Οι Ταλιμπάν υπόσχονται ότι έχουν αλλάξει στάση απέναντι στα δικαιώματα των γυναικών. Όμως, μαρτυρίες από το Αφγανιστάν προδίδουν ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Σε δύο μήνες η Parwana εκτιμά ότι έχει περάσει το κατώφλι του σπιτιού της ίσως τέσσερις φορές. Συνήθιζε να φεύγει νωρίς το πρωί για τη δουλειά- με την οποία υποστηρίζει όλη την οικογένειά της- και μετά πήγαινε σε νυχτερινά μαθήματα για πτυχίο.
Μετά την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν, ο διευθυντής της της είπε να μην πηγαίνει στη δουλειά και το πανεπιστήμιό της δεν έχει οργανώσει πώς θα στήσει τις τάξεις θηλέων και αρρένων, όπως απαιτείται.
Πολλοί έχουν καλωσορίσει την ησυχία στην πόλη μετά το τέλος του πολέμου, αλλά για την Parwana- μια ελεύθερη νεαρή γυναίκα- οι δρόμοι που περιπολούν οι στρατιώτες των Ταλιμπάν είναι γεμάτοι απειλές. «Τώρα φοβάμαι να βγω έξω. Δεν φοβόμουν παλιότερα», λέει.
«Πίστευα ότι ήμουν κάποια, ότι μπορούσα να κάνω κάτι για την οικογένειά μου και να βοηθήσω άλλους. Τώρα δεν μπορώ καν να στηρίξω τον εαυτό μου», συνεχίζει. «Οι γυναίκες εδώ νιώθουν σαν να τελείωσαν όλα για εκείνες», συμπληρώνει.
Οι Ταλιμπάν μοιράζουν υποσχέσεις ότι έχουν αλλάξει οι θέσεις τους σε ό,τι αφορά στα δικαιώματα γυναικών. Μετά την κατάληψη της Καμπούλ, υποσχέθηκαν ότι οι γυναίκες θα έχουν δικαίωμα στην εργασία και την εκπαίδευση, εντός ενός ισλαμικού πλαισίου.
Τις εβδομάδες που πέρασαν, οι αποδείξεις από το Αφγανιστάν δείχνουν ότι οι Ταλιμπάν οραματίζονται μια μορφή φυλετικού απαρτχάιντ, σχολιάζει ο Observer. Μπορεί να δίνονται κάποια δικαιώματα στις γυναίκες, αλλά όλοι οι σημαντικοί τομείς της ζωής τους θα παραμείνουν σφοδρά περιορισμένοι.
Ο Niamatullah Hassan, ο νέος δήμαρχος της Καμπούλ, λέει ότι δύο γυναίκες έχουν επιστρέψει στην εργασία τους στη διοίκησή του, από τους 1.200 υπαλλήλους. Θα επιτρέψει περισσότερες γυναίκες, όταν θα μπορούν να απομονωθούν από τους άνδρες και δοθεί η έγκριση από την κυβέρνηση.
«Είμαι πρόθυμος να αυξήσω τον αριθμό των γυναικών υπαλλήλων, σχεδιάζουμε να ετοιμάσουμε έναν ξεχωριστό χώρο εργασίας για εκείνες, ένα ασφαλές περιβάλλον για όλους», δήλωσε.
Εργαζόμενες στην Υγεία και την εκπαίδευση παραμένουν στις θέσεις τους κατά κύριο λόγο, αν και σε κάποιες στην Κανταχάρ δόθηκε η εντολή να φορούν μπούρκα. Όμως, σε άλλες γυναίκες δόθηκε η εντολή να παραμείνουν στο σπίτι επ’ αόριστον, για λόγους «ασφαλείας».
Ο Observer έχει ρωτήσει υψηλόβαθμους αξιωματούχους σε όλη τη χώρα, για το πότε θα επιτραπεί στις γυναίκες να επιστρέψουν στη δουλειά τους, σε εθνικό επίπεδο. Οι περισσότεροι δεν απαντούν, ή λένε ένα αόριστο «σύντομα». Οι Αφγανές είναι δύσπιστες. Τη δεκαετία του ‘90 οι Ταλιμπάν χρησιμοποίησαν την ίδια δικαιολογία για να τους απαγορεύσουν να δουλεύουν τα χρόνια που ήταν στην εξουσία.
Αυστηροί περιορισμοί στα πανεπιστήμια
Στην εκπαίδευση επίσης έχουν δοθεί πολλές υποσχέσεις, αλλά οι γυναίκες βιώνουν περιορισμούς. Αν και κάποια ιδιωτικά πανεπιστήμια άνοιξαν, με τους φοιτητές αυστηρά διαχωρισμένους με βάση το φύλο, η έλλειψη γυναικών εκπαιδευτικών ή φοιτητριών θα έχει ως αποτέλεσμα να κλείσουν πολλά τμήματα.
Στην Κανταχάρ, η Zainab είναι μία από τις δύο φοιτήτριες που σπουδάζουν Φυσική και το πανεπιστήμιό τους έχει ήδη πει ότι δεν είναι οικονομικό να διδάσκονται εκείνες ξεχωριστά από τους φοιτητές. Η ίδια έχει ένα ακόμη εξάμηνο σπουδών, αλλά δεν ξέρει αν θα πάρει ποτέ πτυχίο. «Είμαι τόσο στεναχωρημένη, τόσο απογοητευμένη», λέει.
Η Gulalai είναι ευτυχής που σπουδάζει Ιατρική, γιατί οι Ταλιμπάν επιτρέπουν σε γυναίκες γιατρούς να εργαστούν, αλλά ανησυχεί για την ποιότητα του πτυχίου της. «Δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες φοιτήτριες, οπότε δεν θα έχουμε έμπειρες καθηγήτριες, θα έχουμε νέες, άπειρες», δηλώνει.
Κάποια πανεπιστήμια λένε ότι απλά δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν. «Οι Ταλιμπάν μιλούν για διαχωρισμό, αλλά είμαστε ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα πανεπιστήμια του Αφγανιστάν και δεν έχουμε τη δυνατότητα να το κάνουμε αυτό», δήλωσε εκπαιδευτικός του Herat University, που είχε μια πλειοψηφία φοιτητριών. Πολλές τα έχουν ήδη παρατήσει.
«Υπάρχουν κάποια τμήματα που δεν έχουν ούτε μία γυναίκα καθηγήτρια ή διαθέτουν πολύ λίγες, αλλά έχουν πολλές φοιτήτριες. Πώς μπορούμε να λειτουργήσουμε αν πρέπει να έχουμε μία καθηγήτρια για τις φοιτήτριες και έναν καθηγητή για τους φοιτητές;», συμπλήρωσε.
Ξεχωριστές τάξεις και μαντίλα
Σήμερα, ο υπουργός Ανώτερης Εκπαίδευσης της κυβέρνησης των Ταλιμπάν, Μπακί Χακανί, επανέλαβε ότι στις γυναίκες θα επιτρέπεται να σπουδάσουν, αλλά θα είναι υποχρεωτικός ο διαχωρισμός με βάση το φύλο στα πανεπιστήμια και η τήρηση των ισλαμικών κανόνων σε ό,τι αφορά στην ενδυμασία τους.
Οι φοιτήτριες θα διδάσκονται από καθηγήτριες, όπου αυτό είναι δυνατό, δήλωσε. «Έχουμε έναν μεγάλο αριθμό καθηγητριών. Δεν θα αντιμετωπίσουμε κάποιο πρόβλημα με αυτό. Θα καταβληθούν όλες οι προσπάθειες για να βρεθούν και να διδάξουν καθηγήτριες τις φοιτήτριες», πρόσθεσε σε συνέντευξη Τύπου.
Ο Χακάνι δήλωσε ότι θα καταστεί υποχρεωτικό για όλες τις φοιτήτριες το χιτζάμπ, όπως είχε ανακοινωθεί. Σε περιπτώσεις που δεν θα είναι διαθέσιμες καθηγήτριες, θα λαμβάνονται ειδικά μέτρα για να διασφαλίζουν ότι θα υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ των γυναικών και ανδρών φοιτητών.
Όπου απαιτείται, οι τάξεις θα διαχωρίζονται με κουρτίνα ώστε να είναι από την μια πλευρά οι γυναίκες και από την άλλη οι άνδρες φοιτητές και η διδασκαλία θα μπορεί να γίνεται και online ή με κλειστό τηλεοπτικό κύκλωμα.
«Ήταν απλά ένα όνειρο»
Προβλήματα όμως δεν υπάρχουν μόνο στα πανεπιστήμια. Γυναίκες σε μία από τις πιο βίαιες περιοχές της Κανταχάρ, που συνεργάζονταν σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με την Parwana, της τηλεφώνησαν κλαίγοντας. Οι υποσχέσεις της ηγεσίας των Ταλιμπάν για τα κορίτσια στα δημοτικά σχολεία δεν σημαίνουν τίποτα για τους σκληροπυρηνικούς μαχητές που ελέγχουν την περιοχή τους.
«Μου είπαν “ήταν απλά ένα όνειρο για εμάς, για 1,5 χρόνο, ότι τα κορίτσια μας θα μπορούσαν να πάνε στο σχολείο”. Τώρα πρέπει να επιστρέψουν απλά στο να ακολουθούν κάθε εντολή που παίρνουν από άντρες και να κάνουν δουλειές του σπιτιού», περιγράφει.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ταλιμπάν άλλαξαν σε ό,τι αφορά στα δικαιώματα των γυναικών, σε σύγκριση με την εποχή που είχαν την εξουσία πριν από 25 χρόνια. Όμως, το παλιό καθεστώς ήταν τόσο αποκρουστικά μισογυνιστικό, που ακόμη και με αλλαγμένους τους Ταλιμπάν, το Αφγανιστάν είναι η χώρα με τη χειρότερη συστημική καταπίεση των γυναικών στον κόσμο, επισημαίνει ο Observer.
«Είναι σημαντικό η διεθνής κοινότητα να μην είναι υπερβολικά πρόθυμη να χειροκροτήσει αν και όταν οι Ταλιμπάν κάνουν κάποιες υποχωρήσεις, όπως το να επιτρέψουν σε κορίτσια να πάνε στο δημοτικό σχολείο», δηλώνει η Χέδερ Μπαρ, αναπληρώτρια διευθύντρια στο τμήμα του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
«Πρέπει να έχουμε στο νου μας το γεγονός πως αυτό που συμβαίνει τώρα στο Αφγανιστάν είναι ένα μαζικό πισωγύρισμα στα δικαιώματα των γυναικών, στο πώς ζούσαν τα κορίτσια και οι γυναίκες πριν από ένα μήνα. Είναι ολέθριο και απαράδεκτο ότι παρακολουθούμε να συμβαίνει αυτό το 2021», συμπληρώνει.
Τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις υποσχέσεις και τη σκληρή πραγματικότητα επεσήμανε και η Ντέμπορα Λάιονς, επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν, μιλώντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας αυτή την εβδομάδα.
«Δεχόμαστε ολοένα περισσότερες αναφορές ότι οι Ταλιμπάν έχουν απαγορεύσει σε γυναίκες να εμφανίζονται σε δημόσιους χώρους χωρίς άνδρα συνοδό και ότι τις εμποδίζουν να δουλέψουν. Έχουν περιορίσει την πρόσβαση των κοριτσιών στην εκπαίδευση σε κάποιες περιοχές, ενώ βάζουν στο στόχαστρο ΜΚΟ για τις γυναίκες», επεσήμανε.
Οι Αφγανές λένε ότι είναι πρόθυμες να συμβιβαστούν σε πολλούς τομείς, αλλά όχι σε ό,τι αφορά στο δικαίωμα να μορφωθούν και να εργαστούν.
«Πάρα πολλές γυναίκες έχασαν συζύγους σε αυτή τη σύγκρουση. Η μόνη επιλογή για εκείνες είναι να δουλέψουν», λέει η Parwana. «Είναι ΟΚ αν δεν μας επιτρέπουν να πάμε στο παζάρι ή να απολαύσουμε ένα πικ-νικ. Αλλά πρέπει να μας αφήσουν να δουλέψουμε, πώς αλλιώς θα θρέψουμε τα παιδιά μας;», διερωτάται.
Για τις γυναίκες, οι διεθνείς πιέσεις είναι ίσως η μόνη ελπίδα για αλλαγή. «Πείτε στον κόσμο να πιέσει περισσότερο τους Ταλιμπάν να αναιρέσουν αυτούς τους κανόνες, να αλλάξουν τη στάση τους», λέει η Gulalai. «Αν δεν έχω δουλειά και δεν μου επιτρέπεται να σπουδάσω, δεν με ενδιαφέρει η ασφάλεια. Αυτή η ασφάλεια είναι μόνο για τους Ταλιμπάν», καταλήγει.
Με πληροφορίες από Observer, ΑΠΕ/ Reuters
