Το ένα τέταρτο όλων των ιδιωτικών χρημάτων που δωρίζονται σε πολιτικά κόμματα στην ΕΕ πηγαίνουν σε ακροδεξιά, ακροαριστερά και λαϊκιστικά κινήματα, ενισχύοντας τα οικονομικά τους κατά εκατομμύρια ευρώ πριν από τις κρίσιμες Ευρωεκλογές 2024 την επόμενη εβδομάδα.
Με τις δημοσκοπήσεις εν όψει των Ευρωεκλογών να προβλέπουν αύξηση της υποστήριξης των σκληροπυρηνικών συντηρητικών, ευρωσκεπτικιστών και φιλορωσικών κομμάτων, ο Guardian και άλλοι 26 εταίροι των μέσων ενημέρωσης, με επικεφαλής την ομάδα ερευνών Follow the Money, δημοσιεύουν το Transparency Gap, την πιο εκτενή ανάλυση της πολιτικής χρηματοδότησης στην ΕΕ.
Τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν από τις ετήσιες εκθέσεις περισσότερων από 200 κομμάτων σε 25 χώρες. Δείχνουν ότι 150 εκατ. ευρώ (128 εκατ. £), το ισοδύναμο του 1 ευρώ σε κάθε 4 ευρώ όλων των ιδιωτικών δωρεών που έγιναν μεταξύ 2019 και 2022, πήγαν σε λαϊκιστικά κόμματα και σε εκείνα με τις πιο ακραίες πολιτικές απόψεις.
Οι ακροδεξιές ομάδες έχουν αντλήσει περισσότερα από 97 εκατομμύρια ευρώ, που ισοδυναμούν με 1 ευρώ για κάθε 7 ευρώ ιδιωτικού χρήματος.
Το πρότζεκτ χρησιμοποίησε την ίδια κομματική ταξινόμηση με την ερευνητική ομάδα The PopuList, η οποία ορίζει τους ακροδεξιούς ως κατέχοντες εθνικιστική και αυταρχική ιδεολογία.
Ενώ οι περισσότερες χώρες υποχρεώνουν τα εμπλεκόμενα μέρη να δηλώνουν τα συνολικά τους έσοδα από ιδιωτικές και δημόσιες πηγές, οι κανόνες ποικίλλουν πολύ και η χρηματοδότηση σε ορισμένα κράτη μέλη είναι ένα «μαύρο κουτί». Τα τρία τέταρτα δεν δημοσιεύουν καμία πληροφορία ή μόνο μερικά στοιχεία σχετικά με τα άτομα ή τις επιχειρήσεις που βρίσκονται πίσω από τις δωρεές.
Υπάρχει κενό διαφάνειας ακόμη και όταν τα κόμματα ακολουθούν τους κανόνες της χώρας τους. Η έρευνα δεν βρήκε σημάδια αδικοπραγίας, αλλά μια μεγάλη μελέτη που ανατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έλλειψη διαφάνειας μπορεί να οδηγήσει σε κινδύνους διαφθοράς. «Ενώ όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν υιοθετήσει κανονισμούς σχετικά με την αναφορά και τη δημόσια αποκάλυψη δωρεών, το τι πρέπει να αναφέρεται και τι πρέπει να αποκαλύπτεται ποικίλλει σημαντικά… συχνά υπάρχει μια εντυπωσιακή απόκλιση μεταξύ των χαμηλών ορίων αναφοράς και των υψηλών ορίων δημοσιοποίησης και ο μέσος όρος των 2.400 ευρώ εγκυμονεί πιθανούς κινδύνους διαφθοράς», ανέφερε η έκθεση.
«Τίποτα δεν απαγορεύει στα κόμματα να δημοσιεύουν πιο λεπτομερείς πληροφορίες από αυτές που απαιτεί ο νόμος», δήλωσε ο Fernando Casal Bértoa, ειδικός σε ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και συστήματα και αναπληρωτής καθηγητής συγκριτικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ. «Αλλά σχεδόν κανείς δεν το κάνει. Τα κόμματα δεν ενδιαφέρονται για τη διαφάνεια. Νομίζουν ότι αυτό θα τους περιορίσει», είπε.
Όταν συμπεριληφθούν και άλλες μορφές χρηματοδότησης - συγκεκριμένα μέλη και δωρεές από πολιτικούς ή αξιωματούχους ενός κόμματος - τα σκληροπυρηνικά και λαϊκιστικά κόμματα συγκεντρώνουν το ένα πέμπτο των χρημάτων που συγκεντρώθηκαν μεταξύ 2019 και 2022, ύψους σχεδόν 500 εκατ. ευρώ, δείχνουν τα στοιχεία. Για τα ακροδεξιά κόμματα το ποσό ήταν κοντά στα 200 εκατ. ευρώ - 1 ευρώ για κάθε 11 ευρώ.
Στη Γαλλία, τρία κόμματα στα άκρα του πολιτικού φάσματος - το Reconquête και το Εθνικό Συλλαλητήριο της Μαρίν Λεπέν στα δεξιά και το La France Insoumise στα αριστερά – γνώρισαν δραματική αύξηση της οικονομικής υποστήριξης. Αυτά τα τρία κόμματα πήραν μόλις το 13% του μη δημόσιου χρήματος που συγκεντρώθηκε στη Γαλλία το 2019, αλλά το μερίδιό τους έφτασε το 38% το 2022, όταν ο Εμμανουέλ Μακρόν αντιμετώπισε τη Λεπέν στον δεύτερο γύρο για την προεδρία.
Η μη δημόσια χρηματοδότηση περιλαμβάνει χρήματα από δωρητές, αμοιβές μελών και συνεισφορές από υποψηφίους και αξιωματούχους του ίδιου του κόμματος. Δεν περιλαμβάνει κρατική χρηματοδότηση, δάνεια από δωρητές και άλλα έσοδα, όπως κέρδη από εκδηλώσεις συγκέντρωσης κεφαλαίων, εμπορεύματα και εκμεταλλεύσεις ακινήτων.
Στη Λετονία, η οποία αναμένεται να σημειώσει απότομη αύξηση των αντιευρωπαίων και λαϊκιστών ευρωβουλευτών τον επόμενο μήνα, η μη δημόσια χρηματοδότηση σε αυτά τα κόμματα έχει αυξηθεί από 9% σε 36% σε τέσσερα χρόνια, κυρίως λόγω της λαϊκιστικής κεντροδεξιάς Latvia First κόμμα. Η ανάλυση δείχνει ότι, όταν συνδυάζονται, ακροδεξιά, ακροαριστερά και λαϊκιστικά κόμματα προσελκύουν περισσότερο από το ήμισυ της μη δημόσιας χρηματοδότησης στη Σλοβενία, την Ιταλία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα. Το κυβερνών κόμμα Fidesz της Ουγγαρίας, το οποίο κατείχε την εξουσία για 14 χρόνια και έχει επιβλέψει τη μείωση του ποσού της κρατικής χρηματοδότησης, πήρε το 55% του συνόλου του μη δημόσιου χρήματος το 2022.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα εθνικιστικά και ακροδεξιά κόμματα πιθανώς να κερδίσουν στην Ουγγαρία και σε οκτώ άλλα κράτη της ΕΕ - συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας και της Πολωνίας. Σε μια ακροδεξιά διαδήλωση στη Μαδρίτη νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Ούγγρος πρωθυπουργός, Βίκτορ Όρμπαν, παρέδωσε ένα μήνυμα βίντεο καλώντας «οι πατριώτες να καταλάβουν τις Βρυξέλλες», λέγοντας ότι οι βουλευτές εκεί ήταν υπεύθυνοι για «μαζική παράνομη μετανάστευση» και «δηλητηρίαση των παιδιών μας με έμφυλη προπαγάνδα». Στην Πολωνία, ένας στενός σύμμαχος του Fidesz – του ακροδεξιού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη υπό την προεδρία του Mateusz Morawiecki, το οποίο ήταν το κυβερνών κόμμα μέχρι τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους – πήρε το 44% του συνόλου της μη δημόσιας χρηματοδότησης το 2022.
Στην Ιταλία, τέσσερα λαϊκιστικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Αδελφών της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι και της Λέγκας του Ματέο Σαλβίνι - και τα δύο δεξιά του πολιτικού φάσματος - μαζί με το Forza Italia και το Κίνημα Πέντε Αστέρων, εξασφάλισαν το 55% της μη δημόσιας χρηματοδότησης το 2022, δείχνουν τα στοιχεία.
Σε ορισμένες χώρες, τα ακροαριστερά κόμματα έχουν μεγάλο μερίδιο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας λαμβάνει περισσότερο από το ήμισυ της μη δημόσιας χρηματοδότησης της χώρας, ενώ οι Πορτογάλοι ομόλογοί τους του Partido Comunista Português κατέχουν πάνω από το 50% του συνόλου.
Στις περισσότερες χώρες, τα χρήματα από το κράτος είναι πλέον η πιο σημαντική ροή εισοδήματος, με το μη δημόσιο χρήμα να αντιπροσωπεύει λιγότερο από το ένα τέταρτο της διαθέσιμης χρηματοδότησης στην Ισπανία, την Ουγγαρία και την Πορτογαλία και μόλις το 15% περίπου στην Ιρλανδία και το Βέλγιο.
Σε άλλες χώρες όπου κυριαρχεί το ιδιωτικό χρήμα, οι κρατικές συνεισφορές εξακολουθούν να είναι σημαντικές. Για παράδειγμα, στη Γερμανία και την Ολλανδία, η δημόσια χρηματοδότηση αντιπροσώπευε περίπου το 45% των χρημάτων που έλαβαν τα πολιτικά κόμματα το 2022. Μετά από μια απόφαση ορόσημο του ομοσπονδιακού συνταγματικού δικαστηρίου της Γερμανίας το 1992, η κατανομή των δημόσιων πόρων στα πολιτικά κόμματα βασίζεται στη «ρίζα τους στην κοινωνία». «Αυτό σημαίνει ότι τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει πάντα να αναζητούν την υποστήριξη του κοινού», δήλωσαν οι γερμανικές αρχές.
Με πληροφορίες από Guardian
