Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα εξασφάλισε στην Ευρώπη ειρήνη, ευημερία και συνείδηση κοινότητας, προκειμένου να ξεπεραστούν οι αντιθέσεις. Με την ευρωπαϊκή ενοποίηση αντλήσαμε διδάγματα από τις αιματηρές αντιπαραθέσεις του παρελθόντος.
Στη λογική της ιστορικής Δήλωσης Σουμάν της 9ης Μαΐου 1950, τα πρώτα έξι κράτη που συμφώνησαν θα υπογράψουν έναν χρόνο αργότερα στο Παρίσι, στις 18 Απριλίου του 1951, τη συνθήκη που θα ιδρύσει την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), με στόχο «να υποκαταστήσουν τους προαιώνιους ανταγωνισμούς με τη συγχώνευση των ουσιαστικών συμφερόντων τους… και να θέσουν τις βάσεις θεσμών ικανών να κατευθύνουν ένα πεπρωμένο που εις το εξής θα είναι κοινό».
Στόχος του αναθεωρητισμού και του αυταρχισμού του δεν είναι μόνο η ακεραιότητα της Ουκρανίας. Είναι και η ευρωπαϊκή δημοκρατία.
Φέτος, το μήνυμα της 9ης Μαΐου, της Ημέρας της Ευρώπης, δεν ήταν μόνο η αναγνώριση της ιστορικής σημασίας του Ευρωπαϊκού Σχεδίου που οδήγησε την Ενωμένη Ευρώπη σε δεκαετίες ειρήνης, δημοκρατίας, ελευθερίας και ευημερίας. Σήμερα το μήνυμα είναι ότι τα σπουδαία επιτεύγματα της Ενωμένης Ευρώπης δεν είναι δεδομένα και αυτονόητα. Χρειάζεται διαρκής επαγρύπνηση και υπεράσπιση των κεκτημένων της Ενωμένης Ευρώπης, που αποτελούν πλέον έναν νομικό και πολιτικό πολιτισμό. Το αίτημα για περισσότερη και ισχυρότερη Ευρώπη που θα υλοποιηθεί μόνο από υπεύθυνες ευρωπαϊκές ηγεσίες και συνειδητοποιημένους πολίτες αποκτά ιστορική σημασία. Αυτό μας θύμισαν με τις πρόσφατες ομιλίες τους στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οι Εμανουέλ Μακρόν και Μάριο Ντράγκι.
Μίλησαν για τη διασφάλιση της ειρήνης στην Ευρώπη, που θα επιτευχθεί μόνο με μια ισχυρή, ασφαλή και στρατηγικά αυτόνομη Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα μπορεί να προστατεύει τις αξίες της και τα σύνορά της απέναντι στον αναθεωρητισμό και τον επεκτατισμό.
Αυτή η ενωμένη Ευρώπη πρέπει να συναντήσει μια Ουκρανία δημοκρατική, που θα καθορίζει το μέλλον της μέσα από το κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι. Όμως, η δημοκρατική προοπτική της Ουκρανίας εξελίχθηκε σε απειλή για την καθεστωτική λογική του Πούτιν. Στόχος του αναθεωρητισμού και του αυταρχισμού του δεν είναι μόνο η ακεραιότητα της Ουκρανίας. Είναι και η ευρωπαϊκή δημοκρατία. Χρησιμοποιεί την εισβολή στην Ουκρανία για να τρομοκρατήσει και να διχάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιστεύει ότι η δημοκρατία είναι η μεγαλύτερη αδυναμία της Ευρώπης. Ο Πούτιν έχει πειστεί ότι η αλληλεγγύη και η συνοχή θα καταρρεύσουν με την ακρίβεια που βλέπουν στην τσέπη τους οι Ευρωπαίοι πολίτες.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πλέον μετατραπεί σε μια πλήρη διεθνή σύγκρουση χωρίς τέλος και ο Πούτιν δεν πρόκειται να αποδεχτεί την ήττα του. Με τις θηριωδίες στην Μπούκα και στη Μαριούπολη μάς έστειλε το μήνυμα πως είναι ικανός για τα χειρότερα και έσπευσε να μας θυμίσει τα πυρηνικά του.
Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ έχουν σκληρύνει τη στάση τους και είναι πλέον σαφές πως η Δύση δεν θα εγκαταλείψει την Ουκρανία. Ήδη οι σαράντα υπουργοί αμύνης που συναντήθηκαν στις ΗΠΑ πρόσφατα υποσχέθηκαν να συναντώνται κάθε μήνα μέχρι να κερδηθεί ο πόλεμος, συγκροτώντας μια άτυπη Συμβουλευτική Ομάδα Άμυνας της Ουκρανίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βλέπει έναν πόλεμο στα σύνορά της, τον οποίο πρέπει να σταματήσει χωρίς να κάνει πόλεμο. Χρηματοδότησε όλα τα προηγούμενα χρόνια τη ρωσική οικονομία, η οποία όμως δεν εκσυγχρονίστηκε. Συνεχίζει να τη χρηματοδοτεί και σήμερα, άρα και τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το κόστος που πληρώνει σήμερα η Ευρώπη για το ρωσικό φυσικό αέριο είναι 35 φορές μεγαλύτερο από τη βοήθεια που προσφέρει στην Ουκρανία.
Στις Βρυξέλλες γνωρίζουν πολύ καλά πως μόνο η πλήρης απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο θα είναι η πραγματική απάντηση στη ρωσική εισβολή. Όμως, προς το παρόν η ανάπτυξη μειώνεται, οι τιμές αυξάνονται και τα ευρωπαϊκά κράτη δυσκολεύονται να απορροφήσουν αυτή την απώλεια ευημερίας.
Την ίδια στιγμή ένας επιθετικός, διεκδικητικός αλλά και αγχωμένος περιφερειακός παίκτης, η Τουρκία, επιχειρεί να συνδιαμορφώσει τους όρους της τελικής λύσης του πολέμου και της νέας τάξης πραγμάτων. Προς αυτή την κατεύθυνση, επιχειρεί να πιέσει τις ΗΠΑ. Ίσως τώρα να βλέπει πως η τακτική των ίσων αποστάσεων δεν οδηγεί σε επιτυχημένη στρατηγική επιλογή. Δεσμεύεσαι σε μια πλευρά της Ιστορίας και δυσαρεστείς κάποιους. Αυτή είναι μια δύσκολη αλλά έντιμη επιλογή.
ΗΠΑ και Ευρώπη μπορεί να έχουν αφήσει έναν χώρο κινήσεων στην Τουρκία, αλλά γνωρίζουν πολύ καλά πως η Τουρκία έχει την ίδια αυτοκρατορική λογική με τη Ρωσία του Πούτιν. Και οι δυο χώρες διακατέχονται από τον ίδιο αναθεωρητισμό.
Η ευρασιατική λογική του Ερντογάν έρχεται σε αντίθεση με τη μοναδική ουσιαστική προοπτική ισχύος της Τουρκίας στον νέο παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη, που είναι η έντιμη συμμετοχή της στην ευρωατλαντική κοινότητα. Εξάλλου, ως ανάσχεση προς την τότε Σοβιετική Ένωση εντάχθηκε το 1952 μαζί με την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ.
Από τη δική της πλευρά, η Ελλάδα δεν πρέπει να έχει φοβική στάση απέναντι στην Τουρκία γιατί αποτελεί εγγυητή της ειρήνης, της ασφάλειας και της συνεργασίας στη νοτιοανατολική Ευρώπη και στη Μεσόγειο. Με αλήθεια ως προς τις δυσκολίες και διορατικότητα, η χώρα μας μπορεί να εξελιχθεί σε μόνιμο πόλο σταθερότητας και κομβική πύλη για την είσοδο υγροποιημένου φυσικού αερίου στα Βαλκάνια. Τα εγκαίνια του τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη αναδεικνύουν τον στρατηγικό και αναβαθμισμένο ρόλο της Ελλάδας. Έναν ρόλο κομβικής σημασίας και για την ευρωπαϊκή στρατηγική κυριαρχία στη σημερινή γεωπολιτική στιγμή.
Ο Σωτήρης Ντάλης είναι αν. καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
