργου (π.χ.η σύζυγος Ιλλ της Τζίνης Παπαδοπούλου,ο γιοςΙλλ του Παναγιώτη Παναγόπουλου και ηκόρη Ιλλ της Ελένης Ουζουνίδου).
ΗΜπέττυ Αρβανίτη στο ρόλο της ΚλαιρΤσαχανασιάν έρχεται, θαρρείς, κατευθείανμέσα από το μυαλό του συγγραφέα - πουλέει γι' αυτήν ότι, επειδή κινείται έξωαπό τις «αξίες» που συνέχουν το κοινωνικόσυμβόλαιο, «έχει κάτι το αμετάβλητο, τοάκαμπτο, το χωρίς εξέλιξη πια, είναικάτι που τείνει να απολιθωθεί, να γίνειείδωλο», μία καθαρά ποιητική μορφή.Εξαιρετική, εσωτερικά βιωμένη η ερμηνείατου Γιάννη Φέρτη στον ρόλο του Ιλλ,θαυμάσιες ερμηνείες από τον ΒασίληΚαραμπούλα, τον Νίκο Αλεξιου, τον ΜπάμπηΣαρηγιαννίδη, τον Κώστα Γαλανάκη, τηνΤζίνη Παπαδοπούλου, τον ΠαναγιώτηΠαναγόπουλο, την Ελένη Ουζουνίδου, τονΘανάση Δήμου, τον Δημήτρη Μυλωνά, τονΗλία Κουνέλα, τον Άκι Λυρή. Σημαντικήστο σκοτεινό σύμπαν του Γκίλεν η συμβολήτων μουσικών υπογραμμίσεων του ΘοδωρήΑμπαζή και των φωτισμών του ΑλέκουΑναστασίου.
