Η Μαρία Κάλλας ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1937, βίαια αποκομμένη από τη γενέτειρά της, τη Νέα Υόρκη. Μαζί της είχε τρία καναρίνια, δώρο του πατέρα της, τα λιγοστά, φτωχικά της υπάρχοντα, τα άχαρα ρούχα της, τις φιλοδοξίες, τις δικές της και κυρίως της μαμάς της, η οποία διψούσε για κοινωνική καταξίωση, και τις εφηβικές αγωνίες μιας κοπέλας που δεν είχε εισπράξει αγάπη ως τότε.
Στη Νέα Υόρκη έχει αφήσει τον αγαπημένο της πατέρα, κάποιους λίγους οικογενειακούς φίλους, τις διενέξεις των γονιών της, που κλόνιζαν τη συμβίωσή τους, και το μικρό πιάνο στο σαλόνι, όπου έμαθε τις πρώτες νότες.
Αυτό το κοριτσάκι, που αρκετά χρόνια μετά θα μεταμορφωνόταν στην κορυφαία σοπράνο, έζησε στην Αθήνα την προσωπική και καλλιτεχνική της ενηλικίωση εν μέσω σκληρών κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών, σε ένα περιβάλλον που της επιφύλαξε φτώχεια, προσωπική ταπείνωση, συναισθηματική αστάθεια, αλλά συγχρόνως υπήρξε καθοριστικό για τη μετέπειτα πορεία της.
Φωτίζοντας, λοιπόν, την περίοδο αυτή, διαπιστώνουμε πως η Μαρία που έλαμψε στα πέρατα του κόσμου, για τα μαθητικά της χρόνια, για την όποια εκπαιδευτική επάρκεια είχε και για τα πρώιμα καλλιτεχνικά της επιτεύγματα, ευγνωμονούσε την Αθήνα, την πόλη στην οποία άρχισε σιγά σιγά να εξωτερικεύει το θείο δώρο που έκρυβε μέσα της.
Εκατό χρόνια πέρασαν από τη γέννηση αυτού του φωνητικού θαύματος και είναι πολλά αυτά που μας αποκαλύπτει η έρευνα για την οκταετή περίοδο που περιπλανήθηκε στους δρόμους της πόλης μας. Οι αθηναϊκές της διαδρομές πέριξ κυρίως της Πατησίων και της Ομόνοιας μεταμόρφωσαν αυτή την άχαρη και άκομψη πιτσιρίκα που συστήθηκε στο Εθνικό Ωδείο ως Μαριάννα Καλογεροπούλου σε μαθήτρια-πρότυπο που «μελετούσε πέντε με έξι ώρες την ημέρα», στη σπουδάστρια που «τραγουδούσε τις πιο δύσκολες άριες του διεθνούς οπερατικού ρεπερτορίου πριν κλείσει τα 14», στο 15χρονο κορίτσι που με το εφηβικό του ανάστημα ερμήνευσε «Τόσκα» το 1938 στην πρώτη συναυλία της ζωής του, στη νεαρή τραγουδίστρια που υπέγραψε το πρώτο της επαγγελματικό συμβόλαιο με την Εθνική Λυρική Σκηνή τον Ιούνιο του 1940, στην κορυφαία σοπράνο του 20ού αιώνα που συστήνεται ως Μαίρη Κάλλας το 1945.
Η μυθιστορηματική ζωή της Κάλλας κινούνταν πάντα στο μεταίχμιο μεταξύ τραγωδίας και θριάμβου κι αν κάτι αναδεικνύεται από την «ελληνική» της οκταετία είναι ότι αυτό το κορίτσι υπήρξε ένα ανεπανάληπτο παράδειγμα θέλησης, ταλέντου, εργατικότητας, αφοσίωσης και ταυτόχρονα μια προσωπικότητα που εν μέσω δυσκολιών αντιστάθηκε με παροιμιώδη δύναμη και γενναιότητα σε κάθε δυσκολία και κακοποιητική συμπεριφορά.
Μιλούν:
Γιώργος Κουμεντάκης - Καλλιτεχνικός διευθυντής ΕΛΣ
Έλενα Ματθαιοπούλου - Δημοσιογράφος, δημόσια ομιλήτρια και συγγραφέας
Βασίλης Λουρας - Δημιουργός του νέου ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας»
Άρης Χριστοφέλλης - Λυρικός καλλιτέχνης, μουσικολόγος και μελετητής του έργου της Κάλλας
Έρευνα - παρουσίαση: Ματούλα Κουστένη
Πηγές - Βιβλιογραφία:
«Η άγνωστη Κάλλας», Νίκος Πετσάλης-Διομήδης (Εκδόσεις Καστανιώτη)
«Μαρία Κάλλας, η ελληνική σταδιοδρομία της», Πολύβιος Μαρσάν (Εκδόσεις Γνώση)
«Μαρία Κάλλας: Οι μεταμορφώσεις μιας τέχνης», Βασίλης Χ. Νικολαΐδης (Εκδόσεις Κέδρος)
«Prima Donna: The Psychology of Maria Callas», Paul Wink (Oxford University Press)
«Μαρία Κάλλας: Γράμματα και αναμνήσεις» Τομ Βολφ (Εκδόσεις Πατάκη)
«Casta Diva, Μαρία Κάλλας: Η κρυφή ζωή της», Spence Lyndsy (Εκδόσεις Παπαδόπουλος)
Ηχοληψία - μίξη ήχου - μουσική επιμέλεια: Φαίδωνας Κτενάς
Η σειρά podcasts «Μαρία για πάντα» πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή.
Φωτογραφία: Η Μαρία Κάλλας στην όπερα «Tόσκα» του Πουτσίνι που έκανε πρεμιέρα στις 27 Αυγούστου 1942 στο Θερινό Θέατρο της Πλατείας Κλαυθμώνος στην Αθήνα, σε σκηνοθεσία Ντίνου Γιαννόπουλου
Οι εκδηλώσεις του Έτους Κάλλας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε καλλιτεχνική επιμέλεια Γιώργου Κουμεντάκη, συνεχίζονται με τη μεγάλη έκθεση «UNBOXING CALLAS - Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ», σε επιμέλεια Βασίλη Ζηδιανάκη, στον 2ο όροφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και στο Φουαγέ της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, έως και τις 10 Ιανουαρίου 2024 (καθημερινά 10:00-21:00 με ελεύθερη είσοδο). Πληροφορίες εδώ.
Επιπλέον, στην GNO TV της Εθνικής Λυρικής Σκηνής είναι διαθέσιμο δωρεάν το βίντεο-ρεσιτάλ με τίτλο «Το ρεπερτόριο που ποτέ δεν ακούσαμε… H Μαρία Κάλλας στην Ελλάδα, 1937-1945» σε καλλιτεχνική επιμέλεια και παρουσίαση Άρη Χριστοφέλλη. Ερμηνεύουν οι καταξιωμένες και οι νεότερες μονωδοί Φανή Αντωνέλου, Βασιλική Καραγιάννη, Νίνα Κουφοχρήστου, Μαρία Κωστράκη, Βιολέττα Λούστα, Χρύσα Μαλιαμάνη, Άρτεμις Μπόγρη και Μαίρη-Έλεν Νέζη, αποδίδοντας έναν μοναδικό φόρο τιμής και παραδίδοντας στο παγκόσμιο κοινό αλλά και στις επόμενες γενιές ένα οπτικοακουστικό ντοκουμέντο που καταγράφει χρονολογικά και με κάθε ιστορική λεπτομέρεια το «ελληνικό» ρεπερτόριο της Μαρίας Κάλλας. Μπορείτε να το δείτε εδώ.
