ΤΟ 2017 ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έδειξε ότι το 61% των Ευρωπαίων είναι θετικά διακείμενοι στην τεχνητή νοημοσύνη και στα ρομπότ, ενώ το 88% θεωρεί ότι οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης απαιτούν προσεκτική διαχείριση. Πώς όμως επηρεάζει την καθημερινότητα μας στην πράξη;
Στο άκουσμα του όρου «τεχνητή νοημοσύνη» αυτόματα σκέφτεσαι αυτοκίνητα που κινούνται μόνα τους, ανδροειδή που περπατούν στους δρόμους, ο Terminator ο ίδιος και άλλα τέτοια sci-fi. Το Χόλιγουντ μας έχει καταστρέψει… Η τεχνητή νοημοσύνη, βλέπεις, είναι παρούσα σχεδόν σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, και μάλιστα χωρίς να «διαφημίζει» ιδιαίτερα την παρουσία της. Εξάλλου, η σύγχρονη τεχνητή νοημοσύνη αποκαλείται «στενή» ή «περιορισμένη» («weak» ή «narrow») για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο: διότι μπορεί να εκτελέσει ανεμπόδιστα καθορισμένες εργασίες, αλλά δεν είναι σε θέση να αναπτύξει κοινή λογική, δεν έχει τη δυνατότητα να συνδυάσει μια σειρά σκέψεων και να δημιουργήσει αλληλουχίες κινήσεων. Αυτό της το γνώρισμα, λοιπόν, την καθιστά ιδανική για να αναλάβει καθήκοντα που σχετίζονται με μαθηματικούς υπολογισμούς και ανάλυση δεδομένων/υπερδεδομένων (τα λεγόμενα «big data»).
Η ευρωβουλευτής Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου, που είναι μέλος της Ειδικής Επιτροπής Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ψηφιακή Εποχή (AIDA) και συμμετέχει στην Επιτροπή́ για το Μέλλον της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, αναγνωρίζει πως «η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται ήδη στην καθημερινή μας ζωή. Από την ταξινόμηση των ανεπιθύμητων mails και την εύρεση της ταχύτερης διαδρομής στις μετακινήσεις μέχρι την αποφυγή ατυχημάτων, λόγω κυκλοφοριακής συμφόρησης, και την αντιμετώπιση επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, είναι παρούσα και βελτιώνει τη ζωή των πολιτών και το έργο των επιχειρήσεων». Η κ. Ασημακοπούλου προσθέτει πως «η τεχνητή νοημοσύνη είναι απαραίτητη πλέον στην ανάπτυξη των επιστημών αλλά και στον τομέα της υγείας. Παράλληλα, είναι χρήσιμη σε τομείς όπως οι μεταφορές και σίγουρα είναι αναγκαία στην ψηφιακή μετάβαση των κρατών, αφού αναλαμβάνει τη διαχείριση των big data, όπως αποκαλούνται τα μεγάλα δεδομένα ή μεγα-δεδομένα». Επίσης, ως αναπόσπαστο στοιχείο της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, μειώνει τον ανθρώπινο μόχθο, εξοικονομεί χρόνο και φέρνει αποτελέσματα σε μια εποχή που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς. Παράλληλα, υπόσχεται αναβάθμιση της παραγωγής και του έργου των επιχειρήσεων στην ψηφιακή εποχή, προωθώντας την ανάπτυξη της οικονομίας».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αντιληφθεί από νωρίς τη σημασία του ψηφιακού μετασχηματισμού και της τεχνητής νοημοσύνης στην εποχή μας, γι’ αυτό και έχει ονομάσει την τρέχουσα δεκαετία “Ψηφιακή Δεκαετία της Ευρώπης”, θέτοντας στόχους μέχρι το 2030 στον τομέα αυτό.
Πρακτικά όμως ποια είναι η εικόνα σήμερα; Τη στιγμή που διαβάζεις αυτές τις γραμμές, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί ακόμα να μην είναι σε θέση να σε πάει από την Κηφισιά στο Κουκάκι. Ακόμα κι αν έχεις στη διάθεσή σου το πιο προηγμένο αυτόνομο όχημα, αυτό δεν θα έχει τη δυνατότητα να συνδυάσει τις απαιτούμενες πληροφορίες (αποστάσεις από τα άλλα οχήματα, έλεγχος κυκλοφορίας σε διασταυρώσεις, εύρεση θέσης για παρκάρισμα κ.λπ.) για να σε μεταφέρει με ασφάλεια στον προορισμό σου (οι αλληλουχίες κινήσεων που λέγαμε, γνώρισμα της γενικής ή ισχυρής τεχνητής νοημοσύνης). Μπορεί όμως να σχεδιάσει για λογαριασμό σου την ταχύτερη διαδρομή και στην πορεία να τη βελτιώσει βάσει της κίνησης που επικρατεί εκείνη τη στιγμή στους δρόμους. Είναι σε θέση να σου προτείνει το καλύτερο βενζινάδικο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την τιμή της βενζίνης, αλλά και να υπολογίσει το καύσιμο που θα κάψεις για να φτάσεις ως εκεί. Έχει τη δυνατότητα να ρυθμίσει τη θερμοκρασία στο εσωτερικό του οχήματος ανάλογα με εκείνη που επικρατεί στον προορισμό σου καθώς και να επιλέξει τη μουσική που συνήθως σου αρέσει να ακούς εκείνες τις ώρες της μέρας που τυχαίνει να οδηγείς. Όχι κι άσχημα, έτσι;
O Δημήτρης Δημητριάδης, digital futurist, αναφέρει ότι «η μηχανική μάθηση μπορεί να φαίνεται σαν μια ευφάνταστη, φουτουριστική ιδέα, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από τρέχουσες τεχνολογικές εξελίξεις που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη και όλες μας βοηθούν να αντεπεξέλθουμε στις καθημερινές μας υποχρεώσεις. Από τον τρόπο που πλοηγούμαστε για να βρούμε τον προορισμό μας μέχρι τον τρόπο που παραγγέλνουμε delivery ή την επιλογή της σειράς που θα δούμε βάσει ενός recommendation στο Netflix, όλα αυτά είναι ευκολίες που πετυχαίνουμε μέσα από τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης».
Η λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης είναι ξεκάθαρα θέμα παραμέτρων. Γι’ αυτό, άλλωστε, μπορεί να πιλοτάρει, ακόμα και να προσγειώσει με ασφάλεια ένα ολόκληρο αεροσκάφος σχεδόν σε κάθε αεροδρόμιο του κόσμου, αλλά όχι να οδηγήσει ένα αυτοκίνητο. Οι δρόμοι είναι απείρως πιο πολύπλοκοι από τον ουρανό, δεν είναι δυνατό να έχουν το «αεροστεγές» περιβάλλον της αεροπορίας, όπου κάθε αεροσκάφος αφενός καταγράφεται και αφετέρου έχει συγκεκριμένες αποστάσεις από τα υπόλοιπα – ακόμα και στην περίπτωση του αυτόματου πιλότου, απαιτείται ανθρώπινη ενέργεια. Σίγουρα, όμως, δεν χρειάζεται να ανέβουμε στα 38.000 πόδια για να πάρουμε μια ιδέα για το τι εστί τεχνητή νοημοσύνη. Αρκεί να βγάλουμε το κινητό από την τσέπη και θα καταλάβουμε όχι μόνο τη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης αλλά και τον ρόλο που παίζει στη ζωή μας. Το ξεκλείδωμα της συσκευής γίνεται μέσω της αναγνώρισης του προσώπου, ακόμα και αν φοράς γυαλιά. Siri και Google Assistant έχουν την απάντηση σε κάθε σου ερώτηση, γνωρίζοντας καλύτερα και από εσένα τον ίδιο (!) τις προτιμήσεις σου. To Google ξέρει τι ψάχνεις, έστω κι αν πληκτρολογήσεις… ό,τι να ’ναι, και μην ξεχνάς πως μπορείς να μετατρέψεις οποιαδήποτε φωτογραφία σου σε 3D με το πάτημα ενός κουμπιού.
Στο «έξυπνο» σπίτι τα πράγματα γίνονται κομματάκι πιο σύνθετα, αλλά στην ουσία δίνεται ακόμα μία ευκαιρία στην τεχνητή νοημοσύνη να αποδείξει την αξία της, αυτήν τη φορά στο πλαίσιο ενός ευρύτερου και πιο ολοκληρωμένου οικοσυστήματος. Το κατάλληλα εξοπλισμένο smart home σου γνωρίζει ότι πλησιάζεις. Η σκούπα ρομπότ έχει ολοκληρώσει την εργασία της και έχει επιστρέψει στη βάση της. Ο θερμοστάτης ενεργοποιείται έτσι ώστε η θερμοκρασία στο εσωτερικό να αρχίσει να ανεβαίνει. Τα φώτα ανάβουν μόνα τους, καθώς το αυτοκίνητο μπαίνει στο γκαράζ κι εσύ στο σπίτι. Όταν οι αισθητήρες δεν εντοπίζουν πλέον κίνηση σε κάποιο δωμάτιο, ο φωτισμός απενεργοποιείται. Οι ρυθμίσεις της τηλεόρασης προσαρμόζονται στο περιεχόμενο που απολαμβάνεις και στις συνθήκες του περιβάλλοντος χώρου και το Netflix σου προτείνει την κατάλληλη ταινία για να κυλήσει ευχάριστα η βραδιά.
Η τεχνητή νοημοσύνη, συν τοις άλλοις, είναι το κλειδί για το περίφημο «sustainable lifestyle», έναν βιώσιμο τρόπο ζωής χωρίς σπατάλη φυσικών πόρων, κάτι απαραίτητο για το μέλλον του πλανήτη. Πλυντήρια ρούχων/πιάτων που προσαρμόζουν νερό και ενέργεια ανάλογα με το βάρος του φορτίου, ψυγεία που εντοπίζουν αυτόματα πιθανές βλάβες ενημερώνοντας τάχιστα, σκούπες που μπορούν να καθαρίσουν μόνες τους κατά τις ώρες μειωμένου τιμολογίου, όλα αυτά συμβάλλουν στην επίτευξη ενός πιο βιώσιμου lifestyle και, το κυριότερο, χωρίς εσύ να κάνεις τίποτα.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αντιληφθεί από νωρίς τη σημασία του ψηφιακού μετασχηματισμού και της τεχνητής νοημοσύνης στην εποχή μας, γι’ αυτό και έχει ονομάσει την τρέχουσα δεκαετία “Ψηφιακή Δεκαετία της Ευρώπης”, θέτοντας στόχους μέχρι το 2030 στον τομέα αυτό. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη, που έχει υιοθετήσει ήδη η Ε.Ε. από το 2018, οδήγησε στην πρόταση νόμου για την τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence Act), όπου προβλέπονται οι κανόνες που ρυθμίζουν κρίσιμα ζητήματα στο πεδίο αυτό. Η Ε.Ε., λοιπόν, είναι ήδη πρωτοπόρος, αφού έχει δημιουργήσει ένα καινοτόμο νομοθετικό πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη που δεν υπάρχει σε καμία άλλη ήπειρο μέχρι σήμερα, παρέχοντας ασφάλεια και καλλιεργώντας το αίσθημα εμπιστοσύνης σε όποιον ασχολείται με την ανάπτυξή της. Ένα τέτοιο πλαίσιο επιτρέπει στις επιχειρήσεις, στους ειδικούς αλλά και στους πολίτες να δραστηριοποιούνται στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, προστατεύοντας τις ευρωπαϊκές αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα» αναφέρει η κ. Ασημακοπούλου.
«Άλλωστε, δεν στοχεύουμε μόνο στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης αλλά και στη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης των πολιτών με αυτή», προσθέτει η κ. Ασημακοπούλου και συμπληρώνει, «παράλληλα, στόχος είναι η ανάπτυξή της να βασιστεί σε κανόνες που διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία των αγορών και του δημόσιου τομέα, αλλά και την προστασία των πολιτών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Πέρα από τα θετικά που μπορεί να προσφέρει, η τεχνητή νοημοσύνη εγκυμονεί κινδύνους. Ένας από τους πιο σημαντικούς είναι η παραβίαση των αρχών της ιδιωτικότητας και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε περίπτωση κατάχρησης των προσωπικών δεδομένων των πολιτών. Γι’ αυτόν τον λόγο, κανονισμοί όπως ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), αλλά και προτάσεις νόμων, όπως ο κανονισμός για το e-privacy, που τώρα συζητιούνται στην Ε.Ε. επιχειρούν να προλάβουν τέτοιες παραβιάσεις αλλά και να τις αντιμετωπίσουν. Ένας ακόμη κίνδυνος που συνδέεται με την τεχνητή νοημοσύνη είναι οι στοχευμένες διαφημίσεις στο διαδίκτυο. Πρόκειται για μια πρόκληση που η Ε.Ε. αντιμετωπίζει με νομοθετήματα, όπως οι νόμοι για τις ψηφιακές υπηρεσίες και τις ψηφιακές αγορές που ρυθμίζουν, μεταξύ άλλων, τη λειτουργία τέτοιων διαφημίσεων στον ψηφιακό χώρο. Όλοι αυτοί οι κανόνες λειτουργούν συνδυαστικά, δημιουργώντας το νομικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης με τρόπο που να εμπνέει ασφάλεια και εμπιστοσύνη».
Ο άνθρωπος εξακολουθεί να παραμένει στη θέση του οδηγού, παίρνοντας τις κρίσιμες αποφάσεις με δεδομένα που του εξασφαλίζει η τεχνητή νοημοσύνη και διατηρώντας την εποπτεία. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ για να μας βοηθήσει να απολαύσουμε ακόμα περισσότερο κάθε μας στιγμή, κάνοντας εκείνα που μας χαροποιούν, μας ικανοποιούν και μας γεμίζουν περισσότερο. Ας την αφήσουμε να φέρει εις πέρας την αποστολή της.
