Η ΡΟΜΙΝΑ ΣΗΜΕΡΑ μπορεί να θυμηθεί με λεπτομέρεια της στιγμή που, ενώ βρισκόταν στο βαγόνι του μετρό και ο συρμός ανέπτυσσε ταχύτητα μεταξύ δύο σταθμών, ένιωσε να μην τη βαστάνε τα πόδια της. Χωρίς να αισθάνεται κάποιον φυσικό πόνο, φοβόταν ότι ανά πάσα στιγμή μπορούσε να καταρρεύσει. Ένιωθε ότι επρόκειτο να πεθάνει.
«Αυτό που σκεφτόμουν ήταν ότι θα ρεζιλευτώ, θα πέσω και θα με κοιτάνε όλοι. Είχα πεισθεί ότι είχε φτάσει το τέλος μου. Είχα αγχωθεί πότε θα φτάσει το μετρό στον επόμενο σταθμό ώστε να κατέβω και να πάω κάπου όπου να μπορώ να καταρρεύσω χωρίς να με κοιτάνε», έτσι αφηγείται το περιστατικό. Στο διάστημα που ακολούθησε η Ρομίνα φοβόταν να μπει ξανά στο μετρό. Η ιδέα ότι μια κρίση πανικού μπορεί να επανερχόταν με τον ίδιο τρόπο δεν την άφηνε σε ησυχία. Τελικά επανήλθε, όχι τόσο έντονα όμως. Στο μέλλον θα υπήρχαν φορές που θα έβλεπε ένα σακίδιο ακουμπισμένο κάτω και τότε η σκέψη ενός ενδεχόμενου τρομοκρατικού χτυπήματος θα την κατέβαλλε. Χρειάστηκε να κάνει ψυχοθεραπεία πολύ καιρό για να νιώσει ασφάλεια και να μπορεί σήμερα να κυκλοφορήσει στο μετρό χωρίς να την κατακλύζουν φοβίες. Δύο ακόμα περιστατικά θα συνέβαιναν σε εργασιακό περιβάλλον, ενώ η περίοδος της πανδημίας και το αίσθημα του εγκλεισμού επιδείνωσε την κατάσταση.
«Ήμουν σε ένα πολύ στρεσογόνο εργασιακό περιβάλλον και ξαφνικά ένιωσα ότι δεν μπορούσα να αναπνεύσω. Έκανα τις κινήσεις που έπρεπε για να αναπνεύσω, αλλά ξαφνικά ήταν σαν να μην έμπαινε οξυγόνο στα πνευμόνια μου, οπότε άρχισα να βγάζω ήχους. Οι εργαζόμενοι στα διπλανά γραφεία είχαν γυρίσει και με κοιτούσαν», συνεχίζει η Ρομίνα.
Οι κρίσεις πανικού έχουν δεκατρία συμπτώματα. Για να πούμε ότι κάποιος την εκδηλώνει, θα πρέπει να έχει οκτώ από τα δεκατρία. Ανάμεσα σε αυτά είναι η ταχυπαλμία, η εφίδρωση, η δυσκολία στην αναπνοή, ο πόνος στο στήθος, η ζάλη, ο φόβος ότι θα τρελαθείς, ότι θα πεθάνεις, το μούδιασμα σε διάφορα σημεία του σώματος, οι εξάψεις, οι κρυάδες, το αίσθημα αστάθειας ή λιποθυμίας και πνιγμού, όπως όταν ένα κασκόλ σού σφίγγει τον λαιμό.
«Μια κυρία με έβγαλε στα σκαλιά και προσπάθησε να με βοηθήσει. Κράτησε περίπου μισή ώρα και τότε άρχισε να με κατακλύζει πανικός, ένας φοβερός φόβος ότι θα πάνε όλα στραβά, ότι η πραγματικότητα με πνίγει, και μαζί ένα αίσθημα απελπισίας. Πάλευα να αναπνεύσω και ταυτοχρόνως ένιωθα ότι ήταν μάταιο, διότι κάτι πολύ κακό θα συνέβαινε, ότι δεν υπήρχε καμία ελπίδα. Δεν ήξερα τι ακριβώς ήταν αυτό που φοβόμουν, όμως ήμουν τρομοκρατημένη».
Η τελευταία δεκαετία ήταν σίγουρα μια περίοδος με πάρα πολλά γεγονότα που μπορούν να προκαλέσουν άγχος, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε ζήσει πρωτόγνωρες καταστάσεις. Οι συνέπειες δρουν συσσωρευτικά. Αρκεί και μόνο να σκεφτεί κανείς ότι ένας νέος άνθρωπος μπορεί να έχει ζήσει μια οικονομική κρίση, πανδημία και τώρα να παρακολουθεί μια πολεμική σύρραξη που βαράει καμπάνες αναζωπύρωσης φρικαλεοτήτων του παρελθόντος. Όσο για τα καλοκαίρια; Βλέπει να λαμπαδιάζουν εκτάσεις γης και ακούει τις ειδοποιήσεις της πολιτικής προστασίας. Ζούμε σε μια εποχή που για να επιβιώσεις πρέπει να κολυμπήσεις σε άγρια εργασιακά ρεύματα, να είσαι κομάντο για να βρεις μια αξιοπρεπή δουλειά, να είσαι όμορφος και στυλάτος και γραμμωμένος για να νιώσεις αποδεκτός κάθε φορά που ανοίγεις το κινητό σου. Ο φόβος ότι κάτι ακόμη χειρότερο μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή είναι διαρκής. Ο οργανισμός μας ρουφάει σαν σφουγγάρι τη φρίκη και το σκοτάδι, σε συνδυασμό με τραυματικά γεγονότα και καταστάσεις που μπορεί να έχει ζήσει στο παρελθόν. Και το μπαμ γίνεται.
Η Ρομίνα μου εξηγεί πως βίωσε την περίοδο του εγκλεισμού ιδιαίτερα έντονα.
«Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος. Είχα περάσει ένα διάστημα κλεισμένη στο σπίτι. Έβλεπα τα νέα στις ειδήσεις. Ήμουν πολύ αγχωμένη μην κολλήσω εγώ ή οι δικοί μου. Ένιωσα ότι αυτό με κατάπινε. Πάθαινα κρίσεις. Ξάπλωνα στο πάτωμα του σπιτιού και δεν μπορούσα να αντιμετωπίσω το άγχος της κατάστασης στην οποία βρισκόμασταν όλοι. Ένιωθα απελπισμένη, ότι δεν μπορούσα να αναπνεύσω, έτρεχαν δάκρυα από τα μάτια μου, χωρίς να κλαίω». Τι είναι αυτό που κατά τη διάρκεια της πανδημίας δημιούργησε το συγκεκριμένο αίσθημα στον κόσμο;
«Ήμασταν κλεισμένοι μόνοι μας σε ένα σπίτι, μακριά από τους δικούς μας, και δεν ξέραμε πότε θα τους ξαναδούμε. Οι άνθρωποι με αγχώδεις διαταραχές είχαν μεγαλύτερη έλλειψη σταθερότητας και άγχος. Όταν ξέρεις ότι παθαίνεις κρίσεις πανικού, κάποιες φορές ακόμα και ο φόβος μη σου ξανασυμβεί, είναι ικανός να σου προκαλέσει μια καινούργια κρίση. Αν είσαι για εβδομάδες κλεισμένος σε ένα σπίτι και μόνος, αρχίζεις να αναρωτιέσαι πώς θα την αντιμετωπίσεις».
Η Μαίρη Βαρβαρούση είναι κλινική ψυχολόγος στο ΑΠΘ και εργάζεται στο ΨΝΘ-Κέντρο Ψυχικής Υγείας Δυτικού Τομέα Θεσσαλονίκης. Μας εξηγεί σχετικά με τον ορισμό της κρίσης πανικού:
«Μια κρίση πανικού στην ουσία είναι μια κρίση άγχους που εμφανίζεται με μια πληθώρα σωματικών συμπτωμάτων. Ανήκει στην κατηγορία των διαταραχών άγχους. Διαφέρει από τη διαταραχή πανικού. Ένας άνθρωπος μπορεί να έχει μια κρίση πανικού ή μια κρίση άγχους με σωματικά συμπτώματα, για να γίνει όμως μια διαταραχή πανικού θα πρέπει να έχει συστηματικά για τέσσερις-έξι βδομάδες τουλάχιστον τρεις κρίσεις κάθε βδομάδα. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την κρίση πανικού με βήχα και τη διαταραχή πανικού με φλεγμονή».
Όπως μου αναλύει, οι κρίσεις πανικού έχουν δεκατρία συμπτώματα. Για να πούμε ότι κάποιος την εκδηλώνει, θα πρέπει να έχει οκτώ από τα δεκατρία. Ανάμεσα σε αυτά είναι η ταχυπαλμία, η εφίδρωση, η δυσκολία στην αναπνοή, ο πόνος στο στήθος, η ζάλη, ο φόβος ότι θα τρελαθείς, ότι θα πεθάνεις, το μούδιασμα σε διάφορα σημεία του σώματος, οι εξάψεις, οι κρυάδες, το αίσθημα αστάθειας ή λιποθυμίας και πνιγμού, όπως όταν ένα κασκόλ σού σφίγγει τον λαιμό.
Ο Ορέστης Μήλιος βιώνει κρίσεις πανικού από τα έντεκά του. Τα συμπτώματα αγχώδους διαταραχής άρχισαν να γίνονται εμφανή από το δημοτικό, ενώ βρισκόταν σε κατασκήνωση, όπου έζησε μία από τις πιο τρομαχτικές και συνάμα καθοριστικές εμπειρίες της ζωής του. Τότε ξεκίνησε να έχει ένα έντονο αίσθημα άγχους μαζί με μια πρωτόγνωρη αίσθηση «αποπροσωποποίησης», ότι δηλαδή κοιτάζει ο ίδιος τον εαυτό του από ένα σημείο έξω από το σώμα του.
«Ήμουν πολύ μικρός για να το διαχειριστώ και το βίωσα με αρκετή ματαίωση, γιατί, δυστυχώς, όσο και αν προσπάθησα να μιλήσω γι’ αυτό στον περίγυρό μου, τους φίλους μου, τον ομαδάρχη μου, τους γονείς μου, κανείς δεν μπορούσε να με καταλάβει ή να μου εξηγήσει τι ακριβώς μου συνέβαινε», λέει.
«Αυτό με έκανε να σχηματίσω από πολύ μικρός την πεποίθηση ότι είμαι διαφορετικός και ότι δεν έχει νόημα να το πω στους γύρω μου, κι αυτό σταδιακά με οδήγησε στο να το κρύβω και να σχηματίσω έναν τέλειο μηχανισμό άμυνας: δύο πραγματικότητες. Μία που ένιωθα μέσα μου (πανικός, στρες, θλίψη) και μία που έδειχνα προς τα έξω (χαμόγελο, ενέργεια). Πολύ αργότερα κατάλαβα ότι αυτό το έκανα τόσο για επιβίωση, ώστε να μη με απορρίπτουν οι άλλοι ως έφηβο, όσο και για “προστασία” απέναντι στους γονείς και την οικογένεια μου, τους οποίους δεν ήθελα να στενοχωρώ με τις “κρίσεις” μου.
Από την ημέρα εκείνη της πρώτης εκδήλωσης της κρίσης σχεδόν σε καθημερινή βάση και σε οποιαδήποτε αλλαγή περιβάλλοντος, π.χ. διακοπές, νέο περιβάλλον, εκδρομές, το σύστημά μου αντιδρούσε και οδηγούμουν σε κρίσεις πανικού. Βεβαίως τότε δεν είχα ιδέα ότι επρόκειτο για κρίσεις πανικού και το θεωρούσα σαν κάτι πολύ “κακό” και “διαφορετικό” που συνέβαινε μόνο σ’ εμένα και κανένας άλλος άνθρωπος δεν έχει βιώσει. Αυτό με έκανε να νιώθω πολύ μόνος και μια ματαιότητα, καθώς απλά πράγματα που για τους άλλους γύρω μου ήταν δεδομένα, όπως μια βόλτα, μια διαδρομή με το λεωφορείο κ.λπ, εμένα μου προκαλούσαν ακραία αγωνία και τραύμα».
Η κατάσταση αυτή οδήγησε τον Ορέστη σε αγοραφοβικές τάσεις, με αποτέλεσμα να καταφεύγει στην αποφυγή και στην υπεκφυγή.
«Μια κρίση πανικού έχει σχέση με την ενεργοποίηση του παρασυμπαθητικού συστήματος του οργανισμού μας. Το σύστημα αυτό είναι υπεύθυνο για όλες τις λειτουργίες του σώματος που δεν ελέγχουμε συνειδητά (καρδιακοί παλμοί, αναπνοή, εφίδρωση κ.ά.)», εξηγεί. «Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού το σώμα σου αντιδράει σαν να έχεις μόλις δει απέναντί σου μια άγρια τίγρη που είναι έτοιμη να σε κατασπαράξει. Η αναπνοή σου γίνεται δύσκολη, κοφτή και γρήγορη, οι καρδιακοί σου παλμοί αυξάνονται τρελά και νιώθεις ότι θέλεις να τρέξεις με όλη σου τη δύναμη προς την “ασφάλεια”. Όταν αυτά τα συμπτώματα τα βιώνεις σε μη-απειλητικά περιβάλλοντα, τότε προκαλείται η σύγχυση και το πρόβλημα. Ο κίνδυνος δεν είναι πραγματικός, αλλά το μυαλό και το σώμα αντιδρούν σαν να είσαι απέναντι στην πιο μεγάλη απειλή. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι η ζωή με τις αγχώδεις διαταραχές μοιάζει πολύ με το να ιππεύεις έναν ταύρο. Το μυαλό κλοτσάει προς κάθε κατεύθυνση και όσο περισσότερο προσπαθείς να το ελέγξεις και να του κάνεις κουμάντο, τόσο περισσότερο εξαγριώνεται και αντιδρά».
Η πρώτη φορά που ο Ορέστης μίλησε για τις κρίσεις πανικού ήταν όταν έκανε stand up comedy, στην πρώτη του παράσταση, μπροστά σε είκοσι-τριάντα άτομα και δικούς του ανθρώπους. Έμαθε ότι η κωμωδία πηγάζει από το δράμα και ότι ήταν πολύ σημαντικό να καταφέρει να πει την αλήθεια του μέσα από την τέχνη, κάτι που εν τέλει τον βοήθησε να ξεπεράσει τους φόβους του. Πώς θα περιέγραφε την καθημερινότητά του με τις κρίσεις πανικού; Υπήρχαν πράγματα που ένιωθε ότι δεν μπορούσε να κάνει ή τα απέφευγε επειδή φοβόταν;
«Όπως και για τους περισσότερους ανθρώπους που βιώνουν κρίσεις πανικού, όλα συνοψίζονται στην παρακάτω πολύ βασική ανάγκη: “Φοβάμαι να χάσω τον έλεγχο”. Οποιαδήποτε κατάσταση στην οποία δεν έχω τον έλεγχο μπορεί να με οδηγήσει σε πανικό. Σε μια απλή για τον μέσο άνθρωπο κατάσταση, από την οποία δεν μπορώ να ξεφύγω ή να τη σταματήσω με δική μου επιλογή, ξέρω ότι θα ζοριστώ. Για παράδειγμα, ζορίζομαι πολύ στα μέσα μεταφοράς: μετρό, τρένο, αεροπλάνο, πλοίο. Η ιδέα ότι είμαι κάπου και δεν μπορώ να διαφύγω, π.χ. σε ένα πλοίο στη μέση του Αιγαίου, με δυσκολεύει. Μεταξύ δύο στάσεων του μετρό, που μπορεί, αντί για δύο λεπτά, να χρειαστούν τρία λεπτά, εγώ μπορεί να ζοριστώ. Με τα αεροπλάνα δεν νιώθω το ίδιο, γιατί φοβάμαι για τη ζωή μου μεν, αλλά ξέρω ότι δεν μπορώ να πω: “Θέλω να κατέβω! Σας παρακαλώ σταματήστε!”».
Ταραχώδεις εποχές
«Οι εκτιμήσεις διαφέρουν σε στρεσογόνους καιρούς παγκοσμίως αλλά και για τον κάθε πληθυσμό ξεχωριστά. Στην Ελλάδα της κρίσης, την εποχή του 2008-11 υπήρχε η εκτίμηση ότι τα κρούσματα κρίσεων πανικού είχαν αυξηθεί κατά 50% στον πληθυσμό. Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι ανήκουν και αυτές στις αγχώδεις διαταραχές, άρα το 30%, μπορεί και 35% του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί να εμφανίσει κάποια αγχώδη διαταραχή», εξηγεί η Μαίρη. «Την περίοδο της πανδημίας υπάρχει αύξηση όχι μόνο στις αγχώδεις διαταραχές. Σίγουρα θα δούμε πάρα πολλά πράγματα να εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες». Η αύξηση είναι αισθητή σε όλες τις νεαρές ηλικίες. Από το σχολικό ακόμη περιβάλλον και το αίσθημα της καταπίεσης και του bullying που βιώνουν αρκετοί μαθητές και το ασταθές οικογενειακό πλαίσιο μέχρι τη βιοποριστική ανάγκη, που είναι διαρκώς παρούσα μέσα σε ένα δυστοπικό εργασιακό περιβάλλον.
«Οι κρίσεις πανικού είναι σίγουρα η διαταραχή των τελευταίων δύο ετών, γιατί αυτό που ζήσαμε ήταν ένας εγκλωβισμός. Αυτοί που παθαίνουν κρίσεις πανικού θα τις περιγράψουν ως ένα αίσθημα εγκλωβισμού. “Το σώμα μου δείχνει όλα αυτά και εγώ δεν μπορώ να κάνω κάτι γι’ αυτό”. Μπορεί να συμβεί και στην πιο ήρεμη φάση της καθημερινότητας. Ένας άνθρωπος που έχει κρίσεις πανικού γίνεται και αγοραφοβικός. Αυτό δεν συνέβη και στην πανδημία; Έπειτα, είναι και η αναβολή που προκάλεσε η πανδημία. Ψάχνει κάποιος δουλειά και τα πάντα είναι κλειστά. Πήγε να κάνει μεταπτυχιακό και του είπαν “όχι, δεν μπορείς”. Όλος ο κόσμος μπήκε σε pause. Οι ψυχολογικές συνέπειες είναι σοβαρές και για τα παιδιά. Γιατί φωνάζαμε ότι πρέπει να ανοίξουν τα σχολεία; Είναι τεράστιες οι ψυχολογικές συνέπειες για ένα παιδί που δεν πάει σχολείο», αναφέρει η Μαίρη. Αναφορικά με τα πολεμικά γεγονότα των τελευταίων ημερών, η Ρομίνα εξηγεί:
«Σίγουρα με επηρεάζει. Δεν ξέρω κανέναν που να μην επηρεάζεται από τέτοιου τύπου γεγονότα. Τα τελευταία δυο-τρία χρόνια, ξεκινώντας με τον κορωνοϊό, έχουν προκύψει πολλές αφορμές για να έχεις άγχος για τη χώρα σου ή για τον κόσμο. Για παράδειγμα, η περίοδος των πυρκαγιών το καλοκαίρι μπορεί να μην είχε την έκταση μιας πολεμικής σύρραξης, αλλά δεν είναι και λίγο να βλέπεις όλη μέρα και όλη νύχτα στην τηλεόραση και στο κινητό τη φωτιά να καίει σπίτια αρκετά κοντά σου», συμπληρώνει η Ρομίνα. «Εγκλώβιζε το μυαλό σου σε ένα πολύ αρνητικό συναίσθημα, ακόμη και αν δεν συνέβαινε σ’ εσένα. Με τον κορωνοϊό είχες το άγχος ότι θα πεθάνεις, όταν καιγόντουσαν τα σπίτια στα περίχωρα της Αθήνας. Η αρνητική εικόνα που δημιουργούνταν τάραζε ακόμα περισσότερο έναν άνθρωπο με αγχώδεις τάσεις. Τώρα, δεν γίνεται να αποσυνδεθείς από το ζήτημα του πολέμου. Είναι εκεί, παντού και αν δεν ενημερώνεσαι συνεχώς για το τι συμβαίνει, νιώθεις ενοχές».
Οι νεαρές ηλικίες και ο σύγχρονος τρόπος ζωής
«Ο πήχης πέφτει ηλικιακά. Διαταραχές όπως οι κρίσεις πανικού, για παράδειγμα, μπορεί να συμβούν και σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Tουλάχιστον, στη δική μου γενιά, ό,τι και να βιώναμε στο σχολικό πλαίσιο, το αντιμετωπίζαμε, δεν βγάζαμε κρίσεις πανικού. Το άγχος έβγαινε με έναν πολύ λειτουργικό τρόπο, όχι με συμπτώματα», αναφέρει η Μαίρη.
«Στο σχολικό πλαίσιο, το ζήτημα της αυτοπεποίθησης είναι πάρα πολύ μεγάλο, γιατί ένα παιδί που δεν έχει αυτοπεποίθηση δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ούτε θέματα μπούλινγκ ούτε θέματα προσδιορισμού ταυτότητας φύλλου, σεξουαλικότητας. To κομμάτι της αυτοπεποίθησης είναι κυρίαρχο και από κει ξεκινάνε πολλά πράγματα. Όταν δεν μπορεί να αντιμετωπίσει όλα αυτά, μπορεί να βγάλει κρίση πανικού. Σκέψου ότι η κρίση πολλές φορές είναι το αποτέλεσμα. Το τελευταίο κομμάτι του ντόμινο που πέφτει είναι το σύμπτωμα που βγάζω. Για κάποιον λόγο όμως δεν νιώθω καλά. Για παράδειγμα, ένα παιδάκι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη διαφορετικότητά του ‒π.χ. ότι είναι ομοφυλόφιλο‒ όταν δεν έχει αυτοπεποίθηση και ένα σταθερό, καλά θωρακισμένο, οικογενειακό πλαίσιο». Στην εποχή μας, πέρα από το τοξικό πολλές φορές σχολικό περιβάλλον, και τα social media επηρεάζουν μικρούς και μεγάλους, στις νεαρές ηλικίες, δε, συχνά προβάλλουν εξιδανικευμένα πρότυπα, με τα οποία η σύγκριση είναι αναπόφευκτη.
«Δεν υπάρχει λογικός και φυσιολογικός άνθρωπος που να scroll-άρει στους φίλους του και μετά να νιώθει καλά με τον εαυτό του, γιατί βλέπει τους πάντες να περνούν τέλεια. Οι μεγαλύτερες έρευνες δείχνουν ότι η συστηματική χρήση του Instagram προκαλεί κατάθλιψη».
«Είναι κυρίαρχος παράγοντας», τονίζει η Μαίρη. «Δεν υπάρχει λογικός και φυσιολογικός άνθρωπος που να scroll-άρει βλέποντας τους φίλους του και μετά να νιώθει καλά με τον εαυτό του, γιατί βλέπει τους πάντες να περνούν τέλεια. Οι μεγαλύτερες έρευνες δείχνουν ότι η συστηματική χρήση του Instagram προκαλεί κατάθλιψη».
Η Ρομίνα, από την πλευρά της, αναφέρει ένα περιστατικό σχετικά με την επίδρασή τους:
«Μια νεαρή κοπέλα με την οποία συζητούσαμε πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές ήταν βυθισμένη στο άγχος γιατί το σώμα της δεν ήταν “σαν αυτό που έχουν τα κορίτσια του Instagram”. Θα πήγαινε διακοπές με το αγόρι της και σκεφτόταν τι θα φοράει στην παραλία, επειδή ο ποπός της δεν είναι σαν αυτόν που έχουν τα κορίτσια του Instagram. Είχε αφήσει το άγχος να την καταβάλει τόσο πολύ, που δεν μπορούσε να κάνει καμία θετική σκέψη για τις διακοπές. Το μόνο που σκεφτόταν ήταν ότι το αγόρι της έχει πρόσβαση στα social media, βλέπει πολύ καλύτερα κορμιά από το δικό της και εκείνη δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτά τα στάνταρ».
Τρόποι αντιμετώπισης
«Πολύς κόσμος φοβάται ότι μια διαταραχή πανικού και οι κρίσεις είναι μια ανίατη κατάσταση, με την οποία θα πρέπει να μάθει να ζει. Παρ' όλα αυτά, αντιμετωπίζονται. Αν πάω σε έναν θεραπευτή και δεν δω αλλαγή, θα πρέπει να ξαναπροσπαθήσω, να αναζητήσω άλλου είδους βοήθεια, γιατί πολλές φορές η σχέση που θα αναπτύξω με αυτόν είναι περίπλοκη, μπορεί να μη μου ταιριάζει. Δεν θα πρέπει να βάλω στο μυαλό μου ότι δεν θεραπεύονται οι κρίσεις πανικού επειδή δεν βρήκα την κατάλληλη βοήθεια», αναφέρει η Μαίρη.
«Πολλές φορές οι κρίσεις πανικού έρχονται σε ανύποπτη στιγμή, όταν η η κατάσταση έχει καταλαγιάσει. Οι παράγοντες λειτουργούν αθροιστικά. Υπάρχει η πανδημία και ο φόβος για παγκόσμιο πόλεμο, που δεν είναι παράλογος, το στρες της καθημερινότητας, το εργασιακό και το οικογενειακό. Πολλές φορές η κρίση πανικού δεν έχει μόνο μία αιτία».
Ο Ορέστης θεωρεί ότι η ρίζα τέτοιου είδους προβλημάτων βρίσκεται στα βιώματα κάθε ανθρώπου. Παρότι ο ίδιος μεγάλωσε πιστεύοντας ότι δεν θα μπορούσε να έχει ουσιαστική βοήθεια, κατάφερε να βρει τον κατάλληλο τρόπο για να διαχειριστεί την κατάσταση.
«Δυστυχώς, δεν τη διαχειρίστηκα από την αρχή με τον σωστό τρόπο. Θα μπορούσα να βοηθηθώ τρομερά αν δούλευα από μικρός με έναν κατάλληλο ειδικό ή παιδοψυχολόγο. Τόσο η δικιά μου έλλειψη ενημέρωσης όσο και του οικογενειακού μου περιβάλλοντος με οδήγησαν σε ένα σκοτεινό προσωπικό μονοπάτι. Αποδέχτηκα την κατάσταση “σαν μια κατάρα” με την οποία θα έπρεπε να μάθω να ζω για το υπόλοιπο της ζωής μου. Έτσι ανέπτυξα τρομερούς μηχανισμούς ως παιδί για να καμουφλάρω τα συμπτώματα ώστε να μη γίνομαι αντιληπτός από τον κοινωνικό μου περίγυρο κατά την διάρκεια ενός καθημερινού σχεδόν επεισοδίου πανικού».
Σήμερα ο Ορέστης Μήλιος δεν έχει καμία σχέση με το φοβισμένο παιδί που θυμάται. Έχει τελειώσει το Πολυτεχνείο, έχει ταξιδέψει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού (με αεροπλάνο!), έχει υπάρξει stand up κωμικός κάνοντας παραστάσεις μπροστά σε εκατοντάδες άτομα, είναι σκηνοθέτης ταινιών μικρού μήκους με εκατοντάδες χιλιάδες προβολές στo YouTube, έχει κάνει μεγάλες σχέσεις και μεγάλες φιλίες, έχει μια βασική δουλειά και είναι επαγγελματίας voice actor. Καθοριστικός παράγοντας για να τα καταφέρει όλα αυτά ήταν, όπως τονίζει, η ψυχοθεραπεία.
«Η ψυχοθεραπεία και η δουλειά με έναν ειδικό ήταν αυτό που με βοήθησε να ξεπεράσω τις κρίσεις πανικού και να καταφέρω ό,τι έχω κατακτήσει σήμερα. Το να προσπαθείς να αντιμετωπίσεις τις κρίσεις πανικού μόνος ή μόνη είναι σαν να προσπαθείς να λύσεις ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα, έχοντας απλώς ένα βιβλίο άλγεβρας. Ίσως καταφέρεις να κάνεις κάτι, αλλά θα σου πάρει τόσο χρόνο και κόπο, που στο τέλος ίσως και να τα παρατήσεις. Ενώ, αν έχεις δίπλα σου έναν καθηγητή να σου εξηγήσει 5 βασικές αρχές, να σου δείξει τι να διαβάσεις και τι όχι, να σε βοηθήσει να λύσεις πρώτα κάποια πιο εύκολα παραδείγματα, τότε ναι, πάλι εσύ θα λύσεις το πρόβλημα, αλλά στο 1/10 του χρόνου και με το 1/10 του κόπου. Έτσι και γω, πρώτη φορά για ουσιαστική ψυχοθεραπεία πήγα γύρω στα 21-22 μου. Εκεί κατάλαβα ότι οι κρίσεις πανικού είναι σχεδόν πάντα το “σύμπτωμα” κάτι πολύ βαθύτερου. Ένας συναισθηματικός κόμπος, μια τραυματική κατάσταση στην παιδική ηλικία ή αργότερα, μια έντονη εμπειρία όπως ένα ατύχημα, ο χωρισμός των γονέων. Οτιδήποτε μπορεί να βιώσει ένα παιδί σε βάθος και χωρίς το “λογικό” φίλτρο ενός ενήλικα μπορεί να είναι η αιτία του προβλήματος που εκδηλώνεται με πανικούς, κατάθλιψη ή κάποιον άλλο τρόπο.
Το σώμα μας και η ψυχή μας δρουν με τρομερή δεξιοτεχνία για να μας προστατέψουν ή να μας επιστήσουν την προσοχή σε προβλήματα που αφήνουμε άλυτα. Η σωστή αντιμετώπιση του προβλήματος των κρίσεων πανικού είναι μια αργή, δύσκολη άλλα και τρομερά απελευθερωτική “χειρουργική επέμβαση”».
Η Μαίρη αναφέρει ότι η αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού είναι πολύ εξατομικευμένη. «Είναι ψυχολογική διαταραχή στην οποία η ψυχοθεραπεία έχει κυρίαρχο λόγο, αυτή κάνει τη μεγαλύτερη δουλειά στις κρίσεις πανικού και στις αγχώδεις διαταραχές. Υπάρχουν και περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν τόσο έντονα συμπτώματα, που δεν μπορούν να λειτουργήσουν στη θεραπεία, οπότε χρειάζονται κάποια ανακούφιση. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να μπει και η φαρμακευτική αγωγή». Θεωρεί ότι κάποιος που εκδηλώνει κρίσεις πανικού πρέπει να απευθυνθεί σε ειδικό όταν νιώσει ότι αυτές οι κρίσεις τού φέρνουν πολύ μεγάλη δυσφορία και δυσχεραίνουν την καθημερινότητά του.
Ο Ορέστης απευθύνεται σε όσους αντιμετωπίζουν ζητήματα άγχους, κρίσεων ή διαταραχών πανικού:
«Μπορείς να βγεις απ’ αυτό! Σ’ το υπόσχομαι. Η ψυχοθεραπεία και η δουλειά με έναν ειδικό είναι μονόδρομος για μένα. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις και διαφορετικοί ειδικοί και ίσως δεν βρούμε με την πρώτη τον κατάλληλο για εμάς. Όμως ο/η ειδικός αυτός/-ή υπάρχει και μπορούμε να θεραπευτούμε. Υπάρχουν ψυχολόγοι και ψυχοθεραπευτές για όλα τα μπάτζετ και όλους τους ανθρώπους. Θέλει λίγο ψάξιμο, αλλά αξίζει.
Εγώ είμαι ένα τελείως άλλο άτομο μετά τη θεραπεία. Είμαι σίγουρος ότι ο μικρός Ορεστάκος θα ήταν περήφανος για μένα. Έμαθα να τον κοιτάω κατάματα και να του κάνω μια αγκαλίτσα όταν το χρειάζεται».
