Τον πειρασμό του χρονοκεντρισμού – την πεποίθηση δηλαδή ότι ζούμε στην πιο κοσμογονική περίοδο της ιστορίας – όπως αυτός εκφράζεται από τις συνταρακτικές προβλέψεις που διατυπώνονται αυτές τις μέρες για το αύριο της πανδημίας, μας καλεί να αποφύγουμε με άρθρο του που δημοσιεύεται στο Atlantic, o γνωστός Γερμανο-Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας, αρθρογράφος, συγγραφέας και καθηγητής στο τμήμα Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, Γιάσκα Μουνκ. Μεταξύ άλλων, σημειώνει στο άρθρο του με τον (αισιόδοξο) τίτλο "The Roaring Twenties":
Όταν αντιμετωπίζουμε μια καταστροφή, είναι εύκολο να πιστέψουμε ότι στο εξής τα πάντα θα αλλάξουν δραματικά. Πώς είναι δυνατόν να γραφτεί ποίηση μετά το Άουσβιτς, πώς μπορεί κανείς μετά την 11η Σεπτεμβρίου να βολτάρει ανέμελος στην περιοχή του Μανχάταν που βρίσκονταν οι Δίδυμοι Πύργοι ή, εν προκειμένω, πώς μπορεί να ξαναπάει για δείπνο σε ένα εστιατόρια ή για ποτό σε ένα μπαρ ενώ ακόμα σέρνεται μια πανδημία που στοίχισε τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε διάστημα λίγων μηνών;
Το 1974, ο κοινωνιολόγος Τζιμπ Φόουλς εισήγαγε τον όρο χρονοκεντρισμός, την πεποίθηση δηλαδή κάποιου ότι οι καιροί που ζει είναι πολύ πιο σημαντικοί και κοσμογονικοί από όλες τις προηγούμενες ιστορικές περιόδους. Τις τελευταίες δέκα εβδομάδες βομβαρδιζόμαστε από την εκκωφαντική χορωδία τέτοιων «χρονοκεντρικών» φωνών – πανεπιστημιακοί, διανοούμενοι, πολιτικοί και πάσης φύσεως ειδήμονες και αναλυτές – που διακηρύσσουν ότι βρισκόμαστε στο χείλος τρομακτικών αλλαγών άνευ προηγουμένου, ως αποτέλεσμα αυτής της πανδημίας.
Σίγουρα θα υπάρξουν κάποιες σημαντικές μετατοπίσεις. Το πιο πιθανό όμως είναι ότι οι συνταρακτικές προβλέψεις που κυριαρχούν αυτές τις μέρες στα άρθρα γνώμης ανά τον πλανήτη, θα αποδειχτούν άκρως ανακριβείς. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η πανδημία θα αλλάξει ριζικά την ροή της παγκοσμιοποίησης. Και σίγουρα δεν θα εμποδίσει τον κόσμο να συνεχίσει να απολαμβάνει μια ενεργή κοινωνική ζωή – ναι, ακόμα και σε μπαρ, εστιατόρια και πάρτι.
Τους τελευταίους μήνες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, εξαπλώθηκε ένας νέος ιός στον πλανήτη, μολύνοντας εκατοντάδες εκατομμύρια. Η ισπανική γρίπη του 1918 κόστισε στην πορεία της την ζωή σε πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Αντί όμως να οδηγήσει τον κόσμο στην εσωστρέφεια, εκείνη η πανδημία άμεσα έδωσε τη θέση της σε μια μανιακή σχεδόν διάθεση κοινωνικότητας που απογειώθηκε κατά την δεκαετία του 1920 (τα αποκαλούμενα "Roaring Twenties").
Κανείς δεν μπορεί να πει πόσο θα διαρκέσει η οξεία φάση αυτής της πανδημίας. Είναι όμως βέβαιο ότι η επίδραση που θα έχει στο εύρος της ανθρώπινης κοινωνικότητας, θα αποδειχτεί προσωρινή. Σε πέντε ή σε δέκα χρόνια από τώρα, θα συμβαίνουν όσες μαζικές συναθροίσεις συμβαίνανε και προ κορωνοϊού. Επειδή είμαστε άνθρωποι.
Οι εκπρόσωποι της ηθικής φιλοσοφίας μας έχουν προειδοποιήσει σχετικά με την λεγόμενη «φυσική πλάνη»: μόνο το γεγονός ότι κάτι φαίνεται να ισχύει, δεν συνεπάγεται ότι έπρεπε να ισχύει. Παρομοίως, όσοι κάνουν συνταρακτικές προβλέψεις για το μέλλον, θα πρέπει να προσέξουν την παγίδα της «προγνωστικής πλάνης»: μόνο το γεγονός ότι οι τρέχουσες περιστάσεις μοιάζουν να ενισχύουν την λογική ότι θα έπρεπε να συμβεί κάτι, δεν συνεπάγεται ότι αυτό θα συμβεί...
Κανείς βεβαίως δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η πανδημία θα αφήσει τον κόσμο μας εντελώς ίδιο και απαράλλαχτο με πριν.
Είναι περίπου βέβαιο ότι κάποιες υπάρχουσες τάσεις θα ενισχυθούν. Μπορούμε να διαπιστώσουμε, φερ' επείν, ότι για πρώτη φορά σε διάστημα ενός αιώνα περίπου, κάποια αυταρχικά καθεστώτα έχουν φτάσει να ανταγωνίζονται την οικονομική ισχύ των παραδοσιακά μεγάλων φιλελεύθερων δημοκρατιών. Ήδη η Κίνα κάνει επίδειξη ισχύος με την επιβολή νέου νόμου για την εθνική ασφάλεια στο Χονγκ Κονγκ.
Ούτε και μπορεί φυσικά να αποκλείσει κάποιος την πιθανότητα πραγματικά ιστορικών αλλαγών – μπορεί όμως να αμφισβητήσει την ικανότητα μας να προβλέψουμε ποιες θα είναι αυτές.
Η πανδημία αυτή αποτελεί μια τραγωδία ιστορικού μεγέθους. Είναι πολύ πιθανό να καταγραφεί ως το πιο σημαντικό παγκόσμιο γεγονός μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Και δεν θα μπορούσα να υποτιμήσω κατά κανένα τρόπο τον πόνο και την καταστροφή που θα εξακολουθήσει μάλλον να προκαλεί για πολλά χρόνια ακόμα.
Πιστεύω όμως ότι καλό θα είναι να αποφύγουμε τον πειρασμό του χρονοκεντρισμού. Αργά ή γρήγορα, κι αυτή η μάστιγα θα φτάσει στην κατάληξή της. Η ανθρωπότητα θα επιζήσει και αυτής της πανδημίας. Και όσο κι αν αυτή αλλάξει τον κόσμο στον οποίο κατοικούμε, δεν πρόκειται να τον κάνει αγνώριστο.
Με στοιχεία από το The Atlantic
Επιμέλεια: Δ. Πολιτάκης
σχόλια