ΤΟ ΠΡΩΙ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ πέθανε σε ηλικία 92 ετών ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο οποίος διατέλεσε για χρόνια υπουργός Εξωτερικών και ήταν από τους πιο στενούς συνεργάτες και φίλους του Ανδρέα Παπανδρέου.
Υπήρξε Πρόεδρος της Δημοκρατίας από το 2005 έως το 2015, υπουργός Εξωτερικών τις περιόδους 1985-1989 και 1993-1996, ενώ εκλεγόταν βουλευτής από το 1977 έως και το 2004.
Ο Κάρολος Παπούλιας γεννήθηκε το 1929, μια χρονιά που έμεινε στην ιστορία λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, γνωστής αργότερα και ως το Μεγάλο Κραχ. Στην Ελλάδα τότε κυβερνούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η χώρα προσπαθούσε ακόμα να συνέλθει από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Την ίδια χρονιά με τον Κάρολο Παπούλια γεννήθηκε και η Άννα Φρανκ, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, η Γκρέις Κέλι και ο αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Αναστάσιος.
«Εφάρμοζε πολύ πιστά τις εντολές του Ανδρέα. Ήταν φίλος του. Είχε αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών γιατί δεν μπορούσε να το αναλάβει κι αυτό ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ήταν πιστός, είχε και κάποιες ρομαντικές ιδέες, ωστόσο δεν έκανε ποτέ το παραμικρό χωρίς να ρωτήσει τον Ανδρέα».
Ήταν γιος στρατιωτικού με καταγωγή από την Κόρινθο, ενώ από την Ήπειρο, όπου γεννήθηκε και πήγε σχολείο τα πρώτα χρόνια, ήταν η μητέρα του. Μια ιστοσελίδα, το sansimera.gr, έγραψε (και αναπαράγεται παντού τις τελευταίες ώρες στα σχετικά αφιερώματα) ότι το όνομα Κάρολος το πήρε από τον Γερμανό Καρλ Γιόχαν Κάουτσκι, την ηγετική προσωπικότητα του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κινήματος και της Β' Διεθνούς, τον οποίο θαύμαζε, όπως υποστηρίζει ο αρθρογράφος του σάιτ, τόσο ο πατέρας του όσο και ο επίσης στρατιωτικός νονός του.
Στην ηλικία των επτά ετών έχασε τον πατέρα του και το 1945, στα δεκαέξι του χρόνια, εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του στο Παγκράτι, όπου συνέχισε το γυμνάσιο, ενώ ασχολήθηκε και με τον αθλητισμό, στον οποίο διακρίθηκε στη νεανική ηλικία. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και μετά από ένα σύντομο διάστημα στην Ιταλία συνέχισε τις σπουδές του στη Γερμανία, όπου τον βρήκε η δικτατορία. Εκεί είχε συστήσει μια οργάνωση σοσιαλιστών και συνδέθηκε με τους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες και το SPD, οι οποίοι τον στήριζαν καθόλη τη διάρκεια της δικτατορίας αλλά και μετά από αυτήν.
Ο Κάρολος Παπούλιας χαρακτηρίζεται σχεδόν απ' όλους ως ένας ευπατρίδης πολιτικός που έκανε πολιτική καριέρα χάρη στον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος υπήρξε στενός του φίλος – μάλιστα του εμπιστεύτηκε για χρόνια το υπουργείο Εξωτερικών. Η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής ενδιέφερε πάρα πολύ τον Ανδρέα Παπανδρέου και ήθελε να την ελέγχει απόλυτα.
Ο Κάρολος Παπούλιας, σε συνέντευξή του το 1997 στα «Νέα», είχε πει για τον Ανδρέα Παπανδρέου ότι «ήταν ένας πολιτικός με εξαιρετική ικανότητα στις στρατηγικές συλλήψεις και αναλύσεις, ένας πολιτικός που τον χαρακτήριζαν η εξαιρετική γενναιότητα και ο πατριωτισμός».
Μιλούσε πάντα με απέραντο θαυμασμό για τις διπλωματικές ικανότητες του Ανδρέα Παπανδρέου και θεωρούσε ως ένα από τα σημαντικότερα δείγματα της διπλωματικής του δεινότητας την επίτευξη της περίφημης συνάντησης του Μουαμάρ Καντάφι με τον Φρανσουά Μιτεράν.
Όπως ανέφερε στο βιογραφικό του, «τη δεκαετία του 1980 πρωταγωνίστησε σε όλες τις προσπάθειες επίλυσης του μεσανατολικού ζητήματος, με κορυφαίο γεγονός την επιτυχή διαμεσολάβησή του για την ασφαλή αποχώρηση των εγκλωβισμένων μαχητών της παλαιστινιακής αντίστασης και του ίδιου του Αραφάτ με ελληνικά πλοία από την Τρίπολη του Λιβάνου το 1983».
Για τους χειρισμούς του Ανδρέα Παπανδρέου το 1987 στη Βουλγαρία, όπου τον έστειλε ως προσωπικό του απεσταλμένο στον τότε Πρόεδρό της Τ. Ζίβκοφ, ο οποίος δέχτηκε την ενεργοποίηση της αμυντικής συμφωνίας με την Ελλάδα, ο Κάρολος Παπούλιας είχε πει: «Η στρατηγική σημασία των κινήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου έπρεπε να διδάσκεται σε σεμινάρια αντιμετώπισης διεθνών κρίσεων».
Όσοι έζησαν από κοντά εκείνη την εποχή, δεν έχουν καμία αμφιβολία ότι την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου την χάρασσε ο ίδιος και ο Κάρολος Παπούλιας ακολουθούσε τις κατευθυντήριες γραμμές και τις εντολές του.
«Ας πούμε ότι δεν ήταν και ο Χένρι Κίσινγκερ» αναφέρει έμπειρος διπλωμάτης, επισημαίνοντας ότι «εφάρμοζε πολύ πιστά τις εντολές του Αντρέα». «Ήταν φίλος του. Είχε αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών γιατί δεν μπορούσε να το αναλάβει και αυτό ο Ανδρέας Παπανδρέου». «Ήταν πιστός, είχε και κάποιες ρομαντικές ιδέες, ωστόσο δεν έκανε ποτέ το παραμικρό χωρίς να ρωτήσει τον Ανδρέα».
«Ως υπουργός Εξωτερικών δεν κοιτούσε φακέλους και πολιτικά φρονήματα, κάτι που δεν ήταν αυτονόητο μέχρι το 1981, οπότε και άρχισαν να γίνονται διπλωμάτες και μη δεξιοί».
Ως βουλευτής πολιτεύτηκε με τον παραδοσιακό, παλιό τρόπο. Στην εκλογική περιφέρεια των Ιωαννίνων, όπου εκλεγόταν, το πολιτικό του γραφείο είχε διεκπεραιώσει αμέτρητους διορισμούς, ειδικά τη δεκαετία του '80.
Την περίοδο που ήταν υπουργός Εξωτερικών συνέδεσε το όνομά του με το «Μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ» για την αποτροπή ατυχημάτων στη θάλασσα και τον διεθνή εναέριο χώρο, το οποίο υπογράφηκε από τον ίδιο και τον τότε ομόλογό του υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας κ. Μεσούτ Γιλμάζ το 1988, και εισήγαγε τα λεγόμενα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).
Η εντονότερη κριτική που δέχτηκε επί προσωπικού στην πολιτική του καριέρα ήταν όταν εμφανίστηκε μαζί με άλλους τρεις ως δανειστής του Ανδρέα Παπανδρέου, προκειμένου να μπορέσει τότε να πληρωθεί η «ροζ βίλα» της Εκάλης και να υπάρξει κάλυψη στο πόθεν έσχες.
Με τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον άνθρωπο που του καθόρισε τη ζωή όσο κανένας άλλος, γνωρίστηκε κατά τη διάρκεια της χούντας σε μία από τις περιοδείες του στη Δυτική Ευρώπη, όπου συναντούσε επικεφαλής αντιδικτατορικών οργανώσεων.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας έγινε χάρη στον φίλο του Αντώνη Λιβάνη και τον Πέτρο Μολυβιάτη, οι οποίοι τον πρότειναν στον Κώστα Καραμανλή μετά τις εκλογές του 2004, όταν για πρώτη φορά μετά το 1977 οι ψηφοφόροι της περιφέρειάς του δεν τον έστειλαν στη Βουλή. Ο Κάρολος Παπούλιας συνεργάστηκε πολύ καλά με την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή αλλά και τις επόμενες, παρότι η δεύτερη θητεία του σκιάστηκε από την κρίση και τα χρόνια του μνημονίου.
Μία από τις τελευταίες αποδόσεις τιμών που έλαβε ήταν το το γερμανικό Βραβείο Πολιτισμού το 2019, το οποίο δίνεται σε προσωπικότητες που συνέβαλαν σημαντικά στην ενίσχυση των ελληνογερμανικών σχέσεων. «Ο Κάρολος Παπούλιας είναι ένα ευτύχημα για τις ελληνογερμανικές σχέσεις, καθώς συνέβαλε με παραδειγματικό τρόπο στη συνεννόηση των δύο λαών», είχε πει στην ομιλία της η πρόεδρος της VDGG (Ομοσπονδία Ελληνογερμανικών Εταιρειών Φιλίας) Ζίγκριντ Σκαρπέλη-Σπερκ, η οποία παρέδωσε το βραβείο στην κόρη του Άννα Παπούλια, που διάβασε τον χαιρετισμό του πατέρα της, καθώς δεν κατάφερε να παρευρεθεί λόγω ασθενείας. Σε εκείνον τον χαιρετισμό ο Κάρολος Παπούλιας είχε αναφέρει, μεταξύ άλλων, για τη Γερμανία ότι πήγε εκεί ως φοιτητής και, φεύγοντας για την Ελλάδα, άφησε εκεί ένα κομμάτι του εαυτού του.
«Οι κόρες μου μεγάλωσαν εδώ, τα εγγόνια μου μεγαλώνουν, όπως και πολλά παιδιά της λεγόμενης τρίτης γενιάς, με την αγάπη και για τις δύο χώρες στην καρδιά τους. Σταθερή πεποίθησή μου είναι ότι η βαθιά γνώση της Ιστορίας είναι αναγκαία για να προχωρήσεις παραπέρα. Δεν μιλώ μόνο από την πλευρά των θυμάτων. Νομίζω ότι αυτό ισχύει και για τη γερμανική κοινωνία, η οποία επεξεργάστηκε με έναν μοναδικό τρόπο παγκοσμίως το παρελθόν της. Με τον Γερμανό ομόλογό μου επισκεφθήκαμε και το χωριό Λιγκιάδες της Ηπείρου, όπου ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους του γερμανικού λαού για τα εγκλήματα των ναζί. Ευχαριστώ για τη βράβευση και υπόσχομαι να κάνω το καλύτερο δυνατό για την ενίσχυση των ελληνογερμανικών σχέσεων. Έλληνες και Γερμανοί έχουμε μόνο να κερδίσουμε ο ένας από τον άλλον, πέραν όλων των οικονομικών δογμάτων».
Η εντονότερη κριτική που δέχτηκε επί προσωπικού στην πολιτική του καριέρα ήταν όταν εμφανίστηκε μαζί με άλλους τρεις ως δανειστής του Ανδρέα Παπανδρέου, προκειμένου να μπορέσει τότε να πληρωθεί η «ροζ βίλα» της Εκάλης και να υπάρξει κάλυψη στο πόθεν έσχες.
Ο Γερμανός ομόλογός του ήταν ο Γιοάχιμ Γκάουκ, με τον οποίο επισκέφτηκαν μαζί το 2014 τις Λιγκιάδες, ένα από τα πολλά χωριά της ευρύτερης περιοχής των Ιωαννίνων όπου κατά την Κατοχή τα γερμανικά στρατεύματα είχαν σκοτώσει και κάψει βρέφη, παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένους.
Η δεύτερη θητεία του Κάρολου Παπούλια ως Προέδρου της Δημοκρατίας συνέπεσε πράγματι με μια περίοδο κατά την οποία οι ελληνογερμανικές σχέσεις δοκιμάστηκαν πολύ έντονα και η γερμανική πολιτική τάξη τού αναγνώρισε ότι κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για να μη διαταραχθούν.
Την περίοδο εκείνη είχε πραγματοποιηθεί μια σειρά από εκδηλώσεις και στο Βερολίνο, στις οποίες είχαν παραστεί ο Κάρολος Παπούλιας, ο Γιόαχιμ Γκάουκ και ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών Μίχαελ Ροτ, οι οποίοι παραδέχτηκαν τις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και ζήτησαν συγγνώμη από τα θύματα, αλλά δήλωσαν κατηγορηματικά ότι για τη Γερμανία δεν υφίσταται θέμα αποζημιώσεων προς την Ελλάδα.
Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών δεν ήθελε να ακούσει κουβέντα για τις πολεμικές επανορθώσεις προς την Ελλάδα και είχε προτείνει τη δημιουργία ενός «Ελληνογερμανικού Ταμείου για το μέλλον, με αντικείμενο την ιστορική επεξεργασία του παρελθόντος», το οποίο στήριξε ο Κάρολος Παπούλιας, αλλά προκάλεσε τις αντιδράσεις του δικτύου των μαρτυρικών δήμων. Επίσης είχε προηγηθεί η παράκληση του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών να μην παραστεί στην τελετή της ίδρυσης του «Ταμείου» για να μη συνδέσει την ολοκλήρωση της θητείας του με μια «εθνικά επιζήμια πράξη».
Ο Κάρολος Παπούλιας είχε επικοινωνήσει τότε τηλεφωνικά με τον Μανώλη Γλέζο, στον οποίο είχε πει ότι δεν μπορούσε να μην πάει, αλλά θα έθετε στη Γερμανία το ζήτημα των αποζημιώσεων και του δανείου, κάτι που τελικά δεν έκανε για λόγους που δεν έγιναν γνωστοί, απογοητεύοντας τα μέλη της Επιτροπής Διεκδίκησης των Οφειλών. Μάλιστα, προκλήθηκε και μια διπλωματική αναστάτωση όταν ο Γερμανός υφυπουργός Εξωτερικών Μίχαελ Ροτ δήλωσε ότι για τη Γερμανία το ζήτημα των αποζημιώσεων έχει απαντηθεί και δεν υπάρχει κανένα τέτοιο θέμα προς την Ελλάδα και ο Κάρολος Παπούλιας δεν του απάντησε, με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών να αναγκάζεται να βγάλει ανακοίνωση με την οποία έλεγε ότι οι ελληνικές θέσεις είναι γνωστές.
Ως υπουργός Εξωτερικών ταυτίστηκε με την άσκηση μιας φιλειρηνικής πολιτικής, την προσπάθεια δημιουργίας καλών σχέσεων με τις αραβικές χώρες, τη διαμεσολάβηση υπέρ των Παλαιστινίων, την υπογραφή πρωτοκόλλου αμοιβαίας πολιτικοστρατιωτικής συνδρομής με τη Βουλγαρία, ενώ διαρκούσε ακόμα ο Ψυχρός Πόλεμος, αλλά και με τα ΜΕΟ με την Τουρκία. Ο Κάρολος Παπούλιας, όπως επίσης αναφέρει στο βιογραφικό του, ως υπουργός Εξωτερικών αποκατέστησε τις σχέσεις καλής γειτονίας με την Αλβανία, αίροντας την εμπόλεμη κατάσταση που μέχρι τότε επικρατούσε στις ελληνοαλβανικές σχέσεις.
Η πολιτική του διαδρομή είχε καλές και δύσκολες στιγμές. Έζησε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, κατέκτησε υψηλά αξιώματα και από χθες, πλήρης ημερών, πέρασε και ο ίδιος στην Ιστορία.
